25 Drezdeński Pułk Artylerii Pancernej – jednostka artylerii samobieżnej ludowego Wojska Polskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
25 pułk artylerii samobieżnej został utworzony 4 lipca 1944 roku we wsi Wólka Czulczycka, znajdującej się w pobliżu Chełma. Jednostka została zorganizowana według sowieckiego etatu nr 010/461 i wchodziła w skład 1 Korpusu Pancernego. Akt zaprzysiężenia miał miejsce prawdopodobnie w październiku 1944 roku.
2 lipca 1946 roku pułk otrzymał wyróżniającą nazwę „Drezdeński” oraz został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy. 19 lutego 1947 roku przekształcono go w 25 Drezdeński pułk artylerii pancernej. Po zakończeniu wojny pułk stacjonował w Opolu, a od września 1947 roku w Żarach. W lipcu 1948 roku przeniósł się do Żagania.
Na podstawie rozkazu Dowódcy Wojsk Lądowych nr 0013/Panc z 22 kwietnia 1949 roku, dowódca OW-IV miał do 1 lipca 1949 roku rozformować 25 Drezdeński pułk artylerii pancernej. Zgodnie z tym rozkazem pułk miał przekazać 12 dział ISU-122 razem z załogami do 6 pułku czołgów oraz 12 dział ISU-122 z załogami do 2 pułku czołgów.
Dowódcy pułku
Obsada w czasie wojny:
ppłk Michał Sobolew (od 18 września do 21 października 1944 r.)
płk Piotr Fizin (od 26 października 1944 do 26 kwietnia 1945 r.)
ppłk Franciszek Wieliczkiewicz (od 2 maja 1945 do końca wojny)
płk I. Trofimow
Struktura i wyposażenie pułku
W skład pułku wchodziły:
- dowództwo (jedno działo ISU-122);
- sztab z plutonem dowodzenia (4 transportery Universal Carrier) oraz plutonem saperów;
- kwatermistrzostwo z kompanią zabezpieczenia technicznego (w składzie plutony transportowy, amunicyjny, remontowy oraz drużyna gospodarcza) i plutonem sanitarnym;
- 4 baterie dział;
- kompania fizylierów (2 plutony fizylierów zmotoryzowanych).
Stan etatowy pułku wynosił 422 żołnierzy, w tym: 94 oficerów, 144 podoficerów i 184 szeregowców.
Na etatowe uzbrojenie i wyposażenie pułku składały się:
- 21 dział pancernych ISU-122;
- 4 transportery opancerzone Universal Carrier;
- 105 karabinów;
- 91 pistoletów maszynowych;
- 4 karabiny maszynowe;
- 2 motocykle;
- 43 różne samochody;
- 2 ciągniki ewakuacyjne;
- 2 radiostacje.
Marsze i działania bojowe
Na podstawie rozkazu z 3 lutego 1945 roku pułk został przeniesiony z rejonu formowania do Mszczonowa koło Żyrardowa, a następnie 5 marca przemaszerował w okolice Myśliborza i Dąbrowy, a potem do Oleśnicy i Dobroszyc. 7 kwietnia pułk dotarł do Dobrej pod Bolesławcem. 14 kwietnia zajmował stanowiska ogniowe w rejonie Prędowic, przygotowując się do artyleryjskiego wsparcia, które miało poprzedzić forsowanie Nysy Łużyckiej.
Na podstawie rozkazu z 15 kwietnia pułk miał wzmocnić 3 Brygadę Pancerną dwiema bateriami, a po sforsowaniu Nysy zgrupować się w rejonie Geheege, zachowując gotowość do odparcia ataków nieprzyjaciela z północy. 16 kwietnia pułk przekroczył rzekę i przesuwał się w kierunku Biehain, Geheege, Niesky. 18 kwietnia dotarł do Gutta i zajął stanowiska ogniowe w rejonie Moholz, Diehsa. 21 kwietnia, w nocy, pułk oderwał się od przeciwnika i uderzył w stronę Diehsa, Welka, Bischofswerda, osiągając 22 kwietnia rejon Fischbach, Arnsdorf. Po otrzymaniu rozkazu od dowódcy 1 KPanc, pułk zawrócił z rejonu Radeberg i zajął stanowiska pod Welka, mając na celu odparcie ataku niemieckiego, który miał miejsce 23 kwietnia. 24 kwietnia jedna bateria wzmocniła 3 Brygadę Pancerną, a pozostałe siły zajęły stanowiska ogniowe w rejonie Kronerstchen, Bochna, Quoos, wykonując zadanie niedopuszczenia do przerwania się nieprzyjaciela z kierunku Kaln, Luttowitz. 26 kwietnia pułk został podporządkowany 8 Dywizji Piechoty w celu wzmocnienia obrony na odcinku Crostwitz, Grosswelka, Luppen, Lubrau. Tego dnia poległ w walce dowódca pułku płk Piotr Fizin. 28 kwietnia pułk wspierał ogniem jednostki 5 Dywizji Piechoty, zajmując stanowiska w rejonie Konigswartha.
W związku z przygotowaniami do operacji praskiej, pułk przeszedł 5 maja do odwodu 1 Korpusu Pancernego i zgrupował się w okolicy Truppen, gotowy do pościgu za nieprzyjacielem w kierunku Bischofswerda. Następnego dnia pułk przeprowadził natarcie na Neustadt, Bad Schandau, a 10 maja zgrupował się w rejonie Mělnika. 13 maja otrzymał rozkaz przemieszczenia się z Mělnika do Bolesławca, a 18 maja polecono mu zgrupowanie się w rejonie Kalisza, gdzie dotarł 22 maja i rozmieścił się w miejscowości Dembie.
Sztandar pułku
Sztandar został ufundowany przez mieszkańców Mszczonowa. Na początku kwietnia 1945 roku delegacja pułku udała się do Mszczonowa po odbiór sztandaru, który następnie przywieziono na front.
Opis sztandaru
Płat sztandaru ma wymiary 116 x 110 cm, obszyty z trzech stron żółtą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą sześciu tasiemek biało-karmazynowych. Drzewce wykonane jest z jasnego, politurowanego drewna. Grot ma kształt orła, wspartego na mosiężnej gałce.
Strona główna
Na karmazynowym tle umieszczony jest aplikowany z białego aksamitu i haftowany srebrno-złotą nicią orzeł. Nad orłem oraz poniżej znajdują się napisy haftowane żółtą nicią ze złotym obrzeżeniem: „HONOR I OJCZYZNA 1945 R DAR OBYWATELI M. MSZCZONOWA”.
Strona odwrotna
Na białym tle umieszczony jest czarny Krzyż Virtuti Militari z obrzeżeniem ze złotej taśmy i ozdobami na rogach. Pośrodku krzyża, na karmazynowym tle w kształcie koła, znajduje się aplikowany z białego aksamitu i haftowany srebrną nicią orzeł, który trzyma w szponach berło i jabłko. Wokół orła znajduje się napis haftowany pomarańczową nicią: „25 PUŁK ARTYLERII SAMOCHODOWEJ CIĘŻKIEJ”. Na ramionach krzyża widnieje haftowany napis: „VIRTUTI MILITARI”. W rogach krzyża znajdują się haftowane zielono-brązowo-złotą nicią wieńce dębowe.
Tradycje
Na podstawie rozkazu nr 025/MON z 30 września 1967 roku dotyczącego przekazywania jednostkom wojskowym historycznych nazw i numerów oraz ustanawiania dorocznych świąt jednostek, tradycje 25 Drezdeńskiego pułku artylerii pancernej przyjął 25 Drezdeński pułk czołgów średnich ze Szczecina.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Kazimierz Kaczmarek: Druga Armia Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń, Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.
Magnuski, Janusz: Wozy bojowe LWP : 1943-1983. Magnuski, Janusz. Warszawa: Wydaw. Min. Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-06990-5. Brak numerów stron w książce.
Paweł Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy : przekształcenia organizacyjne, 1945-1956. Warszawa: Wydaw. TRIO : Instytut Pamięci Narodowej, 2003. ISBN 83-88542-53-2.