25 Czapajewska Dywizja Strzelecka (ros. 25-я Краснознаменная стрелковая дивизия им В.И. Чапаева) to jednostka taktyczna piechoty wchodząca w skład Armii Czerwonej.
Jednostka została powołana do życia 30 lipca 1918 roku. Uczestniczyła w wojnie polsko-bolszewickiej w ramach 12 Armii, działając na Froncie Południowo-Zachodnim.
Przed inwazją hitlerowską stacjonowała w obszarze delty Dunaju, gdzie prowadziła intensywne szkolenie, typowe dla jednostek specjalnych. Została rozformowana 30 lipca 1942 roku, a jej ponowne sformowanie miało miejsce w marcu 1943 roku.
W czerwcu 1941 roku 25 Dywizja Strzelecka wchodziła w skład 14 Korpusu Strzeleckiego 9 Armii Okręgu Odeskiego.
W 1941 roku, jako część Armii Nadmorskiej, broniła Krymu. 5 listopada, po tygodniach odwrotu, jej 31 pułk przebił się do Sewastopola. Pozostałe pułki jednostki rozbiły awangardę niemieckiej 72 Dywizji Piechoty podczas nocnego ataku w Ulu Sała. 9 listopada 1941 roku 31 pułk bronił drugiego sektora obrony Sewastopola, podczas gdy dwa pozostałe pułki odpowiadały za obronę trzeciego sektora miasta. 7 czerwca 1942 roku dywizja była atakowana przez niemiecką 50 Dywizję Piechoty. 24 czerwca 1942 roku wysłano ją do obrony III sektora Sewastopola. 28 czerwca oddziały wycofały się z zajmowanych pozycji i przeszły do odwodu w celu wzmocnienia. 29 czerwca resztki dywizji zostały rzucone do walki, aby powstrzymać niemiecki atak w II sektorze obronnym, jednak nie przyniosło to rezultatu.
W 54 pułku strzeleckim 25 Dywizji Strzeleckiej służyła Ludmiła Pawliczenko, snajperka, która podczas walk zabiła 309 żołnierzy i oficerów niemieckich.
Dowódcy dywizji:
- Siergiej P. Zacharow (6.08 – 29.11.1918);
- Gaspar Woskanow (29.11.1918 – 5.02.1919);
- Siergiej P. Zacharow (5.02.1919 – 26.02.1919);
- Michaił Wielikanow (26.02 – 12.03.1919);
- F. Ługowienko (cz.p.o., 12.03 – 9.04.1919);
- Wasilij Czapajew (9.04.1919 – 5.09.1919, poległ w walce);
- Iwan Kutiakow (6.09.1919 – 24.09.1920);
- Gaspar Woskanow (24.09 – 8.10.1919);
- Iwan Kutiakow (8.10.1919 – 30.06.1920);
- Aleksiej Karpowicz Riazancew (cz.p.o., 30.06 – 18.07.1920);
- Boris Tal (cz.p.o., 18.07 – 4.08.1920);
- Aleksandr Bachtin (4.08.1920 – 24.09.1920);
- W. Pawłowski (24.09.1920 – 9.05.1921);
- Żan Zonberg (08.1922—06.1924);
- Wiktor Karłson;
- Grigorij Zamiłackij (08.1924 – 01.1930);
- Władimir Popow (02.1930 – 08.1931);
- Władimir Kurdiumow (08.1931 – 02.1934);
- Wasylij Butyrskij (02.1934 – 05.1935);
- Michaił Ziuk (4.01.1936 – 15.08.1936);
- Kuźma Trubnikow (06.1935 – 4.01.1936 oraz 08.1936 – 06.1938);
- Dmitrij Kislicyn (12.1938, 02.1939 – 11.1940);
- Afanasij Zacharczenko (1.03.1941 – 20.08.1941);
- Iwan Pietrow (20.08.1941 – 5.10.1941);
- Trofim Kołomijec (5.10.1941 – 30.07.1942);
Struktura organizacyjna:
Skład w okresie II wojny światowej:
- 31 pułk strzelecki;
- 54 pułk strzelecki;
- 263 pułk strzelecki;
- 160 pułk artylerii;
- 246 pułk artylerii oraz 308 samodzielny batalion czołgów, dywizjon przeciwpancerny, dywizjon artylerii przeciwlotniczej, batalion rozpoznawczy, batalion saperów i inne jednostki wsparcia.
Przypisy:
Bibliografia:
25-я Краснознаменная стрелковая дивизия им В.И. Чапаева. rkka.ru. [dostęp 2010-11-30]. (ros.).
Ludmiła Pawliczenko: Pani Śmierć. Najsłynniejsza snajperka frontu wschodniego. Warszawa: Wydawnictwo RM, 2018. ISBN 978-83-7773-748-4.
Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
Piotr Zarzycki: Suplement do września 1939. Ordre de Bataille armii niemieckiej, słowackiej i sowieckiej wraz z obsadami personalnymi. Warszawa: Księgarnia Historyczna, 2014. ISBN 978-83-933204-7-9.