24 Dywizja Piechoty (24 DP) to znacząca jednostka piechoty Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Dywizja została utworzona w 1921 roku i stacjonowała w Okręgu Korpusu Nr X. Jej dowództwo znajdowało się przy ulicy Jezuickiej 1 w Jarosławiu. W skład dywizji w 1923 roku wchodziły: 17 pułk piechoty, 38 pułk piechoty oraz 39 pułk piechoty.
Podczas kampanii wrześniowej dywizja była częścią Armii „Karpaty”. Po przybyciu do rejonu Tarnowa, dywizja prowadziła zaciętą obronę. W trakcie odwrotu, na trasie Pilzno–Strzyżów, poniosła znaczne straty, między innymi w okolicach Birczy. Brała udział w walkach pod Janowem oraz nad Wereszycą, a ostatecznie została rozbita pod Rzęsną Ruską. Niemniej jednak, jeden z jej batalionów zdołał przedostać się do Lwowa.
== Dywizja w okresie pokoju ==
=== Organizacja pokojowa 24 DP w latach 1937–1939 ===
Dowództwo 24 Dywizji Piechoty stacjonowało w Jarosławiu, a w jej skład wchodziły:
- 17 pułk piechoty w Rzeszowie
- 38 pułk piechoty Strzelców Lwowskich w Przemyślu
- 39 pułk piechoty Strzelców Lwowskich w Jarosławiu (I batalion w Lubaczowie)
- 24 pułk artylerii lekkiej imienia Króla Jana III Sobieskiego w Jarosławiu
- Kompania łączności 24 DP w Jarosławiu
- Komenda Rejonu Przysposobienia Wojskowego Konnego 24 DP w Jarosławiu
=== Obsada personalna w marcu 1939 roku ===
Ostatnia „pokojowa” obsada personalna dowództwa dywizji:
== Dywizja w kampanii wrześniowej 1939 roku ==
24 Dywizja Piechoty, pod dowództwem płk dypl. Bolesława Marii Krzyżanowskiego, w początkowym okresie wojny znajdowała się w odwodzie Naczelnego Wodza. 3 września przydzielono ją do odwodu południowego „Tarnów” Armii „Karpaty” (GO „Jasło”) i skierowano do rejonów wyładowczych w Tarnowie i Dębicy. Jej zadaniem było obsadzenie linii Pilzno – Szynwałd – Tuchów. 6 września dywizja koncentrowała się w rejonie Tarnowa, mając za cel obronę dolnego Dunajca po Zakliczyn, aby stworzyć drugą linię obronną dla wycofującej się Armii „Kraków”. Już od rana 6 września dywizja toczyła ciężkie walki, odrzucając niemiecką 4 Dywizję Lekką pod Wróblowicami. Pod wieczór otrzymała rozkaz od dowódcy Armii, gen. Kazimierza Fabrycego, dotyczący odwrotu w kierunku Wisłoki, co miało na celu osłonę głównej trasy komunikacyjnej do Lwowa, będącego celem niemieckich wojsk XXII Korpusu gen. Ewalda-Henryka von Kleist-Schmenzina. Rozkaz został wykonany bez należytej troski o prawe skrzydło, które zostało odsłonięte. Do świtu 7 września trwało zbieranie pułków, a wymarsz rozpoczął się za dnia. Wkrótce potem maszerujące pułki zostały zaskoczone przez niemiecką 4 DLek. pod Tuchowem, co doprowadziło do rozbicia lub rozproszenia trzech batalionów piechoty z 17 i 38 pułków piechoty. Z tego powodu dowódca 24 DP popadł w depresję i zrezygnował z dowodzenia, przekazując je płk. Bolesławowi Schwarzenberg-Czernemu. 8 września dywizja zamiast bronić Wisłoka, rozpoczęła odwrót w kierunku Sanu, kierując się na Frysztak i Strzyżów. 9 września za samowolną zmianę rozkazów płk B. Krzyżanowski i jego szef sztabu zostali odsunięci od dowodzenia przez dowódcę Armii.
W dniach 11–12 września dywizja stoczyła zacięte walki z niemiecką 2 DGór. w rejonie Birczy, blisko Przemyśla. Pomimo braku wsparcia ze strony 11 DP, wielokrotnie kontratakowała, ponosząc znaczne straty. Niemcy przełamali jej pozycje obronne, zmuszając ją do wycofania się na linię Olszany – Rokszyce. Sam przeciwnik ocenił walki z dywizją jako ciężkie, a jego relacja zakończyła się słowami „na szczęście w nocy stojąca przed nami dywizja polska wycofała się w kierunku Przemyśla”. To spowodowało odsłonięcie południowego skrzydła obrony Przemyśla. 14 września o świcie dywizja zajęła rejon Tyszkowic, działając w ramach zgrupowania wojsk pod dowództwem gen. Kazimierza Sosnkowskiego, które próbowało przebić się do Lwowa (GO „Południowa” gen. Kazimierza Łukoskiego). Tego dnia została silnie zaatakowana przez niemiecką 2. DGór. w rejonie Tyszkowice – Boratycze – Chodorowice, Popowice oraz w Lesie Miżynieckim. Odpierając atak, w trakcie walk w lesie pod Boratyczami 155 pp odciął III batalion od reszty sił 137 psgór. i zniszczył go. Tego dnia 2. DGór. poniosła najcięższe straty w kampanii. Wieczorem 24. DP przerwała zwycięską walkę z Niemcami i na rozkaz generała Sosnkowskiego wycofała się w lasy na wschód. O świcie 15 września dywizja znalazła się za Mościskami. W związku z trudnościami w przebyciu przez Wereszycę i marszu na Lwów przez Gródek Jagielloński, 15 września generał Sosnkowski postanowił zmienić kierunek działań na północno-wschodni, planując najpierw przebić się do Lasów Janowskich, a dopiero później na Lwów. Rozpoczęto odwrót na Lwów przez Lasy Janowskie, w którym 24 DP podążała w drugim rzucie GO.
17 września dywizja koncentrowała się w Janowie, licząc prawdopodobnie nie mniej niż 10 – 12 tysięcy żołnierzy i oficerów oraz 19 dział lekkich i 3 ciężkie (nie licząc artylerii piechoty). O godzinie 16:00 tego dnia generał Sosnkowski podjął decyzję o przebić się do Lwowa w dwóch kolumnach: 24 DP do Kleparowa, a 11 KDP do Hołoska. 38 DP miała osłaniać pierwszorzutowe dywizje od zachodu. Pierwsze grupy żołnierzy z GO „Południe” przebiły się do Lwowa pod osłoną nocy z 17 na 18 września. Przekazali oni gen. Langnerowi informacje o trudnej sytuacji zgrupowania gen. Sosnkowskiego. W wyniku tego Langner zrozumiał, że przedwczesne odesłanie 10 BK zgodnie z wytycznymi NW do stopniowego wycofywania oddziałów za Dniestr, a następnie w kierunku granicy węgierskiej, wydanymi 17 września z powodu agresji sowieckiej, było błędem. W międzyczasie, dowódca niemieckiego XVIII Korpusu Armijnego, generał Eugen Beyer, otrzymawszy wiadomość o zbliżającej się grupie gen. Sosnkowskiego do Lwowa, przegrupował swoje siły i wzmocnił 1. DGór. Przekazał jej dwa bataliony z 2. DGór., a 15 pułk czołgów z 5. Dywizji Pancernej skierował do Rzęsnej Ruskiej. 2. DGór. otrzymała rozkaz przeprowadzenia natarcia mającego na celu otoczenie Lwowa od wschodu. Na północ od Lwowa 44. DP z częścią sił 2. Dpanc. korzystając z wycofania się 10 BK oraz Grupy „Żółkiew” z bitwy lwowskiej z powodu agresji sowieckiej, zamknęła drogi prowadzące ze Lwowa do Żółkwi, a 45. DP dotarła do Niemirowa. Polska 24. DP, po nocnym marszu 18 września, dotarła do wsi Kozice i po ich zdobyciu ruszyła na Rzęsnę Ruską. Ciężkie walki w tym rejonie trwały do późnego wieczora. W ich wyniku natarcie zostało zatrzymane, a dywizja zaczęła się rozpadać.
18 września, pod wpływem informacji o sowieckiej agresji na Polskę oraz zgodnie z ostatnim rozkazem Naczelnego Wodza, generał Sosnkowski postanowił zaniechać marszu na Lwów, rozwiązać zgrupowanie i przebić się małymi grupami na Węgry. Tego dnia o godz. 16.00 w Żorniskach odbyła się odprawa dowódców 24 DP i 38 DPrez. (o 11 KDP brak było wieści), podczas której gen. Sosnkowski nakazał nocny przemarsz w rejon Brzuchowic, zniszczenie samochodów i sprzętu artyleryjskiego oraz redukcję taborów. Rozpuszczono również z oddziałów tych żołnierzy, którzy nie mieli zamiaru przebijać się za granicę, ani też pozostać w szeregach. W tym czasie trwał zażarty bój 24 DP z niemiecką 5 DPanc. o Rzęsnę Ruską. W wyniku nowych rozkazów, wieczorem zaczęto wycofywać oddziały z walki oraz niszczyć ciężki sprzęt. W walkach o Rzęsnę Ruską, w dwóch batalionach 39 pp pozostało około 200 „bagnetów” (z 800, którzy byli w nich rankiem 17 września, do tego należy doliczyć kompanie km i plutony specjalne oraz tabor pułkowy), a w I batalionie 17 pp tylko 4 oficerów i 10 żołnierzy, 1 biedkę z ckm oraz 1 wóz taborowy. Około 21.00 oddziały 24 DP ruszyły do Brzuchowic. 24 kompania telegraficzna dostała się w Jaśniskach do niewoli, z której odbiły ją pododdziały 38 DPrez wycofujące się z Janowa. Oddział zbiorczy 1 pspodh, osłaniający odwrót, nie dołączył do dywizji, ponieważ jego oficerowie uznali walkę za bezcelową i skapitulowali rano 19 września. W chwili kapitulacji w oddziale zbiorczym 1 pspodh pozostało 9 oficerów i 98 żołnierzy, 1 moździerz, 3 ckm oraz 2 działka ppanc. Dzięki przebiciu się do Brzuchowic 11 KDP (gen. Sosnkowski był przekonany, że została ona rozbita) powstała nowa sytuacja. Gen. Sosnkowski odwołał wcześniejsze zarządzenie o zniszczeniu ciężkiego sprzętu. Oddziały zgrupowania miały ponownie nacierać na Lwów, tym razem wzdłuż szosy na Hołosko Wielkie. O miejscu postoju generała Sosnkowskiego w Brzuchowicach oraz o tym, że jego oddziały podejmują próby przebicia się do Lwowa, wiedział gen. Langner. Skierował tam dwa szwadrony, które nawiązały kontakt z nim i powiadomiły go, że załoga Lwowa, aby ułatwić mu przebicie się, wykona natarcie na Hołosko. Natarcie od strony Lwowa miały wykonać dwa bataliony z 206 pp 35 DP płk. dypl. Jarosława Szafrana wzdłuż drogi prowadzącej do Brzuchowic, oraz dwa bataliony z 207 pp tej dywizji na wzgórze 324 przy współpracy z prawym skrzydłem 1 pp nacierającego znad Pełtwi. Natarciem wojsk gen. Sosnkowskiego miał dowodzić płk dypl. Prugar-Ketling, prowadząc w pierwszym rzucie swoją dywizję. Oddziały 24 DP miały posuwać się w drugim rzucie, gdyż dotarły do Brzuchowic dopiero około południa 19 września. Na miejscu rozpoczęła się reorganizacja 24 DP. Powstały 2 niepełne bataliony po 200–300 „bagnetów”. Jeden z nich, dowodzony przez mjr. Böhma, utworzono z resztek 38 pp i 39 pp, drugi (dowodzony przez mjr. Henryka Dyducha) z resztek II batalionu 1 pspodh kpt. Dietricha (nie walczącego w składzie macierzystego pułku), improwizowanych batalionów obrony Przemyśla oraz resztek pozostałych oddziałów.
Pierwsza, około godziny 16:00, rozpoczęła ostrzał artyleria 11 KDP wzdłuż drogi Brzuchowice – Hołosko. Równocześnie rozpoczęło się natarcie oddziałów 35 DP od strony Lwowa. Początkowo rozwijało się ono pomyślnie – zajęto Zamarstynów i Hołosko Małe oraz część Hołoska Wielkiego. Ostatecznie jednak utknęło. Natarcie od strony Brzuchowic rozpoczęło się o godz. 18:00 i odniosło częściowe sukcesy. W jego trakcie doszło do zaciętych walk wręcz. Drugie, nocne natarcie rozpoczęło się o godz. 24:00 i prowadziły je 2 bataliony zbiorcze 24 DP: batalion mjra Böhma posuwał się grzbietem po lewej stronie szosy na Zamarstynów, a batalion mjra Dydycha wraz z resztkami baonu ppłka Głowackiego nacierał wzgórzami po prawej stronie szosy oraz szosą w kierunku Kleparowa. Batalion mjra Böhma obszedł silnie bronione zabudowania sanatorium i wdarł się głęboko w ugrupowanie „Schöerner”. Dotarł pod sam Lwów, jednak został zmuszony do wycofania się. Tylko nieliczni przedostali się do Lwowa. Prawoskrzydłowy batalion mjra Henryka Dyducha, po ciężkich walkach, przedarł się do Kleparowa, a z niego pozostało niewiele ponad 100 żołnierzy. Jedynym zwartym oddziałem, który przebił się do Lwowa, była kompania kpt. Dietricha. Brała ona udział w obronie Lwowa aż do zakończenia walk o miasto 22 września. Ostatnim zwartym pododdziałem 24 DP były resztki batalionu zbiorowego mjra Böhma, liczące 30 „bagnetów”, który wraz z resztkami I i III batalionu 98 pp przeszedł 20 września o godz. 4:00 do trzeciego natarcia. Nie przyniosło ono powodzenia, podobnie jak dwa następne. Około godz. 18:00 gen. Sosnkowski podjął ostatnią próbę przebicia się do Lwowa. W tym samym czasie pod Zboiskami i Winnikami pojawiły się sowieckie czołgi. Lwów od tego momentu był całkowicie okrążony. Oddziały Sosnkowskiego, starając się przebić do miasta, stoczyły walki wręcz, zbliżając się do centralnego punktu oporu – sanatorium w Hołosku Wielkim. Natarcie, pozbawione wsparcia artylerii, ostatecznie upadło o zmierzchu. Wieczorem, na naradzie wyższych dowódców, gen. Sosnkowski podjął decyzję o zniszczeniu pozostałego ciężkiego sprzętu oraz rozwiązaniu pozostałych oddziałów. 24 Jarosławska Dywizja Piechoty jako zorganizowana jednostka Wojska Polskiego przestała istnieć. Jednak w Lwowie wciąż znajdowali się jej żołnierze. Po rozwiązaniu dywizji generał Sosnkowski dał wolną rękę swoim oficerom i żołnierzom. Sam, z grupą około 300 ochotników uzbrojonych tylko w broń lekką, wyruszył do Dublan, aby obejść pozycje niemieckie i przedostać się do Lwowa od wschodu. Tego samego dnia wojska niemieckie otrzymały rozkaz pozostawienia Lwowa Armii Czerwonej. Przed południem 21 września 1. Dywizja Górska oraz oddziały XVIII Korpusu Armijnego generała Beyera kontynuowały odwrót spod Lwowa w kierunku Sanu, stopniowo luzowane przez oddziały sowieckie. Sowieci szybko rozszerzali pierścień okrążenia, w jakim zamknęli Lwów na walczące wojska na północ, zachód i południe od miasta, w tym pozostałości oddziałów gen. Sosnkowskiego. Po południu 21 września silne jednostki sowieckie zbliżyły się do wysuniętych polskich stanowisk na wschód od Lwowa. Generał Langner wydał rozkaz do otwarcia ognia. Po godzinie walki Sowieci się wycofali. Jednakże gen. Langner spotkał się z komisarzem politycznym, pułkownikiem Makarowem, w pobliżu Lesienic, gdzie wynegocjowano zawieszenie broni. W tym samym czasie rozproszone resztki oddziałów generała Sosnkowskiego były już całkowicie okrążone przez wojska sowieckie. W wielu miejscach dochodziło do wymiany ognia i drobnych potyczek. Z powodu beznadziejnej sytuacji i informacji o zawieszeniu broni we Lwowie, okrążone grupy polskich żołnierzy składały wieczorem 21 września broń pod Laszkami Murowanymi. W nocy z 20 na 21 września, błądząc w ciemnościach, grupa ochotników generała Sosnkowskiego stopniała do około 100 ludzi. Wczesnym rankiem 22 września dotarli oni do Dublan. Kolumna, nie czekając na generała, ruszyła w dalszą drogę, aby przebić się do Lwowa od strony wschodniej, i około godziny 5:00 natknęła się na kawalerię sowiecką, po czym złożyła broń. Wiele grup z rozwiązanych polskich oddziałów, zamiast kapitulować, postanowiło przebijać się do granicy węgierskiej. Większość z nich wpadła w ręce Sowietów po drodze, ale niektórym udało się dotrzeć aż do granicy – w tym gen. Sosnkowskiemu oraz dowódcy 11 KDP – płk. Prugar-Ketlingowi, a także żołnierzom i oficerom 24 DP.
== Organizacja wojenna 24 DP we wrześniu 1939 roku ==
Poniżej przedstawiona jest organizacja wojenna 24 DP zgodnie z założeniami planu mobilizacyjnego „W” oraz obsada personalna dowództwa dywizji i podporządkowanych jej jednostek. W nawiasach podano nazwy lub skróty nazw jednostek mobilizujących.
24 DP została zmobilizowana w I rzucie mobilizacji powszechnej, która rozpoczęła się 31 sierpnia 1939 roku.
Według Rajmunda Szubańskiego, 24 DP, zgodnie z planem operacyjnym „Wschód”, miała stanowić II rzut Armii „Podole” w przypadku konfliktu zbrojnego z ZSRR. Wiosną 1939 roku rozpoczęto opracowywanie planu operacyjnego „Zachód”. Z pierwotnych założeń wynikało, że w przypadku wojny z III Rzeszą, 24 DP miała wchodzić w skład Armii „Łódź”. Latem 1939 roku przewidziano, że 24 DP będzie częścią Grupy Odwodów Naczelnego Wodza „Kutno”. 2 września 1939 roku marszałek Edward Śmigły-Rydz zmienił zadanie dywizji, kierując ją do rejonu Dębicy, do swojego odwodu, w zamian za 22 DPG, która została przydzielona Armii „Kraków”. 3 września 1939 roku Naczelny Wódz podporządkował 24 DP dowódcy Armii „Karpaty”.
Kwatera Główna 24 Dywizji Piechoty:
- 17 pułk piechoty
- 38 pułk piechoty Strzelców Lwowskich
- 39 pułk piechoty Strzelców Lwowskich
- 24 pułk artylerii lekkiej
- 24 dywizjon artylerii ciężkiej
- 24 batalion saperów
- 24 bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ A (5 daplot) – kpt. Józef Jan Kopeć
- Szwadron kawalerii dywizyjnej nr 24 (KR PWK 24 DP) – mjr kaw. Tadeusz Klepacki
- Kompania kolarzy nr 103 (38 pp)
- Samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 103 (39 pp)
- Kompania telefoniczna 24 DP (kł 24 DP) – kpt. Bronisław Kazimierz Nanowski
- Pluton radio 24 DP (kł 24 DP)
- Pluton łączności KG 24 DP (kł 24 DP)
- Drużyna parkowa łączności 24 DP (kł 24 DP)
- Pluton pieszy żandarmerii nr 24 (pl żand. Jarosław) – ppor. rez. Tadeusz Dziurzyński
- Kompania asystencyjna nr 198 (39 pp)
- Kompania gospodarcza (dctwo 24 DP)
- Samodzielny patrol meteorologiczny nr 24 (24 pal)
- Poczta polowa nr 36 (Urząd Pocztowo-Telegraficzny w Przemyślu)
- Sąd polowy nr 24 (dctwo 24 DP)
- Parker intendentury typ I nr 13 (39 pp)
- Pluton parkowy uzbrojenia nr 13 (Składnica Uzbrojenia nr 10)
- Kompania sanitarna nr 13 (10 Szp. Okr.) – mjr lek. dr Roman Szweryn
- Szpital polowy nr 13 (10 Szp. Okr.) – mjr lek. Konstanty Jamiołkowski
- Polowa kolumna dezynfekcyjno-kąpielowa nr 13 (10 Szp. Okr.)
- Polowa pracownia bakteriologiczno-chemiczna nr 13 (10 Szp. Okr.)
- Polowa pracownia dentystyczna nr 13 (10 Szp. Okr.)
- Dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 17 (10 dtab)
- Dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 18 (10 dtab)
- Kolumna taborowa parokonna nr 17 (17 pp)
- Kolumna taborowa parokonna nr 18 (39 pp)
- Kolumna taborowa parokonna nr 19 (39 pp)
- Kolumna taborowa parokonna nr 20 (24 pal)
- Kolumna taborowa parokonna nr 21 (10 dtab)
- Kolumna taborowa parokonna nr 22 (10 dtab)
- Kolumna taborowa parokonna nr 23 (10 dtab)
- Kolumna taborowa parokonna nr 24 (10 dtab)
- Warsztat taborowy (parokonny) nr 17 (24 pal)
- Pluton taborowy nr 24 (10 pac)
Na tzw. obszarze krajowym pozostały jednostki podporządkowane dowódcy OK X, które nie wchodziły w skład dywizji.
Ośrodek Zapasowy 24 DP w Przemyślu:
- Dowódca – ppłk Jan Matuszek
- Zastępca – ppłk Tworzydło
- Batalion marszowy 17 pułk piechoty – ?
- Batalion marszowy 38 pułk piechoty Strzelców Lwowskich – kpt. Roman Homan
- Batalion marszowy 39 pułk piechoty Strzelców Lwowskich – mjr Henryk Dyduch
- Bateria marszowa 24 pułku artylerii lekkiej
- Uzupełnienie marszowe kompanii kolarzy nr 103
- Uzupełnienie marszowe samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 103
== Obsada personalna dowództwa dywizji ==
Dowódcy dywizji:
- gen. bryg. Franciszek Daniel Paulik (IX 1921 – 30 VII 1924)
- gen. bryg. Jan Hempel (1 X 1924 – 28 V 1926 → dyspozycja MSWojsk.)
- gen. bryg. Wacław Scaevola-Wieczorkiewicz (28 V 1926 – X 1935)
- gen. bryg. Michał Pakosz (X 1935 – 15 III 1938)
- płk dypl. Bolesław Maria Krzyżanowski (25 X 1938 – 9 IX 1939)
- płk piech. Bolesław Schwarzenberg-Czerny (od 9 IX 1939)
Dowódcy piechoty dywizyjnej:
- płk SG Jan Hempel (28 VII 1923 – 1 X 1924 → dowódca 24 DP)
- płk SG Kazimierz Rylski (1 X 1924 – 1 VIII 1925 → dyspozycja dowódcy OK X)
- płk piech. Jan Stanisław Słupski (1 VIII 1925 – 1926 → stan spoczynku)
- płk dypl. Gustaw Paszkiewicz (X 1926 – X 1935)
- płk piech. Leon Grot (1935 – 1938)
- płk piech. Bolesław Schwarzenberg-Czerny (do 9 IX 1939)
- płk dypl. Alfred Krajewski (od 10 IX 1939 ← dowódca 1 pspodh.)
Szefowie sztabu:
- kpt. SG Adam Werschner (do 8 X 1921 → szef sztabu 13 DP)
- ppłk SG Eugeniusz Kunisch (8 X 1921 – 1923 → szef wydziału w Oddziale I SG)
- mjr SG Tadeusz Sheybal (1923)
- mjr SG Alfred Fleszar (1924 – 31 X 1927 → Oddział I SG)
- mjr dypl. Jerzy Orski (31 X 1927 – XII 1929 → skład osobowy II zastępcy szefa SG)
- mjr dypl. art. Władysław Gotfryd Łoś (XII 1929 – X 1931 → 24 pap)
- mjr dypl. piech. Karol Jeżowski (X 1931 – X 1932 → DOK X)
- mjr dypl. piech. Tadeusz Bandrowski (X 1932 – X 1935 → DOK III)
- ppłk dypl. art. Jan Axentowicz (do 9 IX 1939)
== Obsada personalna KG 24 DP we wrześniu 1939 roku ==
Dowódca dywizji – płk dypl. piech. Bolesław Krzyżanowski (do 9 IX 1939)
Dowódca piechoty dywizyjnej – płk piech. Bolesław Schwarzenberg-Czerny (od 9 IX 1939 dca dywizji)
Dowódca piechoty dywizyjnej – płk dypl. Alfred Krajewski (od 10 IX 1939)
Oficer sztabu dowódcy piechoty dywizyjnej – mjr piech. Antoni Fleszar
Dowódca artylerii dywizyjnej – ppłk art. Władysław Kaliszek
Oficer sztabu dowódcy artylerii dywizyjnej – kpt. dypl. art. Julian Antoni Tokarz †1940 Charków
Dowódca saperów – mjr Stefan Piętka
Dowódca kawalerii dywizyjnej – mjr kaw. Tadeusz Klepacki
Szef służby duszpasterskiej – st. kapelan Jan Leon Ziółkowski
Szef sztabu – ppłk dypl. art. Jan Axentowicz (do 9 IX 1939), mjr dypl. Edmund Różycki (od 9 IX 1939)
Oficer operacyjny – kpt. dypl. Marian Sokołowski
Dowódca łączności – kpt. Leonard Dobrzański
Kwatermistrz – kpt. dypl. piech. Jan Lenkiewicz
Szef sanitarny – mjr dr Józef Sławik
=== Żołnierze Dywizji (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiej ===
Biogramy zamordowanych można znaleźć na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego
== Odtworzenie dywizji w ramach Armii Krajowej ==
W wyniku działań mających na celu odtworzenie przedwojennych jednostek wojskowych w 1944 roku, powstała 24 Dywizja Piechoty AK „Rzeszowska”, w skład której wszedł 17 pułk piechoty (Okręg Kraków, Podokręg Rzeszów).
== Uwagi ==
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2018-05-08].
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Zdzisław Józef. Cutter: Polskie wojska saperskie w 1939 r. : organizacja, wyposażenie, mobilizacja i działania wojenne. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2003. ISBN 83-7098-834-2. Brak numerów stron w książce
Ryszard Dalecki: Armia „Karpaty” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
Ryszard Dalecki, Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 roku, Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1989, wyd. II, ISBN 83-03-02830-8
Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. III/2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
Jakub Krupop: 24 Dywizja Piechoty. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2017, seria: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7945-616-1.
Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
Kazimierz Sosnkowski: Cieniom Września. Andrzej Rzepniewski (przedm.). Warszawa: MON, 1988. ISBN 83-11-07627-8. OCLC 749596041. Brak numerów stron w książce
Rajmund Szubański, Plan operacyjny „Wschód”, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994, wyd. II, ISBN 83-11-08313-4
Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza „Ajaks” i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3
RyszardR. Rybka RyszardR., Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja, KamilK. Stepan, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010, ISBN 978-83-86100-83-5, OCLC 674626774 . Brak numerów stron w książce
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.