24 Batalion Celny to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.7300/Mob. z dnia 9 czerwca 1921 roku, w miejsce batalionów etapowych powstały bataliony celne. 24 batalion celny został utworzony w ramach DOG Lwów, a jego organizację oparto na II/VI i III/VI batalionie etapowym. Etat batalionu wynosił 14 oficerów oraz 600 szeregowych, a jednostka podlegała Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.
Chociaż batalion był pełnoprawnym oddziałem wojskowym, nie wchodził w skład pokojowego etatu armii. To uniemożliwiało uzupełnianie go z normalnego poboru rekrutów. Ministerstwo Spraw Wojskowych, zarówno w trakcie formowania, jak i uzupełniania, często przydzielało batalionowi żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako niezdolnych do dalszej służby wojskowej.
W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych podjęło decyzję o powołaniu brygad celnych, w wyniku czego 24 batalion celny został włączony w struktury 6 Brygady Celnej.
Na mocy uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych z dniem 9 listopada 1922 roku zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”, wprowadzając jednocześnie nową organizację wewnętrzną. W rezultacie 24 batalion celny przemianowano na 24 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
Odcinek batalionowy został podzielony na cztery pododcinki, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki umieszczano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, aby mogły się nawzajem widzieć w ciągu dnia. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca ta polegała na tym, że Policja Państwowa wystawiała posterunki i patrole w głębi strefy, poza linią graniczną, a batalion zajmował się ochroną bezpośrednio wzdłuż granicy, podlegając staroście.
Do 3 listopada 1921 roku batalion obsadził odcinek granicy na terenie powiatu sarneńskiego, który rozpoczynał się w Radziwiłowiczach (wył.) i kończył na granicy województwa wołyńskiego. Dowództwo batalionu miało swoją siedzibę w Snowidowicach. Zgodnie z rozkazem inspektora wojskowego granicy wschodniej, dowódca batalionu był zobowiązany podzielić swój odcinek na trzy pododcinki kompanijne, a czwarta kompania pełniła rolę odwodu.
Sąsiednie bataliony
26 batalion celny ⇔ 33 batalion celny – IX 1921
36 batalion celny ⇔ 40 batalion celny – XII 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Dyslokacja batalionu w listopadzie 1921 roku:
dowództwo batalionu – Rokitno
1 kompania celna – Nietreba
2 kompania celna – Snowidowicze
3 kompania celna – Białowiż
4 kompania celna − Rokitno (w rezerwie)
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
Materiały dotyczące dyslokacji Inspektoratu Wojskowego Granicy Wschodniej Województwa Poleskiego, 1921–1922 → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin
Rozkazy organizacyjne Głównej Komendy Straży Granicznej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin. (sygn. 161/77.)
Sprawy organizacyjno−dyslokacyjne Inspektoratu Granicy Wschodniej „Polesie” → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin.