23 Pułk Piechoty (23 pp) był oddziałem piechoty w ludowym Wojsku Polskim.
Formowanie pułku miało miejsce dwukrotnie, w okresie letnim i jesiennym 1944 roku, według sowieckiego etatu Nr 04/501 pułku strzelców gwardii.
Po raz pierwszy jednostka została zorganizowana w połowie sierpnia 1944 roku w Białej Podlaskiej, gdzie major Wincenty Rożkowski objął obowiązki dowódcy pułku. Był on szefem sztabu zgrupowania Polskich Oddziałów Partyzanckich „Jeszcze Polska nie zginęła”, na podstawie którego miała powstać 8 Dywizja Piechoty. 23 pp zyskał swoje korzenie w oddziałach partyzanckich „Księdza Brzózki” oraz „Ziemi Lubelskiej”, a także w zwiadzie konnym III Brygady. W dniu 13 sierpnia 1944 roku pułk liczył 300 żołnierzy. 20 sierpnia 1944 roku, Naczelny Dowódca Wojska Polskiego wydał rozkaz Nr 8, który zlecał sformowanie 2 Armii, co umożliwiło utworzenie 34 pułku piechoty w ramach 8 DP. 23 sierpnia 1944 roku do Siedlec przybyła grupa organizacyjna 8 DP, w której składzie był major Stanisław Pluto, wyznaczony na dowódcę pułku. Przejmowanie dowództwa w 8 DP przez oficerów Armii Czerwonej oraz odwołanie dowódców zgrupowania „Jeszcze Polska nie zginęła”, w tym pułkownika Roberta Satanowskiego, wzbudziło niezadowolenie wśród byłych partyzantów oraz obawy o ich przyszłość. Te niepokoje przejawiały się m.in. w dwóch masowych dezercjach z pułku. W dniach od 23 do 28 sierpnia 1944 roku, 40 a następnie 160 uzbrojonych żołnierzy zdezerterowało. 28 sierpnia 1944 roku w Łomazach major Pluto objął dowództwo nad pułkiem, który już liczył około 500 żołnierzy i wrócił z nimi do Siedlec. 3 września 1944 roku pułk został przeniesiony do lasu na południowy wschód od Mord, gdzie dowództwo ulokowało się we wsi Rogóziec. Żołnierze rozpoczęli wówczas budowę ziemianek, w których mieli mieszkać do zakończenia szkolenia i wyjazdu na front. 7 września 1944 roku Naczelny Dowódca WP wydał rozkaz Nr 19, który przywracał wcześniejszą numerację pułków piechoty, w wyniku czego 23 pułk piechoty został przemianowany na 34 pułk piechoty.
Po raz drugi formowanie 23 pułku piechoty rozpoczęto w październiku 1944 roku w rejonie Zamościa, w składzie 12 Dywizji Piechoty. Na dowódcę pułku został mianowany podpułkownik Saweli Litwak. 1 listopada 1944 roku początkowy stan pułku wynosił 320 żołnierzy, w tym 19 oficerów, 26 podoficerów oraz 275 szeregowców, co stanowiło nieco ponad 11% etatowego stanu. 15 listopada 1944 roku podjęto decyzję o zaniechaniu formowania 3 Armii, co wpłynęło na dalsze losy 23 pp. Do końca listopada jednostka została rozformowana, a większość żołnierzy została wcielona do 10 Dywizji Piechoty oraz 10 Brygady Artylerii Ciężkiej.
Zobacz też
- Struktura organizacyjna pułku piechoty
- Pułki piechoty ludowego Wojska Polskiego
Bibliografia
Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Wybór materiałów źródłowych, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1958
Leonard Ratajczyk, Z dziejów 12 Dywizji Piechoty 1944-1947 r., Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 2 (38), Warszawa 1966
Stanisław Rzepski, Organizacja i szkolenie 8 Dywizji Piechoty w 1944 r., Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (43), Warszawa 1967