23 Brygada Ochrony Pogranicza

23 Brygada Ochrony Pogranicza to jednostka, która została rozwiązana i wchodziła w skład struktury organizacyjnej Wojsk Ochrony Pogranicza, pełniąc swoje zadania na granicy polsko-czechosłowackiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

23 Brygada Ochrony Pogranicza JW 2231, utworzona na mocy Zarządzenia SzSG Nr 053/Org. z 30 marca 1946, została sformowana w 1948 roku na bazie Wrocławskiego Oddziału WOP nr 11, zgodnie z rozkazem MON nr 055/org. z 20 marca 1948. W skład brygady wchodziło pięć batalionów, a jej etat obejmował 2039 żołnierzy oraz 12 pracowników cywilnych. Brygada została podporządkowana Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza, a zaopatrzenie prowadzone było przez kwatermistrzostwo okręgu wojskowego. Na podstawie rozkazu Ministra Obrony Narodowej nr 205/Org. z 4 grudnia 1948, od 1 stycznia 1949 Wojska Ochrony Pogranicza znalazły się pod zwierzchnictwem Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, a zaopatrzenie brygady przejęła Komenda Wojewódzka MO.

Sztab brygady miał swoją siedzibę w Kłodzku.

Aby podnieść znaczenie ochrony granic, akcentowano wojskowy charakter formacji. Od 1 stycznia 1950 przywrócono w nazwach jednostek wcześniejsze określenie „Wojska Ochrony Pogranicza”. 1 stycznia 1951 wprowadzono nową numerację batalionów i brygad, a na bazie 23 Brygady Ochrony Pogranicza utworzono 5 Brygadę WOP.

Struktura organizacyjna

W 1948 roku struktura brygady obejmowała:

dowództwo, sztab oraz pododdziały dowodzenia
samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 73 – Paczków
samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 75 – Stronie Śląskie
samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 77 – Bystrzyca Kłodzka
samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 79 – Duszniki-Zdrój
samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 81 – Wałbrzych

Etat brygady przewidywał: 5 batalionów, 2039 żołnierzy oraz 12 pracowników cywilnych.

W obrębie odpowiedzialności brygady funkcjonowało sześć GPK:

Graniczna Placówka Kontrolna nr 53 „Międzylesie” (drogowa)
Graniczna Placówka Kontrolna nr 54 „Międzylesie” (kolejowa)
Graniczna Placówka Kontrolna nr 55 „Kudowa” (drogowa)
Graniczna Placówka Kontrolna nr 56 „Mirowsk” (kolejowa)
Graniczna Placówka Kontrolna nr 57 „Lubawsk” (kolejowa)
Graniczna Placówka Kontrolna nr 58 „Lubawa” (drogowa)

Sztandar oddziału

Sztandar został przekazany przez poprzednika brygady, czyli 11 Wrocławski Oddział WOP. W ceremonii wręczenia sztandaru uczestniczyli m.in.: premier Rządu Jedności Narodowej Edward Osóbka-Morawski, minister obrony narodowej marszałek Polski Michał Rola-Żymierski, szef Departamentu WOP gen. bryg. Gwidon Czerwiński oraz dowódca Okręgu Wojskowego IV gen. Stanisław Popławski.

W drzewcu sztandaru umieszczono 44 gwoździe pamiątkowe, na których widnieją napisy dotyczące funkcji oraz nazwisk osób, a także nazw zakładów pracy, organizacji politycznych i społecznych, jak również nazwiska chrzestnych sztandaru. Gwoździe przybijali m.in.: płk Franciszek Mróz – zastępca szefa Departamentu WOP, ppłk Mikołaj Grajworoński – szef wydziału WOP w Dowództwie Śląskiego OW, ppłk Zygmunt Huszcza – dowódca 27 pułku piechoty, płk Głaskow – przedstawiciel Armii Czerwonej, a także dowódca 11 Oddziału Ochrony Pogranicza mjr A. Mickiewicz i jego zastępca mjr J. Kaczmarski.

Wraz z zmianą nazwy i numeru jednostki na płacie sztandaru dokonano poprawek. Słowo „Wrocławski” zostało zamienione na „Wrocławska”, a haft „11 ODDZ.” został zastąpiony przez „23 BRYG.”. Nienaruszony pozostał dwuwierszowy napis na skrzynce grotu, który brzmi: „WROCŁAWSKI / 11 OD. WOP”.

Sztandar został przekazany do Muzeum Wojska Polskiego 1 lipca 1963 roku.

Dowódcy brygady

ppłk Adam Mickiewicz
ppłk Jakub Margules

Przekształcenia

11 Oddział Ochrony Pogranicza → 11 Wrocławski Oddział WOP → 23 Brygada Ochrony Pogranicza → 5 Brygada WOP → 5 Sudecka Brygada WOP → Sudecka Brygada WOP → Sudecki Batalion WOP

Przypisy

Bibliografia

Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
Tadeusz Niedziela: Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznicę objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945-1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. 1995.
Grzegorz Goryński: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945 – 1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.