23 batalion saperów (23 bsap)
23 batalion saperów (23 bsap) był jednostką saperską Wojska Polskiego w okresie II RP.
Nie brał on udziału w pokojowej strukturze armii. Został utworzony w 1939 roku przez Ośrodek Sapersko-Pionierski 23 Dywizji Piechoty.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W styczniu 1935 roku, na podstawie 5 batalionu saperów w Krakowie, powstała 23 kompania saperów. Kompania ta stacjonowała w garnizonie Katowice, w koszarach 73 pułku piechoty, w Okręgu Korpusu Nr V. 1 lutego 1935 roku z 5 batalionu saperów przeniesiono: kapitana Kazimierza Janię jako dowódcę kompanii oraz podporuczników Jana V Piotrowskiego, Tadeusza Pisowicza i Włodzimierza Józefa Siwińskiego na stanowiska dowódców plutonów.
Ośrodek Sapersko–Pionierski 23 Dywizji Piechoty
W maju 1937 roku, na bazie 23 kompanii saperów, utworzono Ośrodek Sapersko-Pionierski 23 Dywizji Piechoty. Ośrodek miał swoją siedzibę w Mysłowicach.
W marcu 1939 roku organizacja i obsada personalna ośrodka wyglądały następująco:
- dowódca ośrodka – mjr Marian Skierczyński
- zastępca dowódcy – kpt. Zygmunt Bronisław Gajda (*)
- adiutant – por. Henryk Władysław Jarosz (*)
- oficer placu Mysłowice – por. Henryk Władysław Jarosz (*)
- oficer materiałowy – kpt. Zygmunt Bronisław Gajda (*)
- oficer mobilizacyjny – por. Henryk Władysław Jarosz (*)
- dowódca kompanii saperów – por. Józef Marcinek
- dowódca plutonu – por. Zbigniew Zwolski
- dowódca plutonu – ppor. Zygmunt Dembiński
- dowódca plutonu specjalnego – por. Włodzimierz Józef Siwiński
Ośrodek pełnił funkcję jednostki mobilizującej. W sierpniu 1939 roku, w ramach mobilizacji alarmowej, utworzył poniższe pododdziały saperów i broni pancernych:
- 23 batalion saperów typu IIa z drużyną przeprawową pionierów piechoty nr 23 dla 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty
- grupa fortyfikacyjna nr 53 dla Grupy Operacyjnej „Śląsk”
- kolumna samochodów ciężarowych w Kraju nr 52 dla Okręgu Korpusu nr V
- kolumna samochodów ciężarowych w Kraju nr 53 dla Okręgu Korpusu nr V
23 batalion saperów w kampanii wrześniowej
Po zakończeniu mobilizacji, w dniach 23-25 sierpnia 1939 roku, batalion stacjonował w rejonie Tarnowskich Gór, gdzie w Obszarze Warownym „Katowice” zajmował się budową umocnień i przeszkód w obrębie stałych obiektów fortyfikacyjnych. Po opuszczeniu OW „Katowice”, batalion prowadził działania opóźniające na trasie Tarnowskie Góry – Kraków – Nowy Korczyn – Pacanów – Osiek – Baranów Sandomierski – Stalowa Wola – Biłgoraj – Tomaszów Lubelski.
Największym osiągnięciem 23 batalionu saperów w czasie kampanii wrześniowej było zbudowanie 11 września, w ciągu 9 godzin (do godziny 18:00), w trudnych warunkach, 345-metrowej przeprawy (mostu na galarach) przez Wisłę w Baranowie. Most ten znajdował się obok zniszczonego mostu stałego, który został wysadzony 9 września na rozkaz dowódcy wycofującej się Grupy „Sandomierz” ppłk. A. Sikorskiego, mimo że na prawym brzegu pozostawały znaczne siły polskie, w tym artyleria, której wartość szacowano na 100 milionów ówczesnych złotych polskich. Decyzję o budowie nowego mostu podjął gen. Jagmin-Sadowski. Główną część prac przy budowie mostu stanowiła 2 kompania 23 batalionu saperów, dowodzona przez por. Włodzimierza Siwińskiego. Została ona wzmocniona trzema drużynami 1 kompanii oraz luźnymi oddziałami piechoty, a także wycofującą się jednostką policji.
Budową mostu kierował mjr Marian Skierczyński. Wszystkie kluczowe stanowiska w drużynie mostowej zajmowali oficerowie i podoficerowie 2 kompanii 23 bsap, a wśród nich:
- Oficer czołowy – por. Włodzimierz Siwiński – d-ca 2 komp.
- Oficer kotwiczny – ppor. Supernak – z-ca d-cy 2 komp.
- Oficer podporowy – ppor. Falkowski
- Oficer kierunkowy – ppor. Koszade
- Oficer materiałowy – ppor. Osoba
- D-ca straży rzecznej – ppor. Uracz
- Podofic. sprzętowy – st. sierż. Trygar
- Podofic. ordynansowy – sierż. Sznajder
Po zakończeniu budowy mostu około godziny 17, pod osłoną 23 baterii przeciwlotniczej i kompanii karabinów maszynowych, rozpoczęła się przeprawa polskich sił, w tym artylerii, która trwała do rana 12 września. W trakcie całej operacji oddziały polskie, w tym niezaangażowani w obsługę mostu oficerowie i żołnierze 23 bsap, odpierali niemieckie ataki. 12 września, po przeprawie tylnej straży wojsk polskich na lewy brzeg, most, zaminowany podczas budowy pod kierunkiem por. Siwińskiego, został wysadzony w momencie wkraczania na niego niemieckich oddziałów. Budowa mostu w Baranowie została uznana za jedno z największych osiągnięć saperskich w obronie Polski w 1939 roku.
Za tę akcję 23 batalion saperów oraz niektórzy jego oficerowie i podoficerowie otrzymali Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari. Wśród odznaczonych byli m.in. dowódca batalionu, mjr Marian Skierczyński oraz dowódca 2 kompanii, por. Włodzimierz Siwiński.
Szlak bojowy 23 batalionu saperów zakończył się po kapitulacji Armii „Kraków” w wyniku bitwy pod Tomaszowem Lubelskim, która miała miejsce 20 września 1939 roku.
Obsada personalna 23 batalionu saperów
Obsada personalna 23 batalionu saperów przedstawiała się następująco:
- dowództwo
- dowódca batalionu – mjr Marian Skierczyński
- zastępca dowódcy batalionu – kpt. Mieczysław Śliwczyński (od 4 IX 1939)
- adiutant – por. Henryk Władysław Jarosz
- oficer do zleceń – ppor. Józef Patuszyński
- kwatermistrz – kpt. Zygmunt Bronisław Gajda
- podoficer płatnik – sierż. Antoni Synowdecki
- szef kancelarii – plut. Józef Faran
- lekarz – por. lek. dr Jerzy Kozarski
- 1 kompania saperska
- dowódca kompanii – por. Józef Marcinek
- dowódca I plutonu – por. Włodzimierz Krasnokutski
- dowódca II plutonu – ppor. Eugeniusz Srokosz
- dowódca III plutonu – ppor. Pękalski
- szef kompanii – sierż. Jan Wajda
- 2 kompania saperska zmotoryzowana
- dowódca kompanii – por. Włodzimierz Józef Siwiński
- zastępca dowódcy kompanii – por. Zbigniew Zwolski
- dowódca I plutonu – ppor. Falkowski
- dowódca II plutonu – ppor. Supernak
- dowódca III plutonu – ppor. Uracz vel Urgacz
- dowódca IV plutonu – ppor. Osoba
- szef kompanii – sierż. Stanisław Sznajder
- 3 kompania saperska zmotoryzowana
- dowódca kompanii – kpt. Mieczysław Śliwczyński (od 4 IX 1939 zastępca dowódcy batalionu)
- zastępca dowódcy – ppor. Zygmunt Dembiński (od 4 IX dowódca kompanii)
- dowódca I patrolu – ppor. Śmigielski
- dowódca II patrolu – ppor. Sztoch
- dowódca III patrolu – NN
- dowódca IV patrolu – NN
- szef kompanii – kpr. Aleksander Brewka
- Pluton chemiczny
- dowódca plutonu – ppor. rez. dr inż. Tadeusz Firla †19 XII 1943
- szef plutonu – plut. Adam Zieliński
- Kolumna saperska
- dowódca kolumny – ppor. Wróbel
- zastępca dowódcy kolumny – ppor. Stefan Wiliński
- dowódca I plutonu pontonowo–przeprawowego – ppor. rez. Bolesław Juda †1940 Charków
- dowódca II plutonu sprzętowo–narzędziowego – ppor. rez. Stanisław Walo †1940 Charków
- szef kolumny – NN
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Jan Przemsza-Zieliński: Księga wrześniowej chwały pułków śląskich. T. I. Katowice: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02883-9.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Jan Zielinski: 23 batalion saperów górnośląskich we wrześniu 1939. Katowice, Muzeum Śląskie, 1989.