23 Batalion Celny – to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Zgodnie z rozkazem Ministra Spraw Wojskowych L.7300/Mob. z dnia 9 czerwca 1921 roku, bataliony celne zostały utworzone jako następstwo batalionów etapowych. 23 batalion celny został zorganizowany w obrębie DOG Lwów, a jego podstawą był III/III batalion etapowy. Etat batalionu składał się z 14 oficerów oraz 600 szeregowych. Podlegał on Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.
Chociaż batalion w pełni funkcjonował jako oddział wojskowy, nie był częścią pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało rekrutację z normalnego poboru. W związku z tym Ministerstwo Spraw Wojskowych często przydzielało do niego żołnierzy, którzy byli na zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów uznanych przez dowództwa okręgów generalnych za niezdolnych do dalszej służby wojskowej.
29 października 1921 roku, wojewoda tarnopolski wydał zarządzenie, w którym podzielił granicę państwową w województwie tarnopolskim na cztery odcinki:
III odcinek – granice powiatu husiatyńskiego były obsadzane przez 23 batalion celny, z dowództwem w Wasylkowcach.
W listopadzie 1921 roku, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło utworzyć brygady celne, a 23 batalion celny znalazł się w strukturze 5 Brygady Celnej.
Od momentu powstania do października 1923 roku, sztab batalionu mieścił się w Skałacie, w listopadzie stacjonował w Wasylkowie, a od 1 grudnia 1921 roku w Kopyczyncach, gdzie funkcjonował aż do rozwiązania, czyli do jesieni 1922 roku.
Na podstawie uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych w rozkazie z 9 listopada 1922 roku zmienił nazwę „Bataliony Celne” na „Straż Graniczna”. Wprowadzono jednocześnie nową organizację wewnętrzną w tej formacji. 23 batalion celny został przekształcony w 23 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
Odcinek batalionowy był podzielony na cztery pododcinki, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki oraz patrole. Posterunki ustawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, aby mogły się nawzajem widzieć w ciągu dnia. W tej kwestii batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej, które wystawiały stałe posterunki i patrole wzdłuż granicy, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy, batalion podlegał staroście.
W kwietniu 1922 roku, bataliony celne w obrębie DOG Lwów otrzymały zadanie ochrony wiaduktów, mostów kolejowych oraz dworców w rejonach swojej odpowiedzialności, co dotyczyło także 23 batalionu celnego w Kopyczyńcach.
Sąsiednie bataliony
- 22 batalion celny ⇔ 25 batalion celny – IX 1921
- 39 batalion celny ⇔ 38 batalion celny – XII 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
Materiały dotyczące ochrony granicy na odcinku 10 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały dotyczące dyslokacji, wykazy placówek, rozkład pododdziałów, korespondencja 39 batalionu celnego, 1921 – 1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
