22 Pułk Piechoty AK to jednostka piechoty Armii Krajowej, która powstała w czasie Akcji „Burza” w lipcu i sierpniu 1944 roku. Po starciach z Niemcami większość pułku została rozbrojona, a jego żołnierze aresztowani przez oddziały Armii Czerwonej.
Historia pułku
W ramach planu Odtwarzania Sił Zbrojnych (OSZ) w Podokręgu Wschodnim AK w Obszarze Warszawskim przewidziano odbudowę struktury 22 Pułku Piechoty. Pułk miał być częścią 9 Podlaskiej Dywizji Piechoty AK, która była odtwarzana w Okręgu Lublin.
Zgodnie z założeniami planu, dowódcą pułku miał zostać mjr Marian Zawarczyński „Ziemowit”. Dwa bataliony były organizowane przez Inspektorat Siedlce. Pierwszy batalion byłby formowany w ramach Obwodu Siedlce, gdzie przewidziano mjr. Zawarczyńskiego na dowódcę. Drugi batalion byłby wystawiony przez Obwód Sokołów Podlaski, z mjr. Jerzym Sasinem ps. „Kropka” na czołowej pozycji. Trzeci batalion byłby organizowany przez Obwód Mińsk Mazowiecki Armii Krajowej, na czoło którego miał stanąć por. Ludwik Wolański „Lubicz”.
W trakcie Akcji „Burza” w Obszarze Warszawskim AK zaplanowano następujące zadania:
I batalion (2 kompanie strzeleckie) – dowódca mjr Zawarczyński „Ziemowit”; jedna kompania (3 plutony) miała operować na trasie Międzyrzec Podlaski – Siedlce, zaś druga kompania (3 plutony) na trasie Konstantynów – Łosice – Siedlce. Batalion liczył 856 żołnierzy (21 oficerów, 31 podoficerów oraz 813 szeregowych), dysponując 8 ckm, 15 rkm, 320 kb, 75 pm, 115 pistoletami, 2 kp przeciwpancernymi, 1 granatnikiem i 295 granatami.
II batalion (2 kompanie strzeleckie) – dowodzony przez mjra Jerzego Sasina „Kropka”; jedna kompania (2 plutony) miała działać od przeprawy na Bugu na zachód od Drohiczyna do Sokołowa Podlaskiego. Druga kompania (2 plutony) miała operować od przeprawy na Bugu na południe od Nuru do Sokołowa Podlaskiego. Batalion liczył 748 żołnierzy (17 oficerów, 28 podoficerów, 703 żołnierzy) i był uzbrojony w 5 ckm, 12 rkm, 245 kb, 82 pm, 130 pistoletów, 1 kb przeciwpancerny oraz 254 granaty.
III batalion (2 kompanie strzeleckie i pluton) dowodzony przez por. Ludwika Wolańskiego „Lubicz”. Pierwsza kompania (spieszony szwadron 7 Pułku Ułanów Lubelskich – 3 plutony) pod dowództwem rtm K. Chodkiewicza miała operować na trasie Siedlce – Mińsk Mazowiecki, druga kompania (2 plutony) na trasie Stoczek Łukowski – Mińsk Mazowiecki, a pluton Kedywu miał działać na trasie Stanisławów – Okuniew. Batalion liczył 951 żołnierzy (19 oficerów, 27 podoficerów, 905 żołnierzy), a jego uzbrojenie obejmowało 11 ckm, 17 rkm, 432 kb, 108 pm, 184 pistolety, 3 kb przeciwpancerne, 2 granatniki oraz 190 granatów.
Działania w ramach Akcji Burza
W obwodzie Siedlce (1 Batalion) przygotowania do „Burzy” rozpoczęły się 20 lipca. 24 lipca oddziały dywersyjne batalionu zdołały rozminować i obsadzić obiekty w Siedlcach. Tego samego dnia na przedpola miasta dotarły jednostki 2 Samodzielnego Korpusu Kawalerii Gwardii 1 Frontu Białoruskiego. Niemiecka obrona zatrzymała jednak oddziały Armii Czerwonej, co spowodowało rozpoczęcie oblężenia. 26 lipca Niemcy podjęli próbę odbicia elektrowni miejskiej z rąk AK, jednak natarcie zostało odparte. 30 lipca do miasta wkroczyło 11 radzieckich czołgów, które nawiązały kontakt z jednostkami AK. Walki toczyły się także w rejonie Siedlec, w tym na szosie Siedlce-Mordy oraz w miejscowości Wyczółki. Do 30 lipca teren obwodu został wyzwolony z rąk niemieckich. Żołnierze AK z Siedlec oraz znaczna część żołnierzy obwodu zostali aresztowani przez oddziały Armii Czerwonej.
W obwodzie Sokołów Podlaski (2 batalion) koncentracja rozpoczęła się 24 lipca 1944 roku. 28 lipca oddziały podjęły walki z Niemcami. 6 sierpnia jednostki zostały rozwiązane, a część ich żołnierzy została aresztowana przez Armię Czerwoną.
W obwodzie Mińsk Mazowiecki (3 batalion) działania rozpoczęły się w nocy z 25 na 26 lipca, kiedy to wysadzono pociąg pod Mińskiem Mazowieckim. W obwodzie kompanie batalionu działały niezależnie. Kompania por. Pajdziewicza ps. „Roman” atakowała wycofujące się jednostki w rejonie Cegłowa, Mrozów i Kałuszyna. W nocy z 27 na 29 lipca zdobyto stację kolejową w Cegłowie oraz zaatakowano gmach szkoły zajęty przez Niemców. 28 lipca oddziały zdobyły Mrozy tuż przed przybyciem Armii Czerwonej. Kompania (szwadron 7 pułku ułanów) 30 lipca stoczyła walkę z niemieckim oddziałem pod Mienią, w trakcie której Niemcy użyli lotnictwa.
30 lipca Niemcy wycofali się z Mińska Mazowieckiego. Natychmiast po ich odejściu do miasta wkroczyły oddziały AK. Po południu miała miejsce defilada 3 Batalionu. Po przybyciu Armii Czerwonej do miasta 31 sierpnia, po uzgodnieniach dotyczących stacjonowania oddziałów AK, zostały one rozbrojone 7 i 8 sierpnia, a żołnierze aresztowani i wywiezieni do Lublina. Aresztowany został również sztab Podokręgu Wschodniego z płk. Hieronimem Suszczyńskim „Szeliga”. Wielu aresztowanych trafiło do obozów w ZSRR.
Przypisy
Bibliografia
Jan J. Gozdawa-Gołębiowski, Obszar Warszawski Armii Krajowej, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1992, ISBN 83-228-0136-X, OCLC 749998651. Brak numerów stron w książce.