22 (2) eskadra bombowa (lotnicza, liniowa) – to pododdział lotnictwa Wojska Polskiego funkcjonujący w II Rzeczypospolitej.
Jednostka została sformowana 6 marca 1919 roku w Poznaniu jako 3 Wielkopolska eskadra lotnicza polna. Na mocy rozkazu z 13 kwietnia 1920 roku, jednostka została przekształcona w 14 eskadrę wywiadowczą. W sierpniu 1921 roku, 14 eskadra wywiadowcza dołączyła do II dywizjonu wywiadowczego 2 pułku lotniczego w Krakowie. W maju 1925 roku, jednostka została przemianowana na 22 eskadrę lotniczą, a cztery lata później na 22 eskadrę liniową. W wrześniu 1938 roku, eskadra została podporządkowana dowódcy SGO „Śląsk” i uczestniczyła w rewindykacji Zaolzia. W sierpniu 1939 roku, pododdział został przekształcony w 22 eskadrę bombową lekką, podlegając dowódcy Brygady Bombowej, w której to walczył podczas kampanii wrześniowej.
Godła eskadry:
- biała czteroramienna gwiazda na tle niebieskiego kwadratu z białą obwódką – na samolotach Breguet XIX
- czarny skrzydlaty smok „Bazyliszek” z bombą na tle niebieskiego kwadratu – na samolotach Breguet XIX i PZL-23 „Karaś”
22 eskadra liniowa w okresie pokoju
Zgodnie z rozkazem MSWojsk z 27 maja 1925 roku, 14 eskadra wywiadowcza 2 pułku lotniczego została przekształcona w 22 eskadrę lotniczą.
Od października tego samego roku, eskadra rozpoczęła proces przezbrajania się w samoloty Potez XV, a 3 załogi wzięły udział w manewrach w 1925 roku na Wołyniu.
Podczas przewrotu majowego w 1926 roku, 2 pułk lotniczy wystawił dziesięcio-samolotową eskadrę, której dowódcą był kpt. pil. Czesław Dolecki, etatowy dowódca 22 eskadry. Na początku 1927 roku, jednostka zaczęła być sukcesywnie przezbrajana w samoloty Potez XXVII. Latem 1927 roku, trzy załogi obsługiwały szkołę ognia artylerii w Podhalu, bazując na lądowisku Długopole koło Czarnego Dunajca. Następnie cała eskadra przeniosła się na lotnisko Zawiercie i uczestniczyła w koncentracji dywizji piechoty, operując z lotniska w rejonie Sandomierza.
W 1928 roku, etat eskadry zwiększono z 6 do 10 samolotów. Wzrosła także liczba wyszkolonych obserwatorów i pilotów z Oficerskiej Szkoły Lotnictwa w Dęblinie. Załogi uczestniczyły w letnich i zimowych ćwiczeniach jednostek DOK V oraz odbywały szkołę ognia na poligonie błędowskim. W 1929 roku, eskadry lotnicze zostały przemianowane na „liniowe”, a do jednostki zaczęły napływać pierwsze samoloty Breguet XIX, które pozostały w jej wyposażeniu do połowy 1937 roku.
W 1930 roku zorganizowano sekcję łączności, fotograficzną i uzbrojenia. Latem 1931 roku, eskadra przebywała na poligonie artyleryjskim w Leśnej koło Baranowicz. W sierpniu i wrześniu 1932 roku, załogi eskadry współpracowały z dużymi jednostkami piechoty i kawalerii w rejonie Niska. Latem 1933 roku, eskadra odbyła szkołę ognia na poligonie błędowskim, a we wrześniu i październiku wszystkie załogi brały udział w ćwiczeniach międzydywizyjnych w rejonie Krakowa i Kielc.
W 1934 roku, załogi eskadry uczestniczyły również w międzynarodowych zawodach lotniczych, zdobywając nagrody i wyróżnienia. Latem tego samego roku, za pomoc powodzianom, st. szer. Stanisław Ćwiartniewicz został odznaczony Medalem „Za ratowanie ginących”.
Na przełomie 1936 i 1937 roku, eskadra została przezbrojona w krajowe samoloty PZL-23A, a następnie PZL-23B „Karaś”. Nowe, trzyosobowe samoloty wymagały zgrania załóg oraz bardziej zaawansowanego wyszkolenia. W związku z tym, eskadra nie brała udziału w letnich ćwiczeniach. W marcu 1938 roku, dziewięć „Karasi” z 22 eskadry uczestniczyło w koncentracji lotnictwa liniowego na lotnisku w Lidzie. Latem tego roku, eskadra brała udział w dużych manewrach wojsk lądowych na Wołyniu, po których została przydzielona do lotnictwa Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Śląsk”.
Działania eskadry w 1939
Mimo rosnącego napięcia politycznego z III Rzeszą Niemiecką, eskadra odbyła w czerwcu 1939 roku szkołę ognia na Pustyni Błędowskiej. W lipcu do eskadry przydzielono 8 podchorążych ostatniego rocznika SPL Dęblin oraz 1 podchorążego rezerwy. W ostatnich dniach sierpnia, personel latający i naziemny został postawiony w stan pogotowia i skoszarowany na lotnisku Rakowice.
Mobilizacja eskadry
W dniach 24-26 sierpnia 1939 roku, przeprowadzono mobilizację alarmową 22 eskadry liniowej. Po dokonaniu niezbędnych czynności mobilizacyjnych, eskadra została ulokowana w zachodniej części lotniska, która była całkowicie pozbawiona możliwości maskowania. 26 sierpnia, rzut kołowy eskadry odjechał transportem kolejowym do Radomia, a rzut powietrzny 27 sierpnia został przeniesiony na lotnisko Sadków, skąd po południu 31 sierpnia odleciał na lotnisko Wsola.
Walki 22 eskadry bombowej we wrześniu 1939
Kampanię wrześniową 22 eskadra bombowa lekka odbyła w składzie II dywizjonu bombowego lekkiego Brygady Bombowej. Z dniem 1 września jednostka została przemianowana na 22 eskadrę bombową. Posiadała ona 10 samolotów PZL.23B Karaś, 1 samolot Fokker F.VIIB/3m oraz 1 samolot RWD-8.
1 września eskadra stacjonowała na lotnisku Wsola. Z uwagi na brak możliwości zamaskowania samolotów, przed wieczorem eskadra przeniosła się na lądowisko Kamień. Personel został zakwaterowany w folwarku, a w lesie ustawiono samoloty oraz podręczne magazyny paliwa i bomb.
2 września nie wykonywano lotów bojowych, koncentrowano się na niwelacji pola wzlotów.
3 września, PZL P.23 pilotowany przez Gustawa Hławiczka (wraz z obserwatorem Tadeuszem Kalinowskim i strzelcem Andrzejem Ustupskim) po ataku na kolumny pancerne został zaatakowany przez Bf-109 z 2./JG 77 (Lt. Karl-Heinz Nordmann) i zestrzelony. A. Ustupski zginął przy lądowaniu, T. Kalinowski zmarł w szpitalu 18 września, a G. Hławiczka odniósł obrażenia.
Nie powrócił również samolot, który został zestrzelony nad Wojciechowem. Poległych lotników: ppor. pil. Józefa Jelenia, ppor. obs. Władysława Żupnika oraz kpr. strz. sam. Stanisława Kapturkiewicza pochowano w Oleśnie (woj. opolskie). W miejscowości znajduje się pomnik poświęcony ich pamięci. Przebieg działań w tym dniu tak relacjonuje por. obs. Bolesław Nowicki:
W tym dniu kpr. Andrzej Ustupski i st. szer. Wilhelm Materia zestrzelili w walce 2 Messerschmitty.
4 września wykonano 2 loty rozpoznawcze połączone z bombardowaniem. Załoga pchor. Zygmunta Smolika z pchor. pil. Józefem Janikiem i st. szer. Wilhelmem Materią oraz ppor. obs. Stanisławem Wójcikiem brała udział w tych działaniach.
Ten ostatni tak opisał swój lot:
Powróciła również z rozpoznania i bombardowania załoga pchor. Zygmunta Smolika. 5 września, załoga por. Bolesława Nowickiego z por. Kazimierzem Czetowiczem i kpr. strz. Władysławem Nowakiem rozpoznawała teren w rejonie Opoczno–Końskie–Radom. Przed wieczorem padł rozkaz odlotu do Podlodowa. Z uwagi na zapadający zmierzch, por. Bolesław Nowicki zdecydował lecieć na lotnisko Ułęż, które wydawało się bezpieczniejsze do lądowania po ciemku. 6 września o świcie eskadra przeleciała na lotnisko Podlodów, a stamtąd około południa na lotnisko w Marianowie-Wojcieszkach. Ppor. obs. Wójcik rozpoznawał niemieckie zagony pancerne w obszarze Różan–Pułtusk–Wyszków–Małkinia. 7 września wszystkie „Karasie” eskadry uczestniczyły w wyprawie bombowej prowadzonej przez dowódcę dywizjonu. Bomby zrzucono w rejonie Piotrkowa, Ozorkowa i Łęczycy. Wszystkie samoloty wróciły bez strat. 8 września klucz eskadry realizował zadanie odszukania i zbombardowania kolumny pancernej w rejonie Różan–Brok–Sokołów Podlaski. W trakcie dolotu na cel, klucz por. Nowickiego zaatakował Dorniera 17. Niemiec uciekł, nie wdając się w walkę. Kolumnę pancerną zbombardowano w rejonie Sokołowa. W południe załoga: ppor. obs. Wójcik, kpr. pil. Józef Feruga i kpr. strz. Kazimierz Podgórski rozpoznawała przeprawy niemieckie przez Wisłę. Z misji nie powrócił samolot RWD-8, wysłany z meldunkiem do sztabu Brygady Bombowej. 9 września eskadra wykonała dwa dalekie loty rozpoznawcze. Załoga ppor. obs. Wójcika rozpoznawała teren w rejonie Siedlce–Sokołów–Ostrołęka–Łomża–Mława–Nowy Dwór–Warszawa, a pchor. obs. Wodzickiego obszar Warszawa–Sochaczew–Płock–Włocławek–Łódź–Kielce–Radom. Obie załogi dostarczyły cennych informacji o ruchach niemieckich kolumn pancerno-motorowych zbliżających się koncentrycznie do stolicy. Meldunki z rozpoznań zostały przekazane przez ppor. Wójcika samolotem RWD-8 do sztabu w Warszawie oraz dodatkowo do Małaszewicz z przeznaczeniem dla Naczelnego Wodza. 10 września, ppor. obs. Wójcik rozpoznał teren w rejonie Siedlce–Węgrów–Sokołów–Drohiczyn–Łosice. Było to ostatnie zadanie eskadry w kampanii wrześniowej.
W wyniku reorganizacji polskiego lotnictwa, samoloty II dywizjonu zostały przydzielone do VI dywizjonu bombowego lekkiego. Personel latający miał odjechać rzutem kołowym ku granicy polsko-rumuńskiej w celu odbioru samolotów alianckich. 11 września, samoloty II dywizjonu odleciały na lotnisko VI dywizjonu. W trakcie przelotu nad Włodawą, został ranny w nogę, ostrzelany przez własną OPL, pilot Fokkera st. sierż. Tomasz Zając. Pilotowany przez mechanika samolot wylądował szczęśliwie w Wielicku. St. sierż. Zając został odesłany do szpitala w Łucku. Rzut kołowy eskadry, przez Lublin, Włodzimierz Wołyński, Dubno, Łuck, Brody dotarł 15 września do Horodenki. 17 września otrzymał rozkaz przekroczenia granicy.
Obsada personalna eskadry
Wypadki lotnicze
W okresie działalności eskadry miały miejsce następujące wypadki lotnicze, które zakończyły się obrażeniami lub śmiercią pilota:
6 marca 1931 roku, w wypadku lotniczym zginął ppor. pil. Jan Górecki.
27 lipca 1932 roku zginęli sierż. pil. Stanisław Ślusarczyk oraz ppor. obs. Aleksander Trykalski. Wypadek miał miejsce podczas centralnych zawodów lotniczych, w trakcie których załoga przymusowo lądowała nocą koło wsi Młodejowa (powiat Płock).
7 września 1933 roku, w miejscowości Janowice koło Szczekocin doszło do tragicznego wypadku. Rozpoznająca na korzyść 6 DP załoga plut. pil. Czesław Popczyk oraz por. obs. Edward Władysław Krupski, zderzyła się w powietrzu z załogą kpr. pil. Romanem Irrekiem oraz ppor. obs. Kazimierzem Gołdą, którzy podchodzili celem zrzucenia meldunku na płachtę łączności 22 DP. Wszyscy piloci zginęli, a prawdopodobną przyczyną była poranna mgła.
29 maja 1934 roku zginął pilot chor. Stanisław Jadczak podczas wykonywania nocnego lotu w okolicach Lubaczowa. Lecący z nim obserwator ppor. Franciszek Kurek uratował się skacząc na spadochronie.
Samoloty eskadry
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Remigiusz Kasprzycki: Rakowice-Czyżyny w latach 1921–1955. Krakowskie lotnisko w służbie wojskowej i cywilnej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2010. ISBN 978-83-7188-448-1.
Izydor Koliński: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. T. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1982. ISBN 83-206-0281-5.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.