213 eskadra bombowa (niszczycielska nocna) to pododdział lotnictwa bombowego Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Eskadra została utworzona w 1931 roku na lotnisku Okęcie jako 213 eskadra niszczycielska nocna, a w 1938 przekształcono ją w eskadrę ćwiczebno-bombową.
Godło eskadry:
biały słoń z bombą w trąbie skaczący przez półksiężyc z Myszką Miki na grzbiecie.
Formowanie, zmiany organizacyjne i szkolenie
213 eskadra niszczycielska nocna została sformowana w ramach II dywizjonu niszczycielskiego nocnego 1 pułku lotniczego na lotnisku Okęcie latem 1931 roku. Organizatorem eskadry został por. obs. Czesław Wajcht, jednak już 7 lipca, na podstawie rozkazu dziennego dowódcy 1 pułku lotniczego, na stanowisko dowódcy eskadry mianowano por. obs. Zygmunta Wasilewskiego. Gotowość bojową jednostka osiągnęła w połowie sierpnia 1931 roku.
Personel latający pochodził z nadwyżek etatowych 211 i 212 eskadry niszczycielskiej oraz 13 eskadry liniowej. Eskadra była wyposażona w samoloty Fokker F-VIIB/3m.
Swój pierwszy letni kurs ćwiczeń eskadra zrealizowała na poligonie Grudziądz-Grupa.
W 1932 roku eskadra tradycyjnie uczestniczyła w szkole ognia lotniczego w Grudziądzu, a w sierpniu klucz Fokkerów brał udział w ćwiczeniach obrony przeciwlotniczej w Siedlcach.
W czerwcu 1933 roku jednostka wzięła udział w paradnym przeglądzie 1 pułku lotniczego na lotnisku Okęcie, który został zorganizowany przez wizytującego Polskę Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych Rumunii – księcia Mikołaja.
Coroczna szkoła ognia lotniczego odbyła się na poligonie błędowskim, skąd startowano na zadania z lotniska Rakowice, a następnie eskadra udała się na ćwiczenia letnie na poligon Toruń-Podgórz.
W 1935 roku samoloty eskadry otrzymały nowe numery taktyczne od 94 do 99.
W maju 1936 roku 3-samolotowy klucz Fokkerów wziął udział w rewii na lotnisku Mokotów, pod dowództwem mjr. pil. Stefana Pawlikowskiego. W czerwcu załogi eskadry realizowały szkołę ognia na poligonie Modlin.
W czerwcu 1936 roku w Krakowie, wspólnie z 211 i 212 eskadrą, załogi realizowały program strzelecki i bombardierski, a w sierpniu brały udział w koncentracji jednostek lotniczych, zakończonej defiladą powietrzną nad Warszawą.
Doskonalenie umiejętności obserwatorów, pilotów i strzelców odbywało się również w formie kursów, organizowanych w dywizjonie szkolnym 1 pułku lotniczego.
We wrześniu 1936 roku załogi uczestniczyły w koncentracji lotnictwa w Skniłowie, gdzie współpracowały z oddziałami wojsk lądowych w rejonie Złoczów–Lwów.
Po zakończeniu manewrów, obserwatorzy i personel techniczny 213 eskadry zostali przeszkoleni w obsłudze oraz eksploatacji nowego samolotu PZL-23 „Karaś”.
W styczniu 1937 roku eskadra szkoliła się na poligonie Modlin, a w maju, w ramach eskadry treningowej, piloci odbyli przeszkolenie na samolotach „Karaś”. Latem przeprowadzono szkolenie ogniowe na poligonie błędowskim, a następnie odbyły się ćwiczenia letnie w rejonie Modlina.
Organizacja nowych jednostek w 1 pułku lotniczym spowodowała przesunięcie części wyszkolonego personelu latającego oraz naziemnego do nowo formowanych eskadr w ramach V/1 dywizjonu bombowego lekkiego.
Polsko-litewski spór graniczny spowodował, że w połowie marca 1938 roku eskadra odleciała na lotnisko Lida, a na Okęcie powróciła 26 marca.
Na początku maja zorganizowano przeszkolenie pilotów eskadr bombowych z zakresu obsługi technicznej używanych samolotów. Latem załogi zostały tymczasowo wyposażone w samoloty „Karaś” i uczestniczyły w szkole ognia, a następnie w dużych manewrach na Wołyniu.
Po powrocie na Okęcie, 213 eskadra otrzymała kilka nowoczesnych samolotów PZL-37A „Łoś”, na których rozpoczęto szkolenie oraz zgrywanie załóg. Dodatkowo zorganizowano V Kurs Strzelców Samolotowych–Radiotelegrafistów.
Eskadra ćwiczebno-bombowa
Na podstawie rozkazu MSWojsk. L.dz. 2784/tjn. Wyszk. z 8 sierpnia 1938 roku, 1 listopada 213 eskadra została przekształcona w eskadrę ćwiczebno-bombową.
Głównym celem tej jednostki miało być szkolenie personelu latającego przeznaczonego do jednostek bombowych. W przyszłości eskadra ćwiczebno-bombowa miała zostać przekształcona w szkolny dywizjon bombowy. Wyposażono ją m.in. w bombowce LWS-6 Żubr. W marcu 1939 roku eskadra została przeniesiona z Okęcia na lotnisko Małaszewicze, które stało się bazą szkoleniowo-zaopatrzeniową lotnictwa bombowego.
Od maja rozpoczęto w eskadrze VI Kurs Strzelców Samolotowych-Radiotelegrafistów, zakończony w ostatnich dniach sierpnia 1939 roku. Latem odbyło się szkolenie na samolotach Łoś. Przeszkolono około 20 podchorążych – absolwentów SPL w Dęblinie, którzy zasilili eskadry 210, 215 i 220 dywizjonów bombowych, wyposażonych w samoloty PZL.37 Łoś.
W trakcie kampanii wrześniowej eskadra ćwiczebno-bombowa została ewakuowana na lotnisko Prużana, a następnie na południowy wschód kraju.
Żołnierze eskadry
Samoloty eskadry
Wypadki lotnicze
W czasie funkcjonowania eskadry miały miejsce następujące wypadki lotnicze, które zakończyły się obrażeniami lub śmiercią pilota:
18 sierpnia 1931 roku samolot typu Fokker, w wyniku awarii silników, rozbił się przy lądowaniu. Załoga w składzie por. obs. Gustaw Dąbrowski, plut. pil. Jan Kibler oraz plut. strz. samol. Jerzy Daszkiewicz poniosła śmierć. Zginął również pasażer – adiutant komendanta Lotniczej Szkoły Strzelania i Bombardowania por. obs. Michał Mazurek.
8 lipca 1933 roku załoga eskadry rozbiła samolot. Szer. mech. Tadeusz Piotrowski zginął, a ppor. obs. Olgierd Cumft, plut. pil. Antoni Paszkowski oraz szer. mech. Tadeusz Chłudziński odnieśli ciężkie obrażenia.
23 listopada 1938 roku podczas lotu treningowego zginęła załoga: kpr. pil. Władysław Szpiganowicz, kpr. strz. samol. Jan Grűn oraz kpr. strz. samol. Kazimierz Kalinowski.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.