21 Dywizja Piechoty Obrony Krajowej

21 Dywizja Piechoty Obrony Krajowej (21. LITD.)

Dywizja piechoty cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej.

Historia dywizji

1 maja 1889 roku, na obszarze 8 Korpusu, z połączenia jedenastu samodzielnych batalionów Obrony Krajowej, utworzono trzy pułki:

Czeski Pułk Piechoty Obrony Krajowej Nr 6 w Chebie,
Czeski Pułk Piechoty Obrony Krajowej Nr 7 w Pilźnie,
Czeski Pułk Piechoty Obrony Krajowej Nr 8 w Pradze.

Jednocześnie w Komendzie Obrony Krajowej w Pradze, będącej częścią Komendy 8 Korpusu, dokonano zmiany nazwy stanowiska generała odpowiedzialnego za sprawy Obrony Krajowej na „brygadier Obrony Krajowej” (niem. Landwehr-Brigadier). Obowiązki generała, a później brygadiera, pełnił GM Alois von Hauptmann. 1 maja 1891 roku generał Hauptmann przeszedł w stan spoczynku, a jego miejsce zajął GM Joseph Netuschill, który po trzech latach został przeniesiony na stanowisko komendanta 54 Brygady Piechoty w Lewoczy.

W 1894 roku utworzono Komendę Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Pradze (niem. Landwehr-Infanterie-Brigade-Commando in Prag), a w Komendzie Obrony Krajowej w Pradze powołano stanowisko dywizjoniera Obrony Krajowej (niem. Landwehr-Divisionär), na które wyznaczono FML Franz Lehmann, dotychczasowego komendanta 69 Brygady Piechoty w Carlsburgu. Komendantowi brygady podlegały:

Pułk Piechoty Obrony Krajowej Cheb Nr 6,
Pułk Piechoty Obrony Krajowej Pilzno Nr 7,
Pułk Piechoty Obrony Krajowej Praga Nr 8.

1 października 1899 roku na terenie 8 Korpusu sformowano kolejne dwa pułki (nr 28 i 29) oraz nową komendę brygady Obrony Krajowej z siedzibą w Pilźnie.

Komendantowi Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Pradze podporządkowano:

Pułk Piechoty Obrony Krajowej Cheb Nr 6,
Pułk Piechoty Obrony Krajowej Praga Nr 8,
Pułk Piechoty Obrony Krajowej Pisek Nr 28,

natomiast komendantowi Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Pilźnie:

Pułk Piechoty Obrony Krajowej Pilzno Nr 7,
Pułk Piechoty Obrony Krajowej Budziejowice Nr 29.

W 1900 roku powstała Komenda Dywizji Obrony Krajowej w Pradze (niem. Landwehr-Truppen-Divisions-Commando zu Prag), która była podporządkowana Komendzie Obrony Krajowej w Pradze. Komendantowi dywizji podlegały obie brygady piechoty w dotychczasowym składzie.

W 1901 roku nastąpiły zmiany w nazewnictwie:

dywizję przemianowano na 21 Dywizję Obrony Krajowej,
brygadę w Pilźnie na 41 Brygadę Piechoty Obrony Krajowej,
brygadę w Pradze na 42 Brygadę Piechoty Obrony Krajowej.

W 1905 roku dywizja przyjęła nazwę 21 Dywizji Piechoty Obrony Krajowej.

W styczniu 1907 roku w Pradze zorganizowano Baterię Armat Nr 1/8 (niem. Kanonenbatterie Nr. 1/8) pod dowództwem kpt. Adalberta Knötgena. Numer pododdziału wskazywał, że była to pierwsza bateria na terytorium 8 Korpusu, a sama bateria nie była formacją ewidencyjną. Została podporządkowana komendantowi dywizji.

W tym samym roku dokonano zmian w podporządkowaniu pułków w obu brygadach. Komendantowi 41 Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Pilźnie podporządkowano pułki nr 6 i 7, natomiast komendantowi 42 Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Pradze pułki nr 8, 28 i 29.

W styczniu 1908 roku zorganizowano Baterię Armat Nr 2/8. 1 stycznia 1909 roku, na bazie obu baterii, w Pradze powstał Dywizjon Haubic Polowych Nr 21 (niem. Landwehr-Feldhaubitzdivision Nr. 21) pod dowództwem mjr. Franza Spura (podpułkownik ze starszeństwem od 1 listopada 1911 roku). Jesienią 1913 roku obowiązki komendanta dywizjonu powierzono kpt. Karlowi Jurke.

1 października 1913 roku w Pradze został sformowany Dywizjon Armat Polowych Nr 21 pod dowództwem ppłk. Franza Spura.

Organizacja pokojowa dywizji w 1914 roku

Komenda 21 Dywizji Piechoty Obrony Krajowej w Pradze,
41 Brygada Piechoty Obrony Krajowej w Pilźnie,
Pułk Piechoty Obrony Krajowej Cheb Nr 6,
Pułk Piechoty Obrony Krajowej Pilzno Nr 7,
42 Brygada Piechoty Obrony Krajowej w Pradze,
Pułk Piechoty Obrony Krajowej Praga Nr 8,
Pułk Piechoty Obrony Krajowej Pisek Nr 28,
Pułk Piechoty Obrony Krajowej Budziejowice Nr 29,
Dywizjon Haubic Polowych Nr 21 w Pradze,
Dywizjon Armat Polowych Nr 21 w Pradze.

Organizacja wojenna i obsada personalna 1 maja 1915 roku

41 Brygada Piechoty OK (41. LIBrig.) – GM Keki
42 Brygada Piechoty OK (42. LIBrig.) – płk Hansmann
21 Brygada Artylerii Polowej (21. FABrig.) – płk Vollgruber

W 1917 roku dywizja zmieniła nazwę na 21 Dywizję Strzelców (21. SchD.), a pułki piechoty OK przekształcono w pułki strzelców.

Obsada personalna

Komendanci dywizji

FML Franz Lehmann (1894 – 1 V 1897 → stan spoczynku)
FML Anton Johann Gartner von Romansbrück (1897 – 1901 → komendant 19 Dywizji Piechoty)
FML Ambros von Mras (1901 – †6 VI 1902)
FML Friedrich Petrini von Monteferri (1902 – 1 V 1904 → stan spoczynku)
FML Heinrich von Radanovich (Radanowicz-Harttmann) (1904 – 1909 → stan spoczynku z dniem 1 III 1910 w stopniu tytularnego generała piechoty)
FML Oskar August Zednik von Zeldegg (1909 – 1 VII 1913 → stan spoczynku)
FML Artur Friedrich Wolfgang von Przyborski (1913 – 1 I 1915 → stan spoczynku)
GM Alois Podhajsky (I 1915 – VII 1917)
GM Karl Haas (VIII – IX 1917)
GM Alois Podhajsky (X 1917 – V 1918)
FML Anton Klein (VI – XI 1918)

Szefowie sztabu

mjr SG Robert Chlebowsky (1900 – 1901 → komendant 1. batalionu Pułku Strzelców Krajowych Innsbruk Nr I)
ppłk SG Emil Reinold (1901 – 1902 → komendant 1. batalionu Pułku Piechoty Obrony Krajowej Pisek Nr 28)
kpt. / mjr SG Wilhelm Bańkowski (1902 – 1905 → wykładowca na Kursie oficerów sztabowych Obrony Krajowej w Wiedniu)
kpt. / mjr SG Paul Loefen (1905 – 1907 → szef Oddziału Wojskowego w Grupie Obrony Krajowej Komendy 9 Korpusu)
mjr SG Amadeo Johann Bernhard Spitzmüller von Tonalwehr (1907 – 1909 → wykładowca na Kursie informacyjnym dla kapitanów [rotmistrzów] broni w Wiedniu)
ppłk SG Paul Loefen (1909 – 1910 → komendant 1. batalionu Czeskiego Pułku Piechoty Nr 35)
mjr / ppłk SG Josef von Hilti (1910 – 1914)

Komendanci 41 Brygady Piechoty Obrony Krajowej Pilzno

GM Franz Schmitzhausen von Bruckherr und Donau (1899 – 1 V 1902 → stan spoczynku)
płk Joseph von Schildenfeld (1902 – 1 IX 1904 → stan spoczynku)
GM Otto Meixner von Zweienstamm (1904 – 1907 → szef Sekcji w c.k. Ministerstwie Obrony Kraju)
płk SG / GM Artur Winkler (1907 – 1911 → komendant 22 Dywizji Piechoty Obrony Krajowej)
GM Othmar Karl Panesch von Hohenstegen (1911 – IX 1914 → komendant Grupy Etapowej Srem [Syrmia])

Komendanci 42 Brygady Piechoty Obrony Krajowej Praga

GM Theodor Haas von Kattenburg (1894 – 1 XII 1896 → stan spoczynku)
płk / GM Ambros von Mras (1896 – 1901 → komendant dywizji)
GM Emil Versbach von Hadamar (1901 – 1 V 1902 → stan spoczynku)
płk Franciszek Michniowski (IV 1902 – 1 II 1903 → stan spoczynku w stopniu tytularnego GM)
GM Friedrich Robert von Georgi (1903 – 1906 → szef Sekcji w c.k. Ministerstwie Obrony Kraju)
GM Simeon Addobatti (1906 – 1 XI 1909 → stan spoczynku)
GM Albert Georg Schmidt von Georgenegg (1909 – 1912 → komendant 43 Dywizji Piechoty Obrony Krajowej)
GM Eduard Baar von Baarenfels (1912 – 1 VII 1914 → stan spoczynku)

Przypisy

Bibliografia

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1890. Wiedeń: luty 1890.

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1892. Wiedeń: luty 1892.

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1895. Wiedeń: luty 1895.

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1900. Wiedeń: styczeń 1900.

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1901. Wiedeń: styczeń 1901.

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1906. Wiedeń: styczeń 1906.

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1908. Wiedeń: styczeń 1908.

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrat Vertretenen Königreiche une Länder für 1909. Wiedeń: styczeń 1909.

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrat Vertretenen Königreiche une Länder für 1914. Wiedeń: styczeń 1914.

Tomasz Nowakowski „Armia Austro-Węgierska 1908-1918”, Warszawa: „Feniks” 1992, ISBN 83-900217-4-9.

Jan Rydel: W służbie cesarza i króla: generałowie i admirałowie narodowości polskiej w siłach zbrojnych Austro-Węgier w latach 1868–1918. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2001. ISBN 83-7188-235-1.