21 Dywizja Pancerna (III Rzesza)

21 Dywizja Pancerna

21 Dywizja Pancerna (niem. 21. Panzer-Division) to niemiecka jednostka pancerna z czasów II wojny światowej, która prowadziła działania przeciwko wojskom brytyjskim, amerykańskim oraz Armii Czerwonej.

Historia

Dywizja została utworzona na mocy rozkazu z dnia 1 sierpnia 1941 roku, z elementów 5 Dywizji Lekkiej oraz 5 pułku pancernego z 3 Dywizji Pancernej, w Libii, w ramach Afrika Korps.

Jednostka brała udział w walkach w Libii, a pod koniec 1941 roku uczestniczyła w bitwie pod Tobrukiem. W 1942 roku wzięła udział w drugiej bitwie pod El Alamein. Po zakończeniu tej bitwy, dywizja wycofała się do Trypolisu, gdzie stoczyła walki z atakującymi wojskami brytyjskimi. W lutym 1943 roku została przeniesiona do Tunezji, gdzie walczyła w rejonie Tunisu. Na koniec kwietnia 1943 roku część jej oddziałów ewakuowano do okupowanej Francji, podczas gdy pozostałe jednostki skapitulowały w maju 1943 roku przed wojskami amerykańskimi.

21 Dywizja Pancerna została następnie odtworzona we Francji, bazując na Brygadzie Szybkiej „Zachód”, znanej również jako 931 Brygada, wyposażonej głównie w francuski sprzęt oraz działa samobieżne. Zgodnie z rozkazem z 15 czerwca 1943 roku, brygada ta została ponownie przekształcona w 21 Dywizję Pancerną. Dywizja przejęła również 100 Pułk Pancerny z 100 Brygady Pancernej. W tym czasie była częścią odwodu Grupy Armii D. Oddziały wchodzące w jej skład szkoliły się i pełniły służbę garnizonową, a w czerwcu 1944 roku stacjonowały w rejonie Caen. Do tego momentu pułk pancerny był już w większości uzbrojony w niemieckie czołgi.

W czerwcu 1944 roku, po lądowaniu wojsk alianckich we Francji, dywizja jako pierwsza niemiecka jednostka pancerna wzięła udział w walkach w Normandii. Walczyła m.in. pod Falaise, gdzie poniosła ogromne straty i praktycznie przestała istnieć. Jej resztki wycofały się do Lotaryngii, gdzie we wrześniu 1944 roku została odtworzona z 112 Brygady Pancernej i brała udział w walkach do grudnia 1944 roku. Następnie jednostka została przerzucona do Zagłębia Saary w rejonie Weißenburga, gdzie stoczyła walki z wojskami amerykańskimi.

Pod koniec stycznia 1945 roku dywizja została przeniesiona na front wschodni w celu utworzenia linii obronnej na Odrze i weszła w skład 4 Armii Pancernej. W dniach 4–11 lutego brała udział w próbie zlikwidowania radzieckiego przyczółka pod Kostrzyniem. Następnie jednostka została przeniesiona na Śląsk w rejon Jagodzina, skąd, pod naporem wojsk radzieckich, wycofała się na linię Nysy Łużyckiej. Po rozpoczęciu operacji łużyckiej broniła tej linii rzeki, a następnie wzięła udział w bitwie pod Budziszynem. Pod koniec kwietnia 1945 roku dywizja została rozbita na południe od Budziszyna.

Oficerowie dowództwa dywizji

Dowódcy dywizji:

gen. por. Karl Böttcher (1941)
gen. por. Johann von Ravenstein (1941)
ppłk Gustav-Georg Knabe (1941)
gen. por. Karl Böttcher (1941 – 1942) (powtórnie)
gen. por. Georg von Bismarck (1942)
płk Alfred Bruer (1942)
gen. por. Georg von Bismarck (1942) (powtórnie)
gen. por. Carl-Hans Lungershausen (1942)
gen. por. Heinz von Randow (1942)
gen. por. Hans-Georg Hildebrandt (1943)
gen. mjr Heinrich-Hermann von Hülsen (1943)
po odtworzeniu
gen. por. Edgar Feuchtinger (1943 – 1944)
gen. mjr Oswin Grolig (1944)
gen. mjr Franz Westhoven (1944)
gen. por. Edgar Feuchtinger (1944 – 1945)
płk Helmut Zollenkopf (1945)
gen. por. Werner Marcks (1945)

Skład

1942:

5 pułk pancerny (Panzer-Regiment 5)
104 pułk strzelców (Schützen Regiment 104)
20 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 20)
155 pułk artylerii (Artillerie-Regiment 155)
3 batalion rozpoznawczy (Aufklärungs-Abteilung 3)
39 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 39)
200 batalion pionierów (Pionier-Bataillon 200)

1943 (Tunezja):

5 pułk pancerny (Panzer-Regiment 5)
104 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 104)
47 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 47)
155 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 155)
580 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 580)
609 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak Artillerie-Abteilung 609)
200 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 200)
220 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 220)

1944 (odtworzona):

100 pułk pancerny (Panzer-Regiment 100)
125 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 125)
192 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 192)
155 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 155)
21 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 21)
305 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 305)
200 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 200)
220 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 220)

1945 (front wschodni):

22 pułk pancerny (Panzer-Regiment 22), dowódca – ppłk Wolf
125 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 125), dowódca – płk von Luck
192 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 192), dowódca – mjr Schyros
155 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 155), dowódca – mjr Tannenberg
21 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 21)
305 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 305)
200 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 200)
220 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 220)

Przypisy

Bibliografia

Marcin Bryja: Panzerwaffe. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996. ISBN 83-86209-67-4. Brak numerów stron w książce
Chris Bishop: Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11391-6. Brak numerów stron w książce
Jorge Rosado, Chris Bishop: Dywizje pancerne Wehrmachtu 1939–1945. Poznań: Wydawnictwo Vesper, 2012. ISBN 978-83-7731-130-1.
Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim. Warszawa: PWN, 1987. ISBN 83-01-06556-7. Brak numerów stron w książce
Jacek Solarz: Afryka 1942. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 2000. ISBN 83-72190-86-0. Brak numerów stron w książce
Bogusław Wołoszański: Ten okrutny wiek. Część druga. Warszawa: 1995. ISBN 83-904972-1-2.
Leksykon Wehrmachtu – 21 Dywizja Pancerna