21 Brygada Strzelców Podhalańskich

21 Brygada Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Mieczysława Boruty-Spiechowicza (21 BSP) to lekki związek taktyczny Wojska Polskiego, który jest przeznaczony do operacji bojowych w obszarach górskich.

Formowanie i zmiany organizacyjne

21 Brygada Strzelców Podhalańskich została utworzona w 1993 roku na podstawie 5 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz odtwarzanych jednostek 9 Dywizji Zmechanizowanej jako element Krakowskiego Okręgu Wojskowego. W 1999 roku brygada została włączona do Korpusu Powietrzno-Zmechanizowanego. W tym samym roku, w wyniku rozformowania 14 Brygady Pancernej, do składu 21 BSP dołączono dwa bataliony czołgów z Żurawicy, dywizjony artylerii przeciwpancernej, samobieżnej i rakietowej z Jarosławia oraz Polsko-Ukraiński Batalion Sił Pokojowych z Przemyśla.

Od 1 lipca 2000 roku do 1 września 2011 roku brygada była podległa dowódcy 1 Dywizji Zmechanizowanej. Natomiast od 1 września 2011 roku jednostka ta podlegała bezpośrednio Dowódcy Wojsk Lądowych. Na mocy decyzji Ministra Obrony Narodowej Nr Z-65/Org./P1 oraz Nr Z-66/ZOiU-P1 z dnia 5 września 2018 roku,

29 sierpnia 2019 roku brygada została włączona w skład nowo formowanej 18 Dywizji Zmechanizowanej.

Tradycje

Na podstawie decyzji nr 44/MON z dnia 12 maja 1994 roku, Minister Obrony Narodowej przekazał 21 BSP tradycje jednostek górskich:

Drużyny Podhalańskie (1913–1914)
Brygada Górska (1918–1919)
21 Dywizja Piechoty Górskiej (1919–1939)
22 Dywizja Piechoty Górskiej (1921–1939)
Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (1939-1940)
Batalion Strzelców Podhalańskich 1 Dywizji Pancernej (1940-1947)
1 Pułk Strzelców Podhalańskich AK (1943–1945)
2 Pułk Strzelców Podhalańskich AK (1943–1945)
3 Pułk Strzelców Podhalańskich AK (1943–1945)
4 Pułk Strzelców Podhalańskich AK (1943–1945)
5 Pułk Strzelców Podhalańskich AK (1943–1945)
Samodzielny Batalion Piechoty Górskiej KBW (1956–1966)
5 Podhalańska Brygada Wojsk Obrony Wewnętrznej im. Ziemi Krakowskiej (1966–1989)
5 Pułk Strzelców Podhalańskich im. gen. Andrzeja Galicy (1989-1993)

Symbolika podhalańska

Wyróżniającym znakiem 21 BSP jest szarotka, która znajduje się na sztandarach brygady, patkach mundurów, kapeluszach oraz beretach. Na prawym rękawie munduru noszone są okrągłe odznaki rozpoznawcze z białą szarotką w dziewięciu różnych kolorach, które oznaczają poszczególne pododdziały brygady.

Tradycyjny mundur galowy podhalański obecnie zawiera kapelusz oraz pelerynę nawiązującą do górskiego folkloru. Z tradycji Podhala pochodzi ozdabianie nakryć głowy piórami drapieżnych ptaków oraz przypinanie odznak, gdzie motyw do 1945 roku stanowiła gałązka jedliny wpleciona w swastykę. Obecnie jest to szarotka podhalańska. Efektowną częścią munduru strzelców podhalańskich jest także kapelusz, który został wprowadzony do Wojska Polskiego przez gen. Andrzeja Galicę. Ozdobą kapelusza jest orle pióro, którego długość nie powinna przekraczać 40 cm. Peleryna podhalańska, wzorowana na góralskiej guni, również jest elementem tradycyjnego folkloru. Pierwsze peleryny wprowadzono do jednostek podhalańskich w 1923 roku. Na mocy decyzji Nr 244/MON z dnia 23 czerwca 2015 roku, w brygadzie wprowadzono Wojskową Odznakę Górską 21. Brygady Strzelców Podhalańskich.

Święto 21 Brygady Strzelców Podhalańskich przypada na 26 maja.

Patronem 21 Brygady Strzelców Podhalańskich jest gen. bryg. Mieczysław Ludwik Boruta-Spiechowicz.

Zgodnie z decyzją nr 16/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 31 stycznia 2012 roku, wprowadzono proporczyki na beret 21. Brygady Strzelców Podhalańskich.

Struktura organizacyjna

Struktura przed reorganizacją brygady w dniu 15 lutego 2011 roku:

Dowództwo 21 Brygady Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Mieczysława Boruty-Spiechowicza w Rzeszowie
21 Batalion Dowodzenia im. gen. bryg. Zygmunta Szyszko-Bohusza w Rzeszowie
1 Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Józefa Kustronia w Rzeszowie
5 Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Andrzeja Galicy w Przemyślu
22 Karpacki Batalion Piechoty Górskiej w Kłodzku
14 Batalion Zmechanizowany – obecnie wcielony do 5 BSP w Przemyślu
1 Batalion Czołgów w Żurawicy
Polsko-Ukraiński Batalion Sił Pokojowych im. Hetmanów Jana Karola Chodkiewicza, Piotra Konaszewicza Sahajdacznego – obecnie 5 BSP w Przemyślu
14 Dywizjon Artylerii Samobieżnej im. gen. bryg. Wacława Wieczorkiewicza w Jarosławiu
21 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej im. gen. dyw. Józefa Zająca w Jarosławiu
21 kompania zaopatrzenia w Rzeszowie → 21 blog
21 kompania remontowa w Rzeszowie → 21 blog
21 kompania medyczna w Rzeszowie → 21 Grupa Zabezpieczenia Medycznego

Obecna struktura organizacyjna brygady:

Dowództwo 21 Brygady Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Mieczysława Boruty-Spiechowicza w Rzeszowie
1 Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Józefa Kustronia w Rzeszowie
5 Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Andrzeja Galicy w Przemyślu
3 Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Józefa Gizy w Gniewczynie Łańcuckiej (formowanie nowego batalionu rozpoczęto w 2021 roku, w Przemyślu; aktualnie trwa budowa kompleksu koszarowego, który ma być ukończony w 2026 roku)
21 Lekki Batalion Górski w Wojnarowej (formowanie nowego batalionu rozpoczęto w 2023 roku)
14 Dywizjon Artylerii Samobieżnej im. gen. bryg. Wacława Wieczorkiewicza w Jarosławiu
21 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej im. gen. dyw. Józefa Zająca w Jarosławiu
21 Batalion Dowodzenia im. gen. bryg. Zygmunta Szyszko-Bohusza w Rzeszowie
21 Batalion Logistyczny im. gen. bryg. Jerzego Kazimierza Dobrodzickiego w Rzeszowie
21 Batalion Saperów w Gniewczynie Łańcuckiej (formowanie nowego batalionu rozpoczęto w 2024 roku)

Uzbrojenie

W skład uzbrojenia brygady wchodzą: bojowe wozy piechoty BWP-1, pojazdy rozpoznawcze BRDM-2, moździerze samobieżne M120 RAK, samobieżne armato-haubice AHS Krab oraz samobieżne przeciwlotnicze zestawy rakietowe SPZR Poprad. Brygada dysponuje także moździerzami M-98. W 2023 roku jednostka otrzymała pięć Rosomaków wyposażonych w wieżę ZSSW-30.

Wyszkolenie

Żołnierze 21 BSP odbyli szkolenia w Norwegii, w okolicach koła podbiegunowego, w Alpach francuskich oraz na poligonach w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Włoszech, Słowacji, Ukrainie, Uzbekistanie i w Wielkiej Brytanii. Główne ośrodki szkoleniowe dla podhalańczyków w zakresie wspinaczki wysokogórskiej i narciarskiej to Trzcianiec, Rabe, Bystre, Kiry oraz Zakopane. Szkolenie taktyczne ma miejsce na poligonach w Nowej Dębie, Wędrzynie, Lipie, Trzciańcu i Wicku Morskim. Najważniejsze ćwiczenia, które odbyły się w ramach międzynarodowych działań, to „Join Winter”, „Strong Resolve”, „Cossack Steppe” oraz „Maple Arch” na Litwie.

Strzelcy podhalańscy

Dowódcy brygady: