21 Batalion Czołgów Lekkich

21 Batalion Czołgów Lekkich to pododdział pancerny Wojska Polskiego, który funkcjonował w II Rzeczypospolitej.

Nie był on częścią organizacji pokojowej wojska. Został zmobilizowany w ramach I rzutu mobilizacji powszechnej w dniach od 31 sierpnia do 3 września 1939 roku przez 12 batalion pancerny w Łucku, jako oddział dyspozycyjny Naczelnego Dowództwa. Batalion otrzymał czołgi Renault R-35, które dotarły do Polski 20 lipca 1939 roku.

21 bczl w kampanii wrześniowej

Będąc w dyspozycji Naczelnego Wodza, batalion nie brał udziału w początkowej fazie walk. W sztabie Naczelnego Wodza zapadła decyzja o wzmocnieniu Armii „Małopolska” poprzez włączenie 21 batalionu. 14 września batalion przeszedł marsz z Kiwerc do Dubna, gdzie załadowano go na transport kolejowy. Z powodu zniszczeń na linii kolejowej, batalion dotarł jedynie do stacji Radziwiłłów. Po wielu zmianach przydziałów, 15 września otrzymał rozkaz Naczelnego Dowództwa, aby bronić tzw. rumuńskiego przedmościa. W nocy z 15 na 16 września batalion dotarł do lasu w okolicach Brzeżan. 16 września dowódca plutonu czołgów zapasowych, porucznik Marian Fijałkowski, został zobowiązany do marszu z kompanią techniczno-gospodarczą. W związku z tym, że w kolumnie znajdowały się stare i zużyte „Berliety”, kompania pozostawała w tyle.

17 września, na polecenie generała dyw. Władysława Sikorskiego, pluton por. Fijałkowskiego wsparł obronę mostów (drogowego i kolejowego) na Dniestrze w Niżniowie, które były zabezpieczane przed Armią Czerwoną przez kompanię piechoty Obrony Narodowej ze Stanisławowa. Kolejnym nocnym marszem 16/17 września batalion dotarł do wyznaczonego rejonu. O godzinie 3.00 przejechano przez Stanisławów, a godzinę później zorganizowano biwak w lesie Klubowce, na trasie Tyśmienica – Niżniów. O 11.30 dowódca batalionu, major Jerzy Łucki, dowiedział się o sowieckiej agresji na Polskę. Kilka godzin później, na rozkaz Naczelnego Dowództwa, oddział wyruszył w kierunku granicy polsko-rumuńskiej. Batalion przekroczył granicę w Kutach 18 września o godzinie 15.00, posiadając 34 czołgi. Pluton czołgów zapasowych, który podążał za 21 bczl w stronę granicy, stoczył potyczkę z komunistycznymi dywersantami w Kołomyi 19 września, a następnego dnia przekroczył granicę z 4 czołgami. Dwa czołgi oraz patrol motocyklowy, które szły z tyłu za batalionem, zostały włączone do obrony miejscowości Kuty przez komendanta miasta, majora dypl. H. Piątkowskiego. Na interwencję mjr. Łuckiego czołgi oraz patrol dołączyły do batalionu 21 września. Ostatecznie 4 października sprzęt i czołgi batalionu zostały przekazane stronie rumuńskiej, a żołnierze zostali internowani.

2 (3?) czołgi R-35 z 21 batalionu czołgów lekkich dołączyły do 10 Brygady Kawalerii Zmot. i wspólnie z nią przekroczyły granicę z Węgrami. Nie jest do końca jasne, skąd pochodziły te czołgi – być może z kompanii por. Jakubowicza lub z 21 batalionu czołgów lekkich.

Struktura i obsada personalna batalionu

Obsada personalna w wrześniu 1939 roku:

dowódca – mjr Jerzy Łucki
zastępca – kpt. Jan Okolski (do 8 lub 11 IX 1939)
oficer taktyczno-zwiadowczy – kpt. Walerian Łań (od 8 lub 11 IX 1939 zastępca dowódcy batalionu)
adiutant – por. Tadeusz Kraczkiewicz
dowódca plutonu opl – por. rez. Jerzy Piątkowski
dowódca 1 kompanii – kpt. Józef Wasilewski
dowódca 1 plutonu – por. Mieczysław Panieczko
dowódca 2 plutonu – ppor. Bogusław Grudziński
dowódca 3 plutonu – ppor. Tomasz Kostuch
dowódca 4 plutonu – sierż. pchor. Wiktor Słabczyński
dowódca 2 kompanii – por. Marian Kochanowski
dowódca 1 plutonu – por. rez. Józef Kostylek
dowódca 2 plutonu – sierż. pchor./ppor. Stanisław Janiszewski
dowódca 3 plutonu – ppor. rez. Wacław Kowalski
dowódca 4 plutonu – ppor rez. Janusz Kaliszewski
dowódca 3 kompanii – kpt. Ryszard Orliński
dowódca 1 plutonu – por. Leszek Szczepański
dowódca 2 plutonu – sierż. pchor.rez. Eugeniusz Hauck
dowódca 3 plutonu – sierż. pchor. rez. Adam Ostromęcki
dowódca 4 plutonu – ppor. rez. Stanisław Kleniewski
dowódca kompanii techniczno – gospodarczej – kpt. Jan Żurek
dowódca plutonu technicznego – por. Marian Fijałkowski
dowódca plutonu gospodarczego – ppor. rez. Eugeniusz Karniol

Przypisy

Bibliografia

Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990. ISBN 83-206-0847-3.

Rajmund Szubański: Polska broń pancerna w 1939 roku. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.

Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1. Brak numerów stron w książce.

Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.

Jan Tarczyński: 12 Batalion Pancerny. Pruszków: Wydawnictwo Ajaks, 1995, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 49. ISBN 83-85621-60-1.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.