21 Batalion Celny
21 Batalion Celny to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku, bataliony wartownicze oraz etapowe zostały przekształcone w bataliony celne. 21 batalion celny został utworzony w ramach DOG Pomorze, bazując na 4/VIII batalionie wartowniczym. Etat tej jednostki wynosił 14 oficerów oraz 600 żołnierzy. Batalion podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a w kwestiach politycznych Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Choć batalion funkcjonował jako oddział wojskowy, nie był częścią pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało pozyskiwanie rekrutów z normalnego poboru. Ministerstwo Spraw Wojskowych często przydzielało batalionowi żołnierzy, którzy byli bliscy zwolnienia, oficerów rezerwy oraz żołnierzy i oficerów, uznanych przez dowództwa okręgów generalnych za niezdolnych do dalszej służby wojskowej.
W sierpniu 1921 roku 21 batalion celny został zluzowany przez Straż Celną i wkrótce potem rozformowany. 1 i 2 kompania celna przeszły do 20 batalionu celnego, 3 kompania celna została podporządkowana 1 batalionowi celnemu, a 4 kompania do 2 batalionu celnego.
Służba celna
17 maja 1921 roku Główna Komenda Batalionów Celnych wprowadziła zmiany w rozmieszczeniu batalionów. 21 batalion celny miał za zadanie chronić odcinek granicy od Sobkowy do Kolebki, a sztab batalionu miał być zlokalizowany w Tczewie.
Odcinek, którym zarządzał batalion, podzielono na cztery pododcinki, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki były rozmieszczone wzdłuż linii granicznej w taki sposób, aby mogły się nawzajem widzieć w ciągu dnia. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Ich współpraca polegała na tym, że Policja Państwowa tworzyła posterunki oraz patrole w głębi strefy, poza linią graniczną, podczas gdy batalion wystawiał je bezpośrednio wzdłuż granicy. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
Sąsiednie bataliony
- 16 batalion celny w Nowem ⇔ 19 batalion celny w Wejherowie – VI 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Przypisy
Bibliografia
Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Zarządzenia Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące przejęcia odcinka granicy 21 baonu celnego przez Straż Celną. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 137/10.)