209 Pułk Piechoty
209 Pułk Piechoty (209 pp) był dowództwem pułku piechoty Wojska Polskiego, które dotyczyło pomorskich batalionów piechoty typu specjalnego w 1939 roku. W czasie pokoju jednostka ta nie funkcjonowała.
Mobilizacja
W ramach modyfikacji planu mobilizacyjnego „W” na rok 1939, zaplanowano utworzenie dowództwa 209 pułku piechoty w Okręgu Korpusu Nr VIII, z przeznaczeniem dla pomorskich batalionów piechoty typu specjalnego, które miały obejmować pododdziały specjalne, jednak bez plutonu artylerii piechoty. 209 pułk piechoty rezerwowej w Chełmnie został zmobilizowany w okresie zagrożenia, a jego sformowanie miało miejsce w grupie jednostek oznaczonych kolorem niebieskim, z pomocą 66 Kaszubskiego pułku piechoty z 16 Dywizji Piechoty.
W skład 209 oraz 208 pułków miały wejść pomorskie bataliony piechoty typu specjalnego, formowane na bazie batalionów Pomorskiej i Chełmińskiej Brygady ON:
- batalion piechoty nr 81 mobilizowany przez 1 batalion strzelców w Chojnicach, oparty na Tucholskim batalionie ON, mobilizowany w grupie zielonej,
- batalion piechoty nr 82 mobilizowany przez II batalion 65 Starogardzkiego pułku piechoty w Gniewie, oparty na Starogardzkim batalionie ON, mobilizowany w grupie zielonej,
- batalion piechoty nr 83 mobilizowany przez 62 pułk piechoty w Bydgoszczy, oparty na Kcyńskim batalionie ON, mobilizowany w grupie niebieskiej,
- batalion piechoty nr 84 mobilizowany przez 2 batalion strzelców, oparty na Kościerskim batalionie ON, mobilizowany w grupie zielonej,
- batalion piechoty nr 85 mobilizowany przez 1 batalion strzelców, oparty na Czerskim batalionie ON, mobilizowany w grupie zielonej,
- batalion piechoty nr 86 mobilizowany przez 61 pułk piechoty wielkopolskiej, oparty na Nakielskim batalionie ON, mobilizowany w grupie niebieskiej.
Pierwotnie wszystkie bataliony miały być formowane w „grupie niebieskiej”. Później niektóre z nich, takie jak tucholski, czerski, starogardzki i kościerski, zostały przeniesione do „grupy zielonej”.
Na podstawie lokalizacji batalionów ON, do 209 pułku piechoty powinny wejść:
209 pp rez. (bataliony piechoty nr 82, 84 i 85).
W planach na rok 1940 przewidziano utworzenie dowództwa 210 pułku piechoty we Włocławku przez 14 pułk piechoty oraz Kwatery Głównej 48 Dywizji Piechoty (Rezerwowej) i włączenie do dywizji 31 pułku artylerii lekkiej.
W czerwcu 1939 roku podjęto decyzję o przekształceniu 6 batalionów ON typu II w bataliony piechoty typu specjalnego, w tym batalionów: kościerskiego, czerskiego, nakielskiego, tucholskiego, starogardzkiego i kcyńskiego. Plan ten został zrealizowany przed wybuchem wojny.
Działania wojenne
W kampanii wrześniowej 209 pułk nie wystąpił w pełnym składzie. Pozostałe pododdziały weszły w skład większych jednostek i zgrupowań taktycznych podległych dowódcy Armii „Pomorze”: Zgrupowanie „Chojnice” (81 i 85), Oddział Wydzielony „Kościerzyna” (84). Jedynie batalion piechoty nr 82 został włączony do 209 pp (rez.).
Dowództwo 209 pp oraz pododdziały specjalne zostały sformowane w dniach 24-25 sierpnia 1939 roku. Dowódcą pułku został podpułkownik Józef Popek. Jednostka weszła w skład Armii „Pomorze”. Generał dywizji Władysław Bortnowski podporządkował dowódcy pułku II batalion 65 pułku piechoty, kompanię ON „Tczew” oraz 48 dywizjon artylerii lekkiej. Wspólnie utworzyły Oddział Wydzielony „Wisła”, którego zadaniem była ochrona 27 DP od wschodu oraz nadzorowanie Wisły od Nogatu na północy do ujścia Osy na południu. Z powodu rozwiązania Korpusu Interwencyjnego i nieaktualności zadania dla OW Wisła, w nocy 1 września 1939 r. II/65 pp został przetransportowany przez dwie kolumny samochodowe Armii „Pomorze” do odwodu macierzystej 16 DP w rejonie Grudziądza. Dowództwo 209 pp, wraz z pododdziałami pułkowymi, batalionem piechoty spec. nr 82, 48 dal i kompanią Straży Granicznej, samodzielną kompanią ON „Tczew”, dozorowało zachodni brzeg Wisły. Pułk był narażony na ataki lotnictwa niemieckiego. Wieczorem 2 września, w związku z wyjściem na tyły pułku jednostek niemieckiej 20 Dywizji Piechoty Zmotoryzowanej, batalion piechoty spec. nr 82 wycofał się z odcinka nad Wisłą do Grudziądza na most. Dowództwo 209 pp również przeszło do Grudziądza, a następnie do wsi Marusza. 3 września, pod Maruszą, kompania ppanc. 209 pp wspierała walki batalionu II/65 pp przeciwko niemieckim czołgom z batalionu I/10 pułku czołgów. Pododdziały pułkowe, a zwłaszcza kompania ppanc., wspierały kontratak batalionu II/65 pp oraz 66 pp w kierunku dworu Annowo, Nicwałd i Gruta. W walkach, obsługa armat ppanc. zniszczyła 3 niemieckie czołgi bez własnych strat. 3 września pododdziały pułkowe brały udział w działaniach obronnych jednostek 16 Dywizji Piechoty, głównie 65 pp. Potem dowództwo i pododdziały pułkowe 209 pp wycofały się w kierunku Łowicza w ramach 16 DP.
Obsada personalna 209 pp
Dowództwo 209 pp:
- dowódca pułku – ppłk piech. Józef Popek
- oficer łączności – ppor. Tadeusz Stefan Rozbicki
- kwatermistrz – kpt. Bolesław Kluska
- II batalion 65 pułku piechoty
- batalion piechoty typ spec. nr 82 (Starogardzki batalion ON)
- 48 dywizjon artylerii lekkiej
- kompania przeciwpancerna typ II 209 pp – ppor. Władysław Golik
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3, s. 18, 218, 223.
Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze”. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
Kazimierz K. Pindel, Obrona narodowa 1937-1939, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, ISBN 83-11-06301-X, OCLC 69279234. Brak numerów stron w książce.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Adiutor, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Stanisław Krasucki: Sześćdziesiąty Szósty Kaszubski. Bydgoszcz: Koło Żołnierzy 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty im. J. Piłsudskiego w Chełmnie, 1998. ISBN 83-909337-0-5.