2012 w literaturze

Wydarzenia literackie w 2012 roku.

== Wydarzenia ==

=== Czechy ===

W dniach 17-20 maja w Pradze miały miejsce targi książki oraz festiwal literacki Svět knihy.

=== Niemcy ===

Od 15 do 18 marca odbyły się Targi Książki w Lipsku.

W dniach 10-14 października we Frankfurcie nad Menem zorganizowano kolejne targi książki, znane jako Frankfurter Buchmesse.

=== Polska ===

W dniach 19-24 marca w Gdańsku miał miejsce II Międzynarodowy Festiwal Literatury Europejski Poeta Wolności. Nagroda Literacka Miasta Gdańska „Europejski Poeta Wolności” została przyznana Dursowi Grünbeinowi z Niemiec.

W dniach 12-15 maja w Pałacu Kultury i Nauki odbyły się III Warszawskie Targi Książki.

25 maja w Krakowie wręczono nagrodę Transatlantyk za popularyzację literatury polskiej na świecie, którą otrzymała chińska tłumaczka i historyk literatury polskiej Yi Lijun.

8 września miało miejsce Narodowe Czytanie „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, odbywające się pod patronatem prezydenta Polski.

Od 22 do 28 października w Krakowie trwał Festiwal im. Josepha Conrada.

W dniach 25-28 października odbyły się 16. Targi Książki w Krakowie.

W październiku w Szczecinie ukazał się pierwszy numer nowego kwartalnika literacko-kulturalnego „eleWator”.

Od 24 do 26 października w Katowicach odbywał się Krajowy Kongres Kultury Książki.

== Proza beletrystyczna i literatura faktu ==

=== Język angielski ===

==== Pierwsze wydania ====

• Cecelia Ahern – Sto imion (One Hundred Names)
• Mitch Albom – Zaklinacz czasu (The Time Keeper)
• John Irving – W jednej osobie (In One Person)
• Toni Morrison – Dom (Home)

=== Język polski ===

==== Pierwsze wydania ====

• Joanna Bator – Ciemno, prawie noc (W.A.B.)
• Zofia Beszczyńska – Sny o miłości i śmierci (Oficyna Wydawnicza Volumen)
• Wacław Holewiński – Opowiem ci o wolności (Zysk i S-ka)
• Jacek Melchior – XXL. Tragikomedia erotyczna (Instytut Wydawniczy Latarnik)
• Marek Nowakowski – Dziennik podróży w przeszłość (Iskry)
• Pióro – Autobiografia literacka (Iskry)
• Kazimierz Orłoś – Dom pod Lutnią (Wydawnictwo Literackie)
• Zyta Oryszyn – Ocalenie Atlantydy („Świat Książki”)
• Hanna Samson – Życie po mężczyźnie (Wydawnictwo Znak)
• Vincent V. Severski – Niewierni (Wydawnictwo Czarna Owca)
• Andrzej Stasiuk – Grochów (Wydawnictwo Czarne)
• Szczepan Twardoch – Morfina (Wydawnictwo Literackie)
• Krzysztof Varga – Trociny (Czarne)

==== Tłumaczenia ====

• José Eduardo Agualusa – Żony mojego ojca, przeł. Michał Lipszyc (Znak)
• Roberto Bolaño – 2666, tłum. Katarzyna Okrasko i Jan W. Rajter (Muza S.A.)
• Egon Bondy – Szaman, przeł. Arkadiusz Wierzba (Ha!art)
• Anne Brontë – Lokatorka Wildfell Hall, przeł. Magdalena Hume (Wydawnictwo MG)
• Emmanuel Carrère – Limonow, przeł. Magdalena Kamińska-Maurugeon (Wydawnictwo Literackie)
• Camilla Ceder – Śmiertelny chłód (Fruset ögonblick), przeł. Emilia Fabisiak (Wydawnictwo Czarna Owca)
• Bohumil Hrabal – Perełka na dnie: Rozmowy (Czuły Barbarzyńca)
• Laura Riding – Korona dla Hansa Andersena, przeł. Julia Fiedorczuk (Biuro Literackie)
• James Joyce – Finneganów tren, przeł. Krzysztof Bartnicki (Ha!art)
• Jack Kerouac – Maggie Cassidy, przeł. Maciej Świerkocki (W.A.B.)
• Natsuo Kirino – Wyspa Tokio (Tōkyō-jima), przeł. Renata Sowińska-Mitsui (Sonia Draga)
• Sándor Márai – Znieważeni, przeł. Teresa Worowska („Czytelnik”)
• Gérard de Nerval – Śnienie i życie, przeł. Ryszard Engelking, Tomasz Swoboda (słowo obraz/terytoria)
• Eduardo Sacheri – Sekret jej oczu (La pregunta de sus ojos), przeł. Andrzej Sobol-Jurczykowski (Świat Książki)
• Ninni Schulman – Dziewczyna ze śniegiem we włosach (Flickan med snö i håret), przeł. Ewa Chmielewska-Tomczak (Amber)

=== Pozostałe języki ===

Birgül Oğuz – HA! (HAH)

== Dzienniki, autobiografie, pamiętniki ==

=== Język polski ===

==== Pierwsze wydania ====

• Miron Białoszewski – Tajny dziennik (Znak)
• Sławomir Mrożek – Dziennik, t. 2: 1970–1979 (Wydawnictwo Literackie)
• Jerzy Zawieyski – Dzienniki, t. II (Instytut Pamięci Narodowej)

==== Tłumaczenia ====

• Jiří Kolář – Naoczny świadek. Dziennik z roku 1949, przeł. Renata Putzlacher-Buchtová („MOCAK”)

== Eseje, szkice i felietony ==

=== Język polski ===

==== Pierwsze wydania ====

• Aleksander Kaczorowski – Ballada o kapciach (Wydawnictwo Czarne)
• Tadeusz Sobolewski – Człowiek Miron (Znak)
• Jarosław Marek Rymkiewicz – Głowa owinięta koszulą (Sic!)
• Krzysztof Varga – Polska mistrzem Polski (Agora)

==== Tłumaczenia ====

• Vladimir Nabokov – Nikołaj Gogol, przeł. Leszek Engelking (Muza S.A.)
• Georges Perec – Urodziłem się, przeł. Jan Gondowicz i in. (Lokator)

== Dramaty ==

=== Język polski ===

==== Tłumaczenia ====

• Karel Čapek – Sprawa Makropulos: komedia w trzech aktach z przemianą, przeł. Jan Gondowicz („Axis Mundi”)
• Tennessee Williams – Tramwaj zwany pożądaniem i inne dramaty, przeł. Jacek Poniedziałek (Wydawnictwo Znak)

== Poezja ==

=== Język polski ===

==== Pierwsze wydania ====

• Marcin Baran – Niemal całkowita utrata płynności (Wydawnictwo EMG)
• Justyna Bargielska – Bach for my baby (Biuro Literackie)
• Kazimierz Brakoniecki – Chiazma (Towarzystwo Przyjaciół Sopotu)
• Marek Czuku – Facet z szybą (Książnica Pomorska)
• Krystyna Dąbrowska – Białe krzesła (Wydawnictwo WBPiCAK)
• Julia Fiedorczuk – tuż-tuż (Biuro Literackie)
• Darek Foks – Liceum (Raymond Q)
• Magdalena Gałkowska – Toca (Zeszyty Poetyckie)
• Jerzy Górzański – Festyn (Wydawnictwo Nowy Świat)
• Marian Grześczak – Wersety jerozolimskie (pośm. „Nisza”)
• Jerzy Jarniewicz – Na dzień dzisiejszy i chwilę obecną (Biuro Literackie)
• Krzysztof Karasek – Dziennik rozbitka (Instytut Mikołowski)
• Jerzy Kronhold – Epitafium dla Lucy (Zeszyty Literackie)
• Marian Kisiel – Czułość. Wiersze (Śląsk)
• Urszula Kulbacka – Rdzenni mieszkańcy (Biblioteka Arterii)
• Piotr Matywiecki – Widownia (Wydawnictwo Literackie)
• Jarosław Mikołajewski – Na wdechu (Wydawnictwo Literackie)
• Piotr Mitzner – W oku Kuku („tCHu”)
• Tomasz Ososiński – Pięć bajek (Zeszyty Poetyckie)
• Eda Ostrowska – Echolalie („Episteme”)
• Antoni Pawlak – Mroczne tajemnice małych dziewczynek (Oficyna Literacka)
• Tomasz Pietrzak – Rekordy (MaMiKo)
• Anna Piwkowska – Lustrzanka (Zeszyty Literackie)
• Joanna Pollakówna – Wiersze zebrane (Instytut Mikołowski)
• Krystyna Rodowska – Wiersze przesiane 1968-2011 (Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu)
• Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki – Podaj dalej (Wydawnictwo WBPiCAK)
• Bohdan Zadura – Zmartwychwstanie ptaszka (wiersze i sny) (Biuro Literackie)

==== Tłumaczenia ====

• John Ashbery – Cztery poematy, przeł. Andrzej Sosnowski (Biuro Literackie)
• Hadžem Hajdarević – Selma, przeł. Leszek Engelking, Danuta Ćirlić-Straszyńska (Oficyna Wydawnicza „Agawa”)
• Abel Murcia – Desguace personal/Osobista rozbiórka, wyd. dwujęzyczne, przeł. Wojciech Charchalis, Marta Eloy Cichocka, Leszek Engelking, Carlos Marrodán Casas, Krystyna Rodowska, Marta Szafrańska-Brandt (Czuły Barbarzyńca)
• Laura Riding – Obroty cudów, przeł. Julia Fiedorczuk (Biuro Literackie)
• Ezra Pound – Wiersze, poematy i Pieśni, wybrał, opracował i przełożył Leszek Engelking (Biuro Literackie)
• James Schuyler – Trzy poematy, przeł. Marcin Sendecki, Andrzej Sosnowski i Bohdan Zadura (Biuro Literackie)
• Tomas Tranströmer – Wiersze i proza 1954-2004, przeł. Leonard Neuger i Magdalena Wasilewska-Chmura (a5)

==== Antologie dzieł tłumaczonych ====

• Sześć poetek irlandzkich (Leontia Flynn, Medbh McGuckian, Paula Meehan, Sinead Morrissey, Eilean Ni Chuilleanain, Nuala Ni Dhomhnaill) – wybór i przekład Jerzy Jarniewicz (Biuro Literackie)

=== Pozostałe języki ===

• Robert Bringhurst – Selected Poems
• Günter Grass – Eintagsfliegen
• David Wagoner – After the Point of No Return

== Prace naukowe i biografie ==

=== Język polski ===

• Lidia Burska – Awangarda i inne złudzenia. O pokoleniu ’68 w Polsce (słowo/obraz terytoria)
• Leszek Engelking – Chwyt metafizyczny. Vladimir Nabokov – estetyka z sankcją wyższej rzeczywistości (z datą 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego)
• Hanna Gosk (red.) – Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku (Universitas)
• Bogusław Grodzicki – Leśmianowska baśń nowoczesna. O „Przygodach Sindbada Żeglarza” Bolesława Leśmiana (Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej)
• Jerzy Jarniewicz – Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim (Znak)
• Dawid Jung – Wierszopisowie Kłecka w latach 1590–1623. Przyczynki do historii kultury staropolskiej (Biblioteka Staropolska, t. 1)
• Joanna Kuciel-Frydryszak – Słonimski. Heretyk na ambonie (W.A.B.)
• Grzegorz Kowalski – Duch w osobie: bohater w dramatach Juliusza Słowackiego (Uniwersytet w Białymstoku)
• Radosław Romaniuk – Inne życie. Biografia Jarosława Iwaszkiewicza (t. I, Wydawnictwo Iskry)
• Andrzej Skrendo – Przodem Różewicz (Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN)
• Tadeusz Sobolewski – Człowiek Miron (Znak)
• Michał Stefański – Lekcja maszyny. Przypadki poezji czeskiej awangardy (Instytut Slawistyki PAN)
• Karolina Szebla-Morinaga – Tajemna głębia (yūgen) w japońskiej poezji. Twórczość Fujiwary Shunzeia i jej związki z buddyzmem (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego)
• Maria Tarnogórska – Genus ludens. Limeryk w polskiej kulturze literackiej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego)

== Zmarli ==

• 2 stycznia – Ilse Kleberger, niemiecka pisarka i lekarka (ur. 1921)
• 3 stycznia – Josef Škvorecký, czeski powieściopisarz, nowelista i eseista (ur. 1924)
• 12 stycznia
• Krzysztof Gąsiorowski, polski poeta i krytyk literacki (ur. 1935)
• Reginald Hill, angielski pisarz (ur. 1936)
• 22 stycznia – Małgorzata Baranowska, polska badaczka literatury, krytyk literacki, poetka i pisarka (ur. 1945)
• 25 stycznia – Maciej Niemiec, polski poeta, pisarz i tłumacz (ur. 1953)
• 31 stycznia – Dorothea Tanning, amerykańska poetka (ur. 1910)
• 1 lutego – Wisława Szymborska, polska poetka, laureatka Nagrody Nobla (ur. 1923)
• 3 lutego – Samuel Youd, brytyjski pisarz science-fiction (ur. 1922)
• 4 lutego – Irene McKinney, amerykańska poetka (ur. 1939)
• 6 lutego – Władysław Ogrodziński, polski prozaik i eseista (ur. 1918)
• 20 lutego – Asar Eppel, rosyjski prozaik i tłumacz, m.in. literatury polskiej (ur. 1935)
• 24 lutego – Anna Łękawa, polska poetka ludowa (ur. 1911)
• 2 marca – Stanisława Kopiec, polska poetka (ur. 1953)
• 10 marca – Jean Giraud, francuski autor komiksów (ur. 1938)
• 20 marca – Atena Paszko, ukraińska poetka (ur. 1931)
• 21 marca – Tonino Guerra, włoski poeta, pisarz (ur. 1920)
• 24 marca – Jan Winczakiewicz, polski poeta, prozaik i krytyk literacki (ur. 1921)
• 25 marca:
• Czesław Michniak, polski prozaik (ur. 1918)
• Antonio Tabucchi, włoski prozaik, krytyk, literaturoznawca i tłumacz, piszący również w języku portugalskim (ur. 1943)
• 27 marca – Adrienne Rich, amerykańska poetka i eseistka (ur. 1929)
• 28 marca – John Arden, angielski pisarz i dramaturg (ur. 1930)
• 3 kwietnia – Jerzy Pachlowski, polski prozaik (ur. 1930)
• 7 kwietnia – Miss Read, angielska pisarka (ur. 1913)
• 13 kwietnia – Mimi Malenšek, słoweńska pisarka i tłumaczka (ur. 1919)
• 26 kwietnia – Ardian Klosi, albański dziennikarz, tłumacz i albanista (ur. 1957)
• 28 kwietnia – Matilde Camus, hiszpańska poetka (ur. 1919)
• 8 maja – Maurice Sendak, amerykański pisarz i ilustrator dziecięcej literatury (ur. 1928)
• 15 maja – Carlos Fuentes, meksykański prozaik, dramaturg, eseista i publicysta (ur. 1928)
• 5 czerwca
• Ray Bradbury, amerykański prozaik (ur. 1920)
• Barry Unsworth, angielski prozaik (ur. 1930)
• 12 czerwca – Héctor Bianciotti, pisarz argentyński i francuski (ur. 1930)
• 21 czerwca – Henryk Bereza, polski krytyk literacki (ur. 1926)
• 9 lipca – Tomasz Pułka, polski poeta (ur. 1988)
• 11 lipca
• Andrzej Krzysztof Waśkiewicz, polski poeta i krytyk literacki (ur. 1941)
• Helena Zarachowicz, polska bibliotekarka (ur. 1926)
• 24 lipca – Jerry Ahern, amerykański pisarz science-fiction (ur. 1946)
• 29 lipca – André Weckmann, francuski poeta, prozaik i eseista (ur. 1924)
• 30 lipca – Maeve Binchy, irlandzka pisarka (ur. 1939)
• 31 lipca – Gore Vidal, amerykański pisarz (ur. 1925)
• 15 sierpnia – Harry Harrison, amerykański pisarz science fiction (ur. 1925)
• 22 sierpnia – Nina Bawden, angielska pisarka dla młodzieży (ur. 1925)
• 1 września – Jan Górec-Rosiński, polski poeta, prozaik i publicysta (ur. 1920)
• 11 września – Maria Ziółkowska, polska pisarka (ur. 1924)
• 13 września – Włodzimierz Maciąg, polski literaturoznawca i krytyk literacki (ur. 1925)
• 14 września – Louis Simpson, amerykański poeta (ur. 1923)
• 20 września – Herbert Rosendorfer, austriacki prozaik i dramaturg (ur. 1934)
• 21 września – Sven Hassel, duński pisarz, autor książek wojennych (ur. 1917)
• 22 września – Roman Śliwonik, polski poeta (ur. 1930)
• 27 września – Sławomir Sierecki, polski prozaik (ur. 1924)
• 10 października – Carla Porta Musa, włoska eseistka i poetka (ur. 1902)
• 14 października – Janusz Krasiński, polski prozaik, dramaturg i reportażysta (ur. 1928)
• 18 października – Jerzy Litwiniuk, polski tłumacz (ur. 1923)
• 19 października – Raymond Souster, kanadyjski poeta (ur. 1921)
• 23 października – Aleksandra Olędzka-Frybesowa, polska poetka, eseistka i tłumaczka (ur. 1923)
• 29 października
• J. Bernlef, holenderski pisarz, poeta i tłumacz (ur. 1937)
• Cordelia Edvardson, szwedzka pisarka (ur. 1929)
• 2 listopada – Han Suyin, chińska pisarka (ur. 1917)
• 19 listopada
• Albrecht Lempp, niemiecki tłumacz literatury polskiej (ur. 1953)
• Boris Strugacki, rosyjski pisarz s-f (ur. 1933)
• 22 listopada – Jan Trefulka, czeski prozaik (ur. 1929)
• 29 listopada – Jacek Woźniakowski, polski eseista, pisarz, historyk sztuki, tłumacz i publicysta (ur. 1920)
• 4 grudnia – Wasilij Biełow, radziecki i rosyjski pisarz (ur. 1932)
• 22 grudnia – Květa Legátová, czeska nowelistka i autorka słuchowisk (ur. 1919)
• Brak daty dziennej:
• Ali Podrimja, albański poeta i prozaik (ur. 1942)

== Nagrody ==

• Anasoft litera – Vladimír Balla za książkę W imieniu ojca (V mene otca)
• Angelus – nagroda translatorska – Magdalena Petryńska za przekład powieści Srda śpiewa o zmierzchu w Zielone Świątki
• Feniks (nagroda SWK) – Józef Kudasiewicz
• Gwarancje Kultury TVP Kultura – (literatura) Joanna Bator za Ciemno, prawie noc
• International IMPAC Dublin Literary Award – Jon McGregor za Even the Dogs
• Literacka Nagroda Warmii i Mazur – Zbigniew Waszkielewicz za „Wujek Ziuniek. Na długie zimowe wieczory”
• Magnesia Litera – Michal Ajvaz za Ogród Luksemburski (Lucemburská zahrada)
• Międzynarodowa Nagroda Neustadt w dziedzinie literatury – Rohinton Mistry
• Nagroda Bookera – Hilary Mantel za powieść Bring Up the Bodies
• Nagroda Bursztynowego Motyla im. Arkadego Fiedlera – Paulina Wilk za Lalki w ogniu. Opowieści z Indii
• Nagroda Camõesa – Manuel António Pina
• Nagroda Cervantesa – José Manuel Caballero Bonald
• Nagroda Franza Kafki – Daniela Hodrová
• Nagroda Goncourtów – Jérôme Ferrari za Kazanie o upadku Rzymu (Le Sermon sur la chute de Rome)
• Nagroda im. Andrzeja Kijowskiego – Agnieszka Kołakowska za Wojny kultur i inne wojny
• Nagroda im. Bolesława Michałka – Tadeusz Lubelski za Historia niebyła kina PRL
• Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida – Piotr Müldner-Nieckowski za tom poezji Park
• Nagroda im. Jana Długosza – Andrzej Friszke za Czas KOR-u. Jacek Kuroń a geneza Solidarności
• Nagroda im. Jerzego Giedroycia – Dariusz Kosiński za Teatra polskie
• Nagroda Kościelskich – Andrzej Dybczak za książkę reportażową pt. Gugara
• Nagroda Literacka dla Autorki Gryfia – Magdalena Tulli za Włoskie szpilki
• Nagroda Literacka Europy Środkowej „Angelus” – Miljenko Jergović za Srda śpiewa o zmierzchu w Zielone Świątki
• Nagroda Literacka Gdynia
• proza: Magdalena Tulli za Włoskie szpilki
• poezja: Marta Podgórnik za Rezydencja surykatek
• eseistyka: Marian Sworzeń za Opis krainy Gog
• Nagroda Literacka im. Józefa Mackiewicza – pośmiertnie Tomasz Merta za tom pism zebranych Nieodzowność konserwatyzmu
• Nagroda Literacka im. Kornela Makuszyńskiego – Renata Piątkowska za książkę Wieloryb
• Nagroda „Literatury na Świecie”
• poezja: Renata Putzlacher-Buchtová
• proza: Barbara Kopeć-Umiastowska
• Nowa Twarz: Krzysztof Bartnicki, Maciej Płaza
• Nagroda Nautilus
• powieść: Stefan Darda za Czarny Wygon. Bisy
• opowiadanie: Maciej Lewandowski za Czarna Leliwa
• Nagroda Nike – Marek Bieńczyk za zbiór esejów Książka twarzy
• Nagroda Nobla – Mo Yan
• Nagroda Renaudot – Scholastique Mukasonga za Notre-Dame du Nil
• Nagroda Vilenica – David Albahari
• Nagroda Wielkiego Kalibru – Zygmunt Miłoszewski za Ziarno prawdy
• National Book Award (poezja) – David Ferry za Bewilderment: New Poems and Translations
• Ogólnopolski Konkurs Literacki „Złoty Środek Poezji” – Karol Bajorowicz za tom alteracje albo metabasis
• Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K.I. Gałczyńskiego – Krzysztof Karasek za tom Wiatrołomy
• Paszport „Polityki” w dziedzinie literatury – Mikołaj Łoziński za powieść Książka
• Premio Nacional de Poesía – Antonio Carvajal za Un girasol flotante
• Premio Nadal – Álvaro Pombo za El temblor del héroe
• Premio Planeta – Lorenzo Silva za La marca del meridiano
• Prix Femina – Patrick Deville za Peste et Choléra
• Rosyjska Nagroda Bookera – Andriej Dmitrijew za Wieśniak i teenager (Крестьянин и тинейджер)
• T.S. Eliot Prize – Sharon Olds za Stag’s Leap

== Przypisy ==