201 Gatczyńska Baza Wojskowa, dwukrotnie odznaczona Orderem Czerwonego Sztandaru oraz Orderem Żukowa (ros. 201-я Гатчинская ордена Жукова дважды Краснознамённая военная база), jest jednostką wojskową Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej i największą rosyjską bazą wojskową pod względem liczby personelu.
Baza ta należy do Centralnego Okręgu Wojskowego.
Historia i szlak bojowy
201 Dywizja Strzelecka
Na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa z dnia 1 czerwca 1943, w rejonie tosnieńskim obwodu leningradzkiego, powstała 201 Dywizja Strzelecka, złożona z brygad bezpieczeństwa wewnętrznego Leningradu, brygady pogranicznej oraz samodzielnych jednostek piechoty morskiej Floty Bałtyckiej, które broniły Leningradu od 1941 roku.
Dywizja zadebiutowała w walkach w 1944 roku, uczestnicząc w operacji wyzwolenia Gatczyny. W ramach Frontu Leningradzkiego, jednostki dywizji wyzwoliły ponad 55 osad oraz zdobyły miasto Gatczyna, za co rozkazem Naczelnego Wodza nr 012 z dnia 27 stycznia 1944 otrzymały honorowe miano „Gatczyńska”.
W dniach 11–13 lutego 1944, w ramach Frontu Leningradzkiego, dywizja wzięła udział w natarciu, pokonując 134 kilometry, przekroczyła rzekę Ługę i zdobyła miasto Ługa, co zaowocowało przyznaniem jej Orderu Czerwonego Sztandaru na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza nr 0143 z dnia 29 maja 1944.
Od kwietnia do lipca 1944 brała udział w operacji narwskiej, walcząc na przyczółku narwskim i wyzwalając miasto Narwa. Od września do października 1944 toczyła intensywne walki, zdobywając Estonię i Łotwę, w tym Rygę. Do 1945 roku prowadziła działania w krajach nadbałtyckich, uczestnicząc w likwidacji zgrupowania kurlandzkiego. Dzień Zwycięstwa świętowała w łotewskim porcie Kandava. W czasie II wojny światowej, trzech żołnierzy dywizji otrzymało tytuł Bohatera Związku Radzieckiego, a 13 odznaczeń Orderem Lenina, 107 Orderem Czerwonego Sztandaru, 174 Orderem Wojny Ojczyźnianej I stopnia; 253 Orderem Wojny Ojczyźnianej II stopnia, 1260 Orderem Czerwonej Gwiazdy, 310 Orderem Sławy III stopnia, 3687 Medalem „Za Odwagę” oraz 2753 Medalem „Za Zasługi Bojowe”.
Od maja do lipca 1945 dywizja stacjonowała na północny zachód od łotewskiego miasta Tukums, a od sierpnia 1945 roku została transportowana sześcioma eszelonami wojskowymi na trasie Tukums – Jełgawa – Smoleńsk – Riażsk – Penza – Kujbyszew – Czkałow (dzisiejszy Orenburg) – Aktiubińsk – Taszkient – Samarkanda. Do 18 października 1945 roku skoncentrowała się w mieście Duszanbe (Tadżycka SRR), stając się częścią oddziałów Turkiestańskiego Okręgu Wojskowego. Tam, jako 201 Dywizja Zmechanizowana, stacjonowała do grudnia 1979 roku, skupiając się na planowym szkoleniu bojowym.
201 Dywizja Zmechanizowana
W grudniu 1979 roku jednostki dywizji zostały postawione w stan gotowości, zmobilizowane do stanów wojennych i przeprowadzono ich koordynację bojową, po czym przerzucono do miasta Termez w Uzbeckiej SRR, gdzie weszły w skład 40 Armii. W lutym 1980 roku dywizja, jako część Ograniczonego Kontyngentu Wojsk Radzieckich, wkroczyła na terytorium Demokratycznej Republiki Afganistanu. Uczestniczyła w rajdach i działaniach bojowych w prowincjach Kunduz, Takhar, Balkh, Baghlan oraz Samangan.
W maju 1985 roku, na mocy dekretu Prezydium Rady Najwyższej ZSRR, dywizja otrzymała drugi Order Czerwonego Sztandaru.
W lutym 1989 roku dywizja została wycofana z Afganistanu i rozmieszczona na terytorium Tadżyckiej SRR, w miastach Duszanbe, Kurgan-Tyube i Kulyab. Za walki w Afganistanie, dwóch żołnierzy dywizji otrzymało tytuł Bohatera Związku Radzieckiego, sześciu Order Lenina, 47 Order Czerwonego Sztandaru, 2040 Order Czerwonej Gwiazdy, 332 Order „Za służbę Ojczyźnie w Siłach Zbrojnych ZSRR”, 2129 Medal „Za Odwagę”, 3482 Medal „Za Zasługi Wojskowe” oraz 6983 odznaczenia Demokratycznej Republiki Afganistanu.
W latach 1992–1996, w kontekście konfliktu wewnętrznego w Republice Tadżykistanu, dywizja realizowała zadania związane z zapewnieniem porządku publicznego, ochroną kluczowych obiektów wojskowych i państwowych oraz zabezpieczaniem przejść granicznych. W ramach stanu wyjątkowego, jeden żołnierz otrzymał tytuł Bohatera Federacji Rosyjskiej, 15 odznaczono Orderem Męstwa, 13 Orderem „Za zasługi wojskowe”, 1 otrzymał Medal Orderu „Za zasługi dla Ojczyzny” II stopnia, 9 Medalem „Za Odwagę”, 26 Medalem Suworowa, a 42 Medalem „Za umacnianie współpracy bojowej”.
Współcześnie
W czerwcu 2004 roku w Soczi podpisano porozumienie rosyjsko-tadżyckie, w ramach którego żołnierze Tadżykistanu przejęli ochronę granic, a 201 Dywizja Zmechanizowana została przeniesiona do nowej bazy. W ramach tego porozumienia zredukowano również dług Tadżykistanu, który wynosił 300 milionów dolarów. Baza została rozmieszczona w trzech miastach, w pobliżu Duszanbe, a także w Kurgonteppa oraz Kulob.
Dekretem Prezydenta Federacji Rosyjskiej nr 1055 z dnia 5 września 2005 roku, 201 Dywizja Zmechanizowana została przekształcona w 201 Bazę Wojskową. W 2010 roku, na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, 201 Baza Wojskowa zmieniła swoją strukturę na brygadową.
W 2012 roku baza została odznaczona Orderem Żukowa.
1 grudnia 2016 roku, na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, baza ponownie przekształciła się w strukturę brygadową. Jej dyslokacja obejmuje Duszanbe i Kurgan-Tube, a liczba personelu wojskowego przekracza 6000, głównie w służbie na podstawie kontraktu. Rok służby wojskowej w Republice Tadżykistanu jest przeliczany na 3 lata służby w Rosji, a personel wojskowy wszystkich kategorii otrzymuje podwójny dodatek finansowy. Minimalna pensja żołnierza kontraktowego wynosi około 30 000 rubli.
Baza dysponuje dwoma poligonami (Lyaur i Sambuli) oraz posiada jednostki piechoty zmechanizowanej, artylerii, rozpoznania, obrony przeciwlotniczej i inne. Od września 2015 roku w skład bazy włączono grupę lotniczą. Jest to największa rosyjska formacja wojskowa poza granicami Federacji Rosyjskiej. Na terenie obozu wojskowego w Duszanbe, od maja 2007 roku, znajduje się świątynia-kaplica Iwerskiej Ikony Matki Bożej, zbudowana z datków personelu bazy i wsparcia sponsorów z Rosji, w której uczestniczyli nie tylko chrześcijanie, ale również przedstawiciele innych wyznań. Baza posiada także własne centrum radiowo-telewizyjne z redakcją programów telewizyjnych i radiowych „TV-201”, które nadają na terenie bazy, oraz gazetę „Soldat Rossii”, uznawaną za prawnego następcę gazety dywizyjnej „Krasnoarmejskoje Słowo” od 1943 roku.
Przypisy