20 Pułk Piechoty (20 pp) – jednostka piechoty w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR oraz w Polskich Siłach Zbrojnych.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W dniu 25 września 1941 roku w Ośrodku Zapasowym Armii Polskiej w ZSRR, znajdującym się w miejscowości Tockoje, powstało Centrum Wyszkolenia Piechoty, które zostało objęte dowództwem ppłk. Aleksandra Idzika. W wyniku masowego przybywania ochotników oraz poborowych, 29 września 1941 roku Komendant Ośrodka Zapasowego rozpoczął formowanie 7 Dywizji Piechoty według etatów radzieckiej dywizji strzelców. Zgodnie z rozkazem dowódcy armii l.dz.140 Ośrodek Zapasowy Armii został rozwiązany, a w jego miejsce stworzono Ośrodek Organizacyjny Armii. W ramach tego ośrodka kontynuowano organizację 7 Dywizji Piechoty, włączając do niej już istniejące pułki takie jak 19 pp oraz 7 pal, a z Centrum Wyszkolenia Piechoty powstał nowy 20 pułk piechoty. Proces formowania pułku rozpoczął się 20 października 1941 roku, ale nie został zakończony. W związku z dalszym rozwojem armii, na podstawie rozkazu Dowódcy Armii l.dz. 650 z dnia 11 stycznia 1942 roku, dotychczasowy dowódca ośrodka gen. bryg. Bronisław Rakowski został przeniesiony na stanowisko dowódcy formowanej 8 Dywizji Piechoty, a 20 pułk piechoty również został przydzielony do tej dywizji. W okresie od 24 stycznia do 13 lutego 1942 roku 20 pułk, wraz z elementami 8 Dywizji Piechoty, został przetransportowany koleją do miejscowości Czokpak w Kazachskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. W nowym garnizonie oddział kontynuował organizację według etatów brytyjskich, jednak szkolenie odbywało się w ograniczonym zakresie z powodu całkowitego braku broni i wyposażenia, a także zmagano się z epidemiami chorób zakaźnych, w tym tyfusem. Od 24 marca do 5 kwietnia 1942 roku miała miejsce pierwsza ewakuacja Armii Polskiej w ZSRR do Iranu, w ramach której pułk został przetransportowany do obozu w Pahlevi. Następnie w maju 1942 roku jednostka trafiła do Palestyny, a w czerwcu dotarła do Południowej Afryki, gdzie 16 czerwca 1942 roku pułk został wyładowany w Durbanie z powodu stwierdzenia przypadku tyfusu u jednego z członków załogi statku S/S Mauretania. Polscy żołnierze zostali skierowani do obozu Hay Paddock pod Pietermaritzburgiem w celu odbycia kwarantanny. W czasie pobytu w Południowej Afryce żołnierze zdobyli sympatię lokalnej ludności, organizując koncerty muzyki polskiej w Pietermaritzburgu oraz Johannesburgu. 1 września 1942 roku w Pretorii dowódca pułku ppłk Aleksander Idzik oraz minister Stanisław Łepkowski zostali przyjęci przez premiera Związku Południowej Afryki, marszałka Jana Smutsa, któremu wręczyli portret namalowany przez st. strz. Szołomiaka. W trakcie spotkania marszałek Smuts wyraził się pozytywnie o Polakach, mówiąc:
4 września 1942 roku polskie wojska wyruszyły z Durbanu w dalszą drogę, zatrzymując się po drodze na kilka dni w Kapsztadzie. 15 października 1942 roku jednostka została wyładowana w porcie Cardiff w Wielkiej Brytanii, a następnie przetransportowana do Obozu Rozdzielczego Auchtertool, gdzie nastąpił rozdział żołnierzy do różnych rodzajów broni oraz jednostek, co skutkowało rozwiązaniem pułku.
Upamiętnienie
Aby upamiętnić obecność wojsk polskich, rada miasta Pietermaritzburga na mocy uchwały z dnia 16 kwietnia 1942 roku zdecydowała o nadaniu jednej z ulic nazwy „Poland Road”. Nazwa ta została potwierdzona uchwałą z 8 kwietnia 1944 roku, nadając tę nazwę ulicy w dzielnicy Scottsville (przecznica od głównej arterii Oribi Road).
W 1959 roku były dowódca pułku płk Aleksander Idzik opublikował broszurę pt. „Czterdziestolecie 20-go pułku piechoty Ziemi Krakowskiej”, w której opisał historię jednostki od momentu jej sformowania w 1941 roku.
Żołnierze pułku
Dowódca pułku – ppłk Aleksander Józef Idzik
Dowódca I batalionu – por. Tadeusz Lubiński
Dowódca II batalionu – kpt. Władysław Leopold Szczurowski
Dowódca III batalionu – mjr Jan Andrychowski
Dowódca batalionu ckm – kpt. Emil Adler
Przypisy
Bibliografia
Witold Biegański: „Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad”. T. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: „Piechota Polska 1939–1945”, zeszyt nr 14. Londyn: 1973.
Kazimierz Sobczak (red.): „Encyklopedia II wojny światowej”. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Zbigniew Wawer: „Znowu w polskim mundurze. Armia Polska w ZSRR sierpień 1941 – marzec 1942”. Warszawa: Zbigniew Wawer Frod. Film. i Międzynarodowa Szkoła Menadżerów sp.z.o.o., 2001. ISBN 83-86891-71-8.
Piotr Żaroń: „Armia Polska w ZSRR, na Bliskim Wschodzie i Środkowym Wschodzie”. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981.