Galicyjski Pułk Piechoty Nr 20 (IR. 20) – pułk piechoty cesarskiej i królewskiej armii.
Historia pułku
Pułk został utworzony w 1681 roku.
Święto pułkowe przypadało na 27 czerwca, w rocznicę bitwy pod Náchodem, która miała miejsce w 1866 roku.
W składzie pułku 86% żołnierzy stanowili Polacy, których Austriacy określali mianem die Goralen, a Polacy potocznie nazywali „Cwancygierami” i „Dwudziestakami”.
W 1914 roku, dowództwo pułku oraz 1. i 2. batalion były stacjonowane w garnizonie Kraków, w koszarach Franciszka Józefa przy ulicy Rajskiej (niem. Franz Josephs Kaserne). 3. batalion znajdował się w Nowym Sączu, a 4. batalion był detaszowany w Bijeljina (w Bośni). Oddział ten wchodził w skład 24 Brygady Piechoty, która należała do 12 Dywizji Piechoty (1 Korpus), natomiast 4 batalion był podporządkowany komendantowi 11 Brygady Górskiej, wchodzącej w skład 48 Dywizji Piechoty.
Podczas I wojny światowej pułk, składający się z trzech batalionów, uczestniczył w walkach w ramach macierzystej dywizji, a 4 batalion został włączony do 11 Brygady Górskiej dowodzonej przez generała majora Marcelego Ławrowskiego.
Żołnierze pułku nosili ciemnoniebieskie kurtki z rakowo-czerwonymi wyłogami i kołnierzem (niem. krebsroth) oraz białymi guzikami, a ich pantalony były jasnoniebieskie.
Od listopada 1916 roku pułk funkcjonował w ramach luźnej konspiracji, przygotowując się do przyszłego wystąpienia przeciwko austriackiemu dowództwu. W czerwcu 1918 roku pułk sabotował ostatnią ofensywę austriacką przeciwko Włochom, jednak mimo prób nie udało się nawiązać kontaktu z Włochami i przejść na drugą stronę frontu. Pod koniec października 1918 roku, w związku z załamaniem się austriackiego frontu nad Piawą, 12 Dywizja Piechoty rozpoczęła odwrót. Pułk z Nowego Sącza pozostał jednak zorganizowany i zdyscyplinowany dzięki polskim oficerom i podoficerom, którzy dążyli do utrzymania jednostki w całości i jej powrotu do Polski. 10 listopada w Słowenii zgromadzenie oficerskie pozbawiło dowództwa płk. Friedricha Richtera, przekazując je por. Stanisławowi Plappertowi. Władze Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów wyraziły zgodę na nierozbrajanie polskich pułków oraz przepuszczenie ich w drodze do Polski wraz ze sprzętem. Pułk dotarł koleją przez Austrię i Czechosłowację do granicy polskiej 17 listopada, stawiając opór przed próbami rozbrojenia, a dwa dni później dotarł do Nowego Sącza, gdzie został przekształcony w 1 Pułk Strzelców Podhalańskich. W czasie I wojny światowej w pułku służył m.in. starszy lekarz rezerwy Stanisław Różecki vel Rosenzweig.
Szefowie pułku
Kolejnymi szefami pułku byli:
- płk Ludwig Anton Pfalzgraf zu Neuburg (od 1681),
- FZM Franz Wenzel von Kaunitz-Rietberg (1785 – †19 XII 1825),
- FML Sigmund Friedrich Karl Wilhelm Gustav von Hochenegg (1826 – †14 VI 1848),
- FZM Franz Ludwig von Welden (1849 – †7 VIII 1853),
- cesarz niemiecki i król Prus Fryderyk III Hohenzollern (1853 – †15 VI 1888),
- książę Prus Henryk Hohenzollern (od 1889).
Żołnierze
Komendanci pułku
- płk Alfons von Wimpffen (1864 – †22 VII 1866),
- płk Władysław Gniewosz (X 1880 – III 1882),
- płk Stanisław Puchalski (1911 – 15 IX 1914 → komendant 24 Brygady Piechoty).
Oficerowie
Podoficerowie
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Kais. Königl. Militär-Schematismus für 1872. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1872. (niem.).
Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914. (niem.).
Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1918. (niem.).
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
Tomasz Nowakowski: Armia Austro-Węgierska 1908–1918. Warszawa: Feniks, 1992. ISBN 83-900217-4-9. Brak numerów stron w książce.