20 groszy 1938 Stary orzeł – to próbna moneta z okresu złotowego II Rzeczypospolitej, która powstała w wyniku tajnych przygotowań Mennicy Państwowej do wprowadzenia specjalnej emisji monet. Celem tych działań było zabezpieczenie obiegu pieniężnego na wypadek przewidywanego wycofywania się ludności z monet srebrnych oraz niklowych w obliczu zbliżającej się wojny.
Na tej monecie nie znajduje się napis „PRÓBA”, co odróżnia ją od innych monet o nominałach 10 oraz 50 groszy.
Rys historyczny
Na przełomie drugiego dziesięciolecia XXI wieku w zbiorach monet II Rzeczypospolitej wyróżniają się:
- dziesięcio-
- dwudziesto-
- pięćdziesięciogroszówki
z rokiem 1938, które były efektem przygotowań do nadchodzącego konfliktu zbrojnego. Dla wszystkich trzech nominałów niklowych opracowano projekty bite w brązie, a dla 50-groszówki także w żelazie oraz aluminium. Wzory te nawiązywały do obiegowych projektów autorstwa Wojciecha Jastrzębowskiego, różniąc się jedynie datą na awersie – 1938 zamiast 1923 oraz obecnością znaku mennicy. Do tej grupy zalicza się właśnie 20 groszówkę 1938 ze starym orłem.
Prace nad nowymi monetami nie ograniczały się jedynie do zmiany daty. W 1927 roku wprowadzono nowy wzór godła państwowego, stworzony przez Zygmunta Kamińskiego (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980). W związku z tym Józef Aumiller opracował nowy projekt awersu z aktualnym godłem oraz datą 1938. Stworzono w ten sposób wzory próbnych 20- i 50-groszówek z nowym awersem i starym rewersem, z których tylko 50 groszy trafiło do obiegu. Dla 50-groszówki powstał również uproszczony wzór rewersu, który ostatecznie zrealizowano jedynie w wersji próbnej.
W kontekście monet z starym orłem (awers Wojciecha Jastrzębowskiego), w drugim dziesięcioleciu XXI wieku tylko 10-groszówka uznawana jest za próbę kolekcjonerską, ponieważ została wybita w znanym nakładzie – 100 sztuk. 20- oraz 50-groszówki ze starym orłem są klasyfikowane jako próby technologiczne, ponieważ ich nakłady są nieznane. Monety te rzadko pojawiają się w obrocie kolekcjonerskim, mimo że większy nominał bito nie tylko w brązie, ale także w aluminium i żelazie, na krążkach zarówno o obiegowej, jak i powiększonej średnicy.
Generalnie, obiegowe monety „wojenne” miały być bite w poniklowanym żelazie. W związku z tym, próby kolekcjonerskie 20- i 50-groszówek z awersem Józefa Aumillera (nowym orłem) oraz rewersami Wojciecha Jastrzębowskiego zostały wybite na takich krążkach.
Awers
Na awersie, pośrodku umieszczono godło – stylizowanego orła w koronie, a dookoła widnieje napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”. Nad orłem znajduje się rok: „♦ 1938 ♦”, a pod prawą łapą orła widnieje herb Kościesza – znak mennicy w Warszawie.
Rysunek awersu, z wyjątkiem daty i znaku mennicy, jest identyczny jak na monetach 20 groszy z 1923 roku.
Rewers
Na rewersie umieszczono duże cyfry nominału „20”, poniżej napis: „GROSZY”, całość otoczona ozdobnym wieńcem dębowym.
Rysunek rewersu jest taki sam jak na monecie 20 groszy z 1923 roku.
Opis
Monetę wybito w nieznanym nakładzie, w brązie, z gładkim rantem, na krążku o średnicy 20 mm, co jest zgodne z monetami obiegowymi, oraz wadze 2,6–3,8 grama. Moneta jest notowana na aukcjach numizmatycznych.
Zobacz też
- monety próbne II Rzeczypospolitej
- 20 groszy 1923
- 50 groszy 1938 Stary orzeł
- 10 groszy 1938
- 20 groszy
Przypisy
Bibliografia
J. Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, Nefryt, Szczecin, wydanie I, ISBN 978-83-87355-65-4