20 groszy 1938

Moneta 20 groszy z 1938 roku to próbna moneta z okresu złotowego II Rzeczypospolitej, która została wybita z nowym wzorem awersu autorstwa Józefa Aumillera. Była to konsekwencja tajnych przygotowań Mennicy Państwowej do wprowadzenia specjalnej emisji monet, mającej na celu zabezpieczenie obiegu pieniężnego w związku z przewidywanym wycofaniem przez społeczeństwo monet srebrnych oraz niklowych w obliczu nadchodzącej wojny.

Moneta stalowa, niklowana, w tym wzorze, obok podobnej 50-groszówki, została formalnie wprowadzona do obiegu dzięki dekretowi Prezydenta RP z dnia 26 sierpnia 1939 roku (co zostało potwierdzone rozporządzeniem Ministra Skarbu tego samego dnia). Niemniej jednak, 20-groszówka nigdy nie trafiła do obiegu, ponieważ Bank Polski dysponował jedynie stalowymi 50-groszówkami wyemitowanymi w latach 1938-1939.

Oprócz tego istnieje również moneta próbna technologiczna 20 groszy z 1938 roku, która posiada stary wzór orła (awers według projektu Wojciecha Jastrzębowskiego).

Połowa nakładu 20 groszy z 1938 roku ma na rewersie umieszczony wypukły napis „PRÓBA”.

Rys historyczny

Na koniec drugiego dziesięciolecia XXI wieku wśród monet II Rzeczypospolitej znane są:

dziesięcio-
dwudziesto-
pięćdziesięciogroszówki

z rokiem 1938, które były efektem przygotowań do nadchodzącej wojny. Dla wszystkich trzech nominałów niklowych stworzono projekty bite w brązie, a w przypadku 50-groszówki również w żelazie i aluminium, które były jedynie powieleniem wzorów obiegowych Wojciecha Jastrzębowskiego, różniącym się jedynie datą na awersie – 1938 zamiast 1923 oraz obecnością znaku mennicy.

Cały proces dotyczący nowych monet nie ograniczył się tylko do zmiany daty. W 1927 roku wprowadzono nowy wzór godła państwowego opracowany przez Zygmunta Kamińskiego (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980). W związku z tym Józef Aumiller przygotował nowy projekt awersu, który zawierał aktualne godło oraz datę roczną 1938. W ten sposób powstały wzory próbnych monet 20- i 50-groszowych – z nowym awersem oraz starym rewersem, z których jedynie 50 groszy zostało ostatecznie wybite w obiegu. Dodatkowo, dla 50-groszówki opracowano nowy, uproszczony wzór rewersu, co finalnie dotyczyło tylko próbnej 50-groszówki.

Wśród monet ze starym orłem (awers według projektu Wojciecha Jastrzębowskiego) w drugim dziesięcioleciu XXI wieku jedynie 10-groszówka jest uznawana za próbę kolekcjonerską, ponieważ została wybita w znanym nakładzie – 100 sztuk. Natomiast 20- i 50-groszówki ze starym orłem są klasyfikowane jako próby technologiczne, ponieważ ich nakłady są nieznane. Monety te rzadko pojawiają się w obrocie kolekcjonerskim, mimo że większy nominał bito nie tylko w brązie, ale także w aluminium oraz żelazie, na krążkach o obiegowej i powiększonej średnicy.

Generalnie, monety „wojenne” miały być bite w poniklowanym żelazie. W efekcie, próby kolekcjonerskie 20- i 50-groszówek z awersem Józefa Aumillera (nowym orłem) oraz rewersami Wojciecha Jastrzębowskiego zostały wybite na takich krążkach.

Awers

Na awersie umieszczono pośrodku godło – orła w koronie, zgodne z ustawą z dnia 27 grudnia 1927 roku. Dookoła znajduje się napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, a pod orłem rok: „♦ 1938 ♦”. Z prawej strony, pod łapą orła, widnieje herb Kościesza – znak mennicy w Warszawie.

Rysunek awersu jest identyczny z tym, który znajduje się na monetach 50 groszy z 1938 roku.

Rewers

Na rewersie umieszczono duże cyfry nominału „20”, poniżej napis „GROSZY”, a pod nim, w połowie nakładu, wygięty w lekki łuk wypukły napis „PRÓBA”. Całość otacza ozdobny wieniec dębowy.

Rysunek rewersu jest zgodny z monetą 20 groszy z 1923 roku.

Opis

Monetę wybito na stalowych krążkach niklowanych o średnicy 20 mm, z gładkim rantem, w nakładzie:

100 sztuk z wypukłym napisem „PRÓBA”, o masie 2,6–3,5 grama – moneta notowana w obrocie aukcyjnym, egzemplarz obecnie znajduje się w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie,
100 sztuk bez napisu „PRÓBA”, w formie przeznaczonej do obiegu, o masie 3,5 grama – nienotowana w obrocie aukcyjnym.