20 Batalion Celny – to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku, w miejsce batalionów wartowniczych oraz etapowych powołano bataliony celne. 20 batalion celny został utworzony w obrębie DOG Pomorze, a jego organizację oparto na 2/VIII batalionie wartowniczym. Etat jednostki obejmował 14 oficerów oraz 600 szeregowych. Batalion podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a w kwestiach politycznych Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Chociaż batalion był formalnie oddziałem wojskowym, nie wchodził w skład pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało uzupełnianie go z normalnego poboru. Ministerstwo Spraw Wojskowych przydzielało mu najczęściej żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz tych, którzy zostali uznani przez dowództwa okręgów generalnych za niezdolnych do dalszej służby wojskowej.
W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zdecydowało o powołaniu brygad celnych, w związku z czym 20 batalion celny włączono w struktury 1 Brygady Celnej.
21 stycznia 1922 roku o godzinie 12:00, 20 batalion celny został zluzowany przez nowo utworzony Inspektorat Straży Celnej „Chojnice”. Batalion został rozwiązany, a jego 3 kompania celna miała początkowo wejść w skład 9 batalionu celnego w Oświęcimiu. Ostatecznie, zmieniono rozkaz i kompanię przydzielono do 12 batalionu celnego stacjonującego w Stryju. W lutym 1922 roku, kompania celna z byłego 20 batalionu celnego została włączona w struktury 11 batalionu celnego, otrzymując numer 5/11 bc.
Służba celna
17 maja 1921 roku Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany w dyslokacji batalionów. 3 batalion celny miał zabezpieczać odcinek granicy od Prądzony do Walentynowa, a jego sztab był rozlokowany w Chojnicach.
Odcinek batalionowy został podzielony na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki usytuowano wzdłuż linii granicznej tak, aby mogły się wzajemnie widzieć w ciągu dnia. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że Policja Państwowa wystawiała patrole w głębi strefy, natomiast batalion zapewniał stałe posterunki wzdłuż samej granicy. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
Sąsiednie bataliony
3 batalion celny w Kościerzynie ⇔ 15 batalion celny w Chodzieży – VI 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu:
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Zarządzenia Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące przejęcia odcinka granicy 21 batalonu celnego przez Straż Celną → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.