2 złote polskie (1819–1825)

2 złote polskie (1819–1825) to moneta dwuzłotowa Królestwa Kongresowego, która pojawiła się w okresie autonomii. Została wprowadzona jako kontynuacja dwuzłotówki bitej w latach 1816–1820, po dodaniu otoku na awersie i rewersie oraz zastosowaniu pionowo ząbkowanego rantu. Moneta była wykonana ze srebra i bita w latach 1819–1825 według systemu monetarnego opartego na grzywnie kolońskiej. Została wycofana z obiegu 1 maja 1847 roku.

Awers

Na awersie znajduje się prawe popiersie cara Aleksandra I, otoczone wypukłym otokiem z napisem.

Rewers

Rewers przedstawia średni herb Królestwa Kongresowego, czyli orła rosyjsko-polskiego – dwugłowego orła z trzema koronami (dużą pośrodku oraz dwiema mniejszymi na głowach orła). W prawej łapie trzyma miecz i berło, a w lewej jabłko królewskie. Na piersi orła, na tle gronostajowego płaszcza, znajduje się tarcza herbowa z polskim orłem. Po obu stronach dużej korony widnieje rok bicia: „18 19″, „18 20″, „18 21″, „18 22″, „18 23″, „18 24″ lub „18 25″. Na dole, po obu stronach ogona orła, umieszczono znak intendenta mennicy w Warszawie – I.B. (Jakuba Benika), a wokół znajduje się wypukły otok.

Opis

Moneta została wybita w mennicy w Warszawie, w srebrze próby 593, na krążku o średnicy 26 mm i masie 9,09 grama, z rantem ząbkowanym oraz otokiem. Z danych mennicy wynika, że w latach 1819–1825 do obiegu trafiło 5 324 968 sztuk dwuzłotówek. W latach 1819 i 1820 bito dwa typy dwuzłotówek:

bez otoku, z rantem skośnie ząbkowanym oraz
z otokiem, rant pionowo ząbkowanym.

Mennica raportowała jedynie liczbę monet danego nominału wprowadzanych do obiegu, nie wskazując ich typu. Dwuzłotówki z otokiem z 1819 roku są stosunkowo rzadkie, co sugeruje, że ten typ nie wpłynął znacząco na łączną liczbę dwuzłotówek wprowadzonych do obiegu w latach 1819–1825. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku rocznika 1820, gdzie monety bez otoku występują tylko nieznacznie częściej niż te z otokiem.

Stopień rzadkości poszczególnych roczników przedstawiono w tabeli:

Moneta jest związana z panowaniem Aleksandra I, dlatego w numizmatyce rosyjskiej klasyfikuje się ją jako monetę tego cara.

Poprzedniczka dwuzłotówki była bita na starych maszynach menniczych, które zaczęły działać jeszcze w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Urządzenia te nie umożliwiały emisji monet z wystającym otokiem, który miał na celu zmniejszenie zużycia rysunków monet w codziennym obiegu. W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 roku, w którym proszono o zgodę na:

bicie monet z napisem „z miedzi krajowej” oraz
srebrnych 10-złotówek, które nie były wymienione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 roku,

król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, warunkując ją koniecznością bicia przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z wykonaniem obrzeża monet prostopadłego do płaszczyzny krążka”. Aby spełnić wymagania administracji petersburskiej, konieczne było sprowadzenie parowych maszyn menniczych z Petersburga, które zainstalowano w nowo budowanym gmachu mennicy. Wprowadzenie do obiegu w 1819 roku różnych nominałów z otokiem było efektem uruchomienia tych petersburskich automatów. Monety z otokiem i prostopadle ząbkowanym rantem z 1818 roku miały charakter próbny i były bardzo rzadkie. Na przełomie XX i XXI wieku znane są egzemplarze dwuzłotówek z datą roczną 1818 wybitych z otokiem. Niektórzy autorzy katalogów wyrażają jednak wątpliwości co do prawidłowej klasyfikacji wszystkich monet (3-, 5 groszy polskich oraz 1-, 2-, 25 złotych polskich) z otokiem i datą roczną 1818 – czy powinny być one traktowane jako monety próbne, czy też jako nowe bicia.