2 złote polskie (1816–1820)

Moneta o nominale dwuzłotowym, pochodząca z okresu autonomii Królestwa Kongresowego, została wprowadzona na podstawie ukazu cara Aleksandra I z dnia 1 grudnia 1815 roku. Produkowana była w srebrze w latach 1816–1820, w systemie monetarnym opartym na grzywnie kolońskiej. Moneta ta nie miała otoku, co spowodowało, że została zastąpiona nową wersją dwuzłotówki z lat 1819–1825, która już posiadała otok. Z obiegu została wycofana 1 maja 1847 roku.

Moneta była bita bez otoku, co było typowe dla wszystkich pierwszych emisji Królestwa Polskiego z okresu autonomii.

Awers

Na awersie monety znajduje się prawe popiersie cara Aleksandra I, a wokół umieszczony jest napis.

Rewers

Rewers zdobi średni herb Królestwa Kongresowego, czyli orzeł rosyjsko-polski – dwugłowy orzeł z trzema koronami, z jedną dużą pośrodku i dwiema mniejszymi na głowach. W prawej łapie orzeł dzierży miecz i berło, a w lewej jabłko królewskie. Na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, znajduje się tarcza herbowa z polskim orłem. Po obu stronach dużej korony widnieje rok bicia: „18 16″, „18 17″, „18 18″, „18 19″ lub „18 20″. Na dole, po bokach ogona orła, umieszczony jest znak intendenta mennicy warszawskiej – I.B. (Jakuba Benika), a wokół znajduje się napis.

Opis

Moneta była produkowana w mennicy w Warszawie, z srebra próby 593, na krążku o średnicy 26 mm i masie 9,09 grama, z rantem skośnie ząbkowanym, bez otoku. Z danych mennicy wynika, że w latach 1816–1820 w obiegu znalazło się 7 009 279 sztuk dwuzłotówek. W latach 1819 i 1820 bito dwa typy dwuzłotówek:

bez otoku, z rantem skośnie ząbkowanym oraz
z otokiem, rant pionowo ząbkowanym.

Mennica raportowała jedynie ilość monet konkretnego nominału, nie wskazując ich typu. Dwuzłotówki z otokiem z 1819 roku są dość rzadkie, co sugeruje, że ten typ nie miał znaczącego wpływu na całkowitą liczbę dwuzłotówek wprowadzonych do obiegu w latach 1816–1820. W przypadku rocznika 1820 monety bez otoku spotyka się jedynie nieznacznie rzadziej niż monety z otokiem.

Stopień rzadkości poszczególnych roczników przedstawia tabela:

Moneta była bita w czasie panowania Aleksandra I, przez co w numizmatyce rosyjskiej zaliczana jest do kategorii monet tego cara.

Dwuzłotówka była produkowana na starych maszynach menniczych, które zaczęły działać jeszcze w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Maszyny te nie umożliwiały emisji monet z wystającym obrzeżem (otokiem), które miało na celu zmniejszenie ścierania się rysunków na monetach w codziennym obiegu. W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 roku, zawierające prośbę o zgodę na:

bicie monet z napisem „z miedzi krajowej” oraz
srebrnych 10-złotówek, które nie były uwzględnione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 roku,

król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, pod warunkiem, że będą one bite przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z wykonaniem obrzeża monet prostopadłego do płaszczyzny krążka”. Aby spełnić wymagania administracji petersburskiej, konieczne było sprowadzenie parowych maszyn menniczych z stolicy Cesarstwa Rosyjskiego, które miały zostać zainstalowane w nowo budowanym gmachu mennicy. Wprowadzenie w 1819 roku różnych nominałów z otokiem związane było z uruchomieniem petersburskich automatów. Monety z otokiem i prostopadle ząbkowanym rantem z 1818 roku miały charakter próbny i były bardzo nieliczne. Na przełomie XX i XXI wieku znane są egzemplarze dwuzłotówek z datą 1818, które zostały wybite z otokiem; autorzy katalogów nie są zgodni co do tego, czy powinny mieć status monet próbnych, czy też ewentualnie nowego bicia.