2 Warszawska Dywizja Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego
2 Warszawska Dywizja Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego (2 DP) to związek taktyczny piechoty ludowego Wojska Polskiego, który został utworzony w Sielcach w 1943 roku. Dywizja ta weszła w skład 1 Armii WP. W sierpniu 1944 roku brała udział w walkach na przyczółku warecko-magnuszewskim, a w styczniu 1945 roku uczestniczyła w ofensywie o Warszawę, gdzie przełamywała Wał Pomorski, osiągając Kamień Pomorski. Szlak bojowy zakończyła nad Łabą.
Sztab dywizji początkowo stacjonował w Kielcach, a później przeniósł się do Częstochowy, gdzie mieścił się przy ul. Śląskiej. W 1956 roku dywizja została rozformowana, a jej tradycje przejęła 7 Dywizja Piechoty, która przekształciła się w zmechanizowany związek taktyczny.
Formowanie
Proces formowania 2 Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego rozpoczął się w pierwszej dekadzie sierpnia 1943 roku w obozie sieleckim, według etatu Nr 04/500. Pierwszy rozkaz dowódcy dywizji ukazał się 30 sierpnia. 2 DP weszła w skład 1 Korpusu Polskiego w ZSRR.
Struktura organizacyjna dywizji w czasie formowania obejmowała:
- Dowództwo 2 Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego
- 4 pułk piechoty
- 5 pułk piechoty
- 6 pułk piechoty
- 2 pułk artylerii lekkiej
- 2 batalion saperów
- 2 samodzielny dywizjon przeciwpancerny
- pluton dowodzenia dowódcy artylerii
- 2 samodzielny szkolny batalion piechoty
- 2 samodzielna kompania zwiadowcza
- 2 samodzielna kompania łączności
- 2 samodzielny batalion sanitarny
- 2 samodzielna kompania chemiczna
- 2 samodzielna kompania (kolumna) samochodowo-transportowa
- 2 ruchomy warsztat taborowo-mundurowy
- 2 piekarnia polowa
- 2 Szpital (Samodzielny Ambulans) Weterynaryjny
- 1901 polowa kasa banku państwowego
- 2886 wojskowa stacja pocztowa
- oddział informacji 2 Dywizji Piechoty
11 listopada 1943 roku, w Chutorze Białym, żołnierze złożyli przysięgę wojskową. 11 grudnia do dywizji dołączono 2 kompanię fizylierek. Natomiast 26 grudnia dywizja otrzymała sztandar ufundowany przez Związek Patriotów Polskich. Do końca roku 1943 proces formowania i szkolenia nie został zakończony. 1 stycznia 1944 roku stan ewidencyjny dywizji wynosił 8 942 żołnierzy, co stanowiło 80% etatu (11 164 żołnierzy). Stan liczebny koni wynosił 58,7% etatu.
10 stycznia 1944 roku dywizja skoncentrowała się w rejonie Smoleńska i rozpoczęła marsz przez Wołyń, osiągając Chełm 24 lipca 1944 roku. W marcu tego samego roku 2 DP została włączona w skład 1 Armii Polskiej w ZSRR, a w lipcu w skład 1 Armii WP.
7 maja 1944 roku nakazano rozformowanie 2 samodzielnego dywizjonu przeciwpancernego. 5 czerwca do 2 DP dołączyła radziecka jednostka artylerii samobieżnej SU-76, przekształcona w 2 dywizjon artylerii samochodowej.
Marsze i działania bojowe
Dywizja brała udział w walkach o przyczółki nad Wisłą w rejonie Puław (lipiec-sierpień 1944), oraz działała na przyczółku warecko-magnuszewskim (sierpień-wrzesień 1944). Pułki dywizji starały się również wspierać walczącą Warszawę (przyczółek czerniakowski).
Podczas ofensywy styczniowej forsowała Wisłę i brała udział w zajęciu Warszawy (styczeń 1945), przełamując Wał Pomorski i pościgując do Kamienia Pomorskiego (luty-marzec 1945).
Zgodnie z rozkazem ogólnym Nr 060 dowódcy 1 Armii WP z 24 lutego 1945 roku, dywizja otrzymała wyróżniającą nazwę „Warszawska”. W operacji berlińskiej, dywizja początkowo sforsowała Odrę, a następnie, prowadząc działania ofensywne, dotarła do Łaby (kwiecień 1945).
Dywizja zakończyła swój szlak bojowy 4 maja 1945 roku. W kolejnych miesiącach pełniła służbę okupacyjną na terytorium Niemiec, przy czym sztab stacjonował w Chociebużu.
4 maja 1945 roku Rada Najwyższa ZSRR uhonorowała dywizję Orderem Czerwonej Gwiazdy za „wzorowe wypełnianie zadań dowództwa w walce z wrogiem, przy zdobyciu miast Deutsch Krone oraz Märkisch Friedland, wykazując się męstwem i odwagą”.
Okres powojenny
Na przełomie lipca i sierpnia 1945 roku dywizja wróciła do kraju i weszła w skład Okręgu Wojskowego Śląsk. Od 15 lipca 1945 roku pełniła służbę graniczną w obszarze południowym między Paczkowem a Cieszynem. Wówczas sztab dywizji stacjonował w Koźlu.
W wrześniu 1945 roku dywizja została przeniesiona do Okręgu Wojskowego VI (Łódź), a jej jednostki zakwaterowano w Kielcach, Częstochowie, Radomiu oraz Piotrkowie Trybunalskim.
W tym czasie dywizja przeszła na etat pokojowy, dostosowując struktury organizacyjne do nowych zadań i warunków, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczebności wojska.
W 1949 roku poszczególne oddziały i pododdziały dywizji rozmieszczone były w garnizonach:
- Dowództwo 2 Dywizji Piechoty w Kielcach przy ul. Kapitulnej 4
- 4 pułk piechoty w Kielcach przy ul. Wojska Polskiego 57
- 5 Kołobrzeski pułk piechoty w Piotrkowie
- 6 pułk piechoty w Częstochowie przy ul. Sabinowskiej 64
- 2 pułk artylerii lekkiej w Radomiu
- 2 dywizjon artylerii przeciwpancernej w Radomiu (JW 2431)
- 2 batalion saperów w Kielcach
Na mocy rozkazu Nr 0099/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 września 1950 roku, 2 Dywizja Piechoty miała zostać przeformowana w 2 Terytorialną Dywizję Piechoty, a w jej składzie miały być sformowane nowe pododdziały:
- 30 batalion sanitarny (JW 3904)
- 14 bateria artylerii przeciwlotniczej (bez numeru)
- 32 kompania obrony przeciwchemicznej (bn)
- 23 kompania zwiadu (bn)
- 56 kompania samochodowo-transportowa (bn)
Na podstawie rozkazu Nr 024/Org. Ministra Obrony Narodowej z 3 marca 1951 roku anulowano wcześniejszy rozkaz o przeformowaniu 2 DP według etatów terytorialnej dywizji piechoty oraz nakazano utrzymanie oddziałów na dotychczasowych etatach dywizji piechoty z 14 września 1949 roku.
17 maja 1951 roku wydano rozkaz dotyczący przeniesienia 2 DP na etaty dywizji piechoty typu B „konna mała”, jednocześnie włączając ją w skład 11 Korpusu Piechoty.
W 1952 roku dywizja wchodziła w skład 11 Korpusu Armijnego z Gliwic, a dowództwo 2 Dywizji Piechoty znajdowało się w Częstochowie przy ul. Kościuszki 6, a później przy ul. Śląskiej (JW 1615).
W skład dywizji wchodziły również:
- 4 pułk piechoty w Kielcach
- 6 pułk piechoty w Częstochowie
- 36 pułk piechoty w Lublińcu
- 37 pułk artylerii lekkiej w Tarnowskich Górach
- 11 dywizjon artylerii przeciwpancernej w Tarnowskich Górach (JW 2982)
- 24 dywizjon artylerii przeciwlotniczej w Lublińcu (JW 2133)
- 2 batalion saperów w Kielcach (JW 2732)
- 18 batalion łączności w Częstochowie
Na podstawie rozkazu Nr 0026/Org. Ministra ON z 2 września 1956 roku, dywizja została rozformowana (bez 6 pp, 36 pp i 24 daplot).
W tym samym czasie 7 Łużycka Dywizja Piechoty została przekształcona na zmechanizowany związek taktyczny, przyjmując sztandar i tradycje 2 Warszawskiej Dywizji Piechoty oraz zmieniając nazwę na 2 Warszawską Dywizję Zmechanizowaną im. gen. Henryka Dąbrowskiego. Dywizja przejęła również nie rozformowane oddziały częstochowskiej 2 Dywizji Piechoty.
Żołnierze dywizji
Dowódcy dywizji:
- płk Antoni Siwicki (od 15 sierpnia 1943 – 18 września 1944)
- płk Jan Rotkiewicz (od 18 września 1944 – 19 marca 1945)
- płk Dionizy Surżyc (19 marca 1945 – styczeń 1946)
- płk Stanisław Kupsza (styczeń 1946 – wrzesień 1948)
- płk Józef Bielecki (1 października 1948 – 25 września 1949)
- płk Emil Cimura (25 września 1949 – 20 czerwca 1950)
- ppłk Arseniusz Wadejko (1953 – 1955)
- ppłk Artur Raginia (1955 – 1956)
- płk Zbigniew Ohanowicz (1956)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974. Brak numerów stron w książce.
Józef Margules: Drugie dywizje w bojach o Polskę 1776-2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003. ISBN 83-11-09575-2. OCLC 830529540.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, T. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Paweł Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy: przekształcenia organizacyjne 1945-1956. Warszawa: Wydawnictwo TRIO: Instytut Pamięci Narodowej, 2003. ISBN 83-88542-53-2.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Wybór materiałów źródłowych, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1958.
Wiesław Mąsior: Dowódcy dywizji Wojska Polskiego. Profesjonalne Forum Wojskowe. Serwis-militarny.net, 2005. [dostęp 2018-02-05].