2 Warszawska Dywizja Pancerna

2 Warszawska Dywizja Pancerna (2 DPanc) stanowiła istotną jednostkę pancerna w ramach Polskich Sił Zbrojnych. Dywizja została utworzona 7 czerwca 1945 roku w wyniku konsolidacji elementów 2 Korpusu Polskiego stacjonującego we Włoszech, w tym 2 Brygady Pancernej, 7 pułku artylerii konnej oraz pułku Ułanów Karpackich, jak również oddziałów formowanych w Bazie 2 Korpusu w rejonie San Basilio. W skład dywizji weszły jednostki takie jak 2 pułk artylerii przeciwlotniczej lekkiej, 2 pułk artylerii przeciwpancernej, saperzy, jednostki łączności oraz 16 Brygada Piechoty i 8 (16) pułk artylerii lekkiej. Dowództwo dywizji znajdowało się w Maceracie, w regionie Marche.

Formowanie i rozmieszczenie dywizji

Po zakończeniu walk o Bolonię, 2 Brygada Pancerna została zgrupowana w rejonie Loreto, gdzie dokonano jej reorganizacji i przekształcenia w dywizję.

W lipcu 1945 roku dywizja została przeniesiona na południe od Ankony. Dowództwo dywizji ulokowano w Maceracie, natomiast dowództwo 2 BPanc w Porto Potenza Picena. 1 pułk ułanów Krechowieckich stacjonował w Osimo, 4 ppanc w Potenza Picena oraz w rejonie Montecassiano, 6 ppanc w Recanati. Pułk Ułanów Karpackich stacjonował w Cento di Budrio, a 13 maja 1945 roku przeniósł się do Civitanova Marche oraz Montecosaro.

Dowództwo 16 Pomorskiej Brygady Piechoty umieszczono w Villa Isabella, a jej oddziały zlokalizowano w C. Bonaccorsi, San Claudio i C. Spadoni. Dowództwo artylerii dywizyjnej ulokowano w Maceracie, a 7 pułk artylerii konnej oraz 16 pułk artylerii lekkiej w Treia i Passo di Treia. Jednostki artylerii przeciwpancernej i przeciwlotniczej pozostały w bazie korpusu, gdzie kończyły formowanie. Dopiero 24 lipca do rejonu Maceraty dotarły trzy dywizjony z 2 paplot. Saperzy dywizyjni stacjonowali w Capua, oddziały służby zdrowia w rejonie Fontespina-Villa Potenza, a jednostki zaopatrywania i transportu w Morrovalle.

Po zakończeniu działań wojennych 2 batalion komandosów zmotoryzowanych pozostał w okolicach Bolonii. W czerwcu 1945 roku przeniósł się do Porto Civitanova, gdzie stacjonował do końca września. Od 1 października nową siedzibą batalionu stały się koszary włoskie w Maceracie, gdzie przebywał aż do zakończenia misji we Włoszech.

Na 1 maja 1945 roku, stan osobowy 2 Brygady Pancernej oraz 16 Pomorskiej Brygady Piechoty i 16 pułku artylerii lekkiej wynosił odpowiednio: 3879 i 3430 żołnierzy.

Tego samego dnia na ewidencji obu brygad znajdowały się:

czołgów i dział samobieżnych – 264
transporterów opancerzonych – 241 (95 i 146)
samochodów pancernych – 76 (43 i 33)
samochodów i ciągników – 789 (449 i 340)
armatohaubic – 24
moździerzy – 16 (6 i 10)
armat przeciwpancernych – 18 (12 i 6)
armat przeciwlotniczych – 0

Dywizja nie brała udziału w walkach w pełnym składzie, jednak raz wystąpiła w komplecie. 17 sierpnia 1945 roku na lotnisku pod Loreto miała miejsce defilada wszystkich jednostek dywizji, prezentujących swoje etatowe uzbrojenie przed odchodzącym dowódcą 15 Grupy Armii, marszałkiem Haroldem Alexandrem. Prawdopodobnie tego samego dnia dywizja otrzymała sztandar, ufundowany przez Związek Byłych Wojskowych i Obrońców Ojczyzny w Argentynie.

W połowie 1946 roku, po zdaniu etatowego uzbrojenia, wszystkie jednostki dywizji zostały przetransportowane do Wielkiej Brytanii, gdzie rozlokowano je w rejonie York i włączono w struktury Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia, zachowując numerację i nazewnictwo jednostek. W 1947 roku większość oddziałów dywizji została rozformowana. W październiku 1948 roku zlikwidowano 2 Szwadron Żandarmerii.

Struktura organizacyjna dywizji

Kwatera Główna 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej (Divisional Headquarters)

szwadron sztabowy
2 Brygada Pancerna (2nd Polish Armoured Brigade)
16 Pomorska Brygada Piechoty
Artyleria dywizyjna
Kwatera Główna Artylerii Dywizyjnej (Headquarters Armoured Divisional Artillery)
bateria dowodzenia
7 pułk artylerii konnej (7th Horse Artillery Regiment)
8 (16) Pomorski pułk artylerii lekkiej (16th Field Artillery Regiment)
2 pułk artylerii przeciwpancernej (2nd Anti-Tank Regiment)
2 pułk artylerii przeciwlotniczej lekkiej (2nd Light Anti-Aircraft Regiment)
pułk Ułanów Karpackich (pancerny pułk rozpoznawczy – Armoured Reconnaissance Regiment)
2 batalion saperów (2nd Polish Engineer Battalion)
2 batalion łączności (2nd Signals Battalion)
zastępca dowódcy – kpt. Maciej Zajączkowski
Oddziały zaopatrywania
9 kompania zaopatrywania
19 kompania zaopatrywania
28 kompania zaopatrywania
Oddziały warsztatowe
9 kompania warsztatowa
16 kompania warsztatowa
Oddziały sanitarne
9 lekka kompania sanitarna
2 polowa stacja opatrunkowa
343 sekcja przeciwmalaryczna
2 szwadron żandarmerii (2nd Armoured Division Provost Company)
dowódca – por. Antoni Niewęgłowski
dowódca – kpt. Ostrowicki (Erazm Ostrawidzki)
dowódca – por. Henryk Kidacki
9 wysunięty szwadron czołgów zapasowych
drużyna wywiadu obronnego
sąd polowy
pluton opieki nad żołnierzem
kasa polowa
poczta polowa

Obsada personalna dowództwa

dowódca dywizji – gen. bryg. Bronisław Rakowski (1945-1947)
zastępca dowódcy dywizji:
płk Jan Monwid-Olechnowicz (1945)
płk Franciszek Skibiński (21 VIII 1945 – 1947)
dowódca artylerii dywizyjnej – płk Jan Świerczyński
dowódca żandarmerii – ppłk Edward Czuruk
szef oświaty – ppłk dypl. Antoni Jakubski
szef służby duszpasterskiej wyznania rzymsko-katolickiego – st. kpl. ks. Henryk Czorny

Symbole dywizji

Sztandar

Sztandar, ufundowany przez Związek Byłych Wojskowych i Obrońców Ojczyzny w Argentynie w 1942 roku, był przeznaczony dla jednego z polskich oddziałów walczących na Zachodzie. Przesłany w 1944 roku, miał być wręczony 2 Samodzielnej Brygadzie Pancernej. Ostatecznie sztandar został przekazany 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej prawdopodobnie 15 sierpnia 1945 roku podczas defilady w Loreto.

Sztandar wykonano zgodnie z obowiązującymi przepisami, ale pozostawiono miejsca na numery lub inicjały jednostki oraz wizerunki nawiązujące do jej tradycji. Po ustaleniu, uzupełniono stronę główną napisem: „2 WDPanc”. Na lewej stronie płatu sztandaru widnieje:

w prawym górnym rogu – znak 8 Armii
w lewym górnym rogu – wizerunek Matki Boskiej Loretańskiej
w prawym dolnym rogu – ramię pancerne
w lewym dolnym rogu – syrena (godło 2 Korpusu)

Na prawej stronie płatu sztandaru, na białych tarczach w czterech rogach w wieńcach z wawrzynu, widnieje napis: „W2D/Panc.” Sztandar znajduje się w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego. 17 września 1967 roku został odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy.

Odznaka pamiątkowa

Odznaka, jednoczęściowa, została wykonana w alpace. Ma formę kompozycji składającej się ze strzemienia i czołgu. Na kabłąku strzemienia umieszczono numer 2. Wymiary odznaki to 46×42 mm. Projektantami byli Bronisław Rakowski i Mieczysław Białkiewicz. Wykonanie zlecono firmie F.M. Lorioli Fratelli – Milano – Roma. Odznaki były również produkowane w srebrze lub metodą odlewu z miękkiego materiału w warsztatach remontowo-naprawczych. Zostały zatwierdzone przez Dz. Rozk. Dowódcy 2 Korpusu nr 76, poz. 415 z 18 czerwca 1946 roku.

Oznaka rozpoznawcza

Oznaka przedstawia jasnoszare „ramię pancerne” na podkładzie w kształcie ostrołuku z sukna khaki. Wzorowano ją na głównym motywie przedwojennego znaku pancernego.

Proporczyki

Sztab i Kwatera Główna 2 Dywizji Pancernej nosiły proporczyki kroju kawaleryjskiego, czarne z białym paskiem przez środek. Służba Warsztatowa Dywizji miała proporczyk kroju kawaleryjskiego, niebiesko-pąsowy z żółtym trójkątem.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990, s. 65. ISBN 83-03-02923-1.

Bohdan Tymieniecki, Na imię jej było Lily, Warszawa 1984, ISBN 83-11-07029-6.

Maciej M. Zajączkowski, Sztylet komandosa, Warszawa: „Bellona”, 1991, ISBN 83-11-07907-2, OCLC 69504345. Brak numerów stron w książce.

Jerzy J. Murgrabia, Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939–1946, Warszawa: „Bellona”, 1990, ISBN 83-11-07825-4, OCLC 830067212.

Witold Biegański, Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, tom 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na zachodzie. Formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad, Warszawa 1967.

Zbigniew Lalak: Broń pancerna w PSZ 1939-1945. Warszawa: Pegaz-Bis : O.K. Media, 2004. ISBN 83-922002-0-9. Brak numerów stron w książce.

Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom II, Walki formacji polskich na zachodzie 1939-1945, Warszawa 1981, opracowanie zbiorowe pod redakcją Witolda Biegańskiego.

Jan Suliński, Żandarmeria Wojskowa w latach 1918-1947. Szkic organizacyjno-historyczny, Warszawa, Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, 1994.

Jan J. Suliński, Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945, Warszawa: Kompas II, 2003, ISBN 83-912638-5-1, OCLC 189611436. Brak numerów stron w książce.

Władysław Wierzbicki, Przyczynki do historii Żandarmerii odrodzonego Wojska Polskiego, Koło Oddziałowe Stowarzyszenia Polskich Kombatantów Nr 106 „Żandarm”, Londyn 1990.

Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947. Londyn: Zrzeszenia Kół Oddziałów Broni Pancernej, 1971.

Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.

Wojsko Polskie 1939-1945 – Barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8. Brak numerów stron w książce.

Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.