2 Warszawska Brygada Pancerna (2 BPanc) to znacząca jednostka pancerna Polskich Sił Zbrojnych.
W trakcie działań na Półwyspie Apenińskim brygada była bezpośrednio podporządkowana dowódcy 2 Korpusu Polskiego. Po zakończeniu działań wojennych, weszła w skład 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej.
Rodowód
30 czerwca 1942 roku dowódca Wojsk Polskich na Środkowym Wschodzie wydał rozkaz organizacyjny L. dz. 3083/I/Tjn. dotyczący formowania Brygady Czołgów. 7 sierpnia 1942 roku został wydany pierwszy rozkaz dzienny dotyczący brygady.
We wrześniu 1942 roku brygada została przeniesiona do Iraku, a jej nowym miejscem postoju stała się Dżalaula w rejonie Kizil Rabat. Rozkaz dowódcy 6 Dywizji Piechoty gen. M. Tokarzewskiego-Karaszewicza określał skład 2 Brygady Czołgów, która składała się z 4, 5 i 6 batalionów czołgów. Etat brygady oparto na brytyjskim etacie CEME/76751/SD1a, obowiązującym od 24.08.1942. Przewidywał on organizację batalionu piechoty zmotoryzowanej, jednak w 2 Brygadzie Czołgów zrezygnowano z jego utworzenia z powodu braków kadrowych.
W strukturze brygady zorganizowano również Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej.
20 czerwca brygada została przeniesiona do Teza-Khurmatli, w rejonie pól naftowych w okolicach Kirkuku. Jej nowe zadanie polegało na zabezpieczeniu terenu przed sabotażem ze strony Kurdów. Z brygady stopniowo wycofywano czołgi szkolne Mk VI Crusader i włoskie M.13, podczas gdy napływały większe ilości sprzętu. Na przełomie czerwca i lipca bataliony miały do dyspozycji wszystkie przewidziane etatem czołgi (po 52 sztuki w batalionie). Dysponowano również czołgami piechoty Mk III Valentine, brakowało jedynie 4 czołgów w wersji przeciwlotniczej. Wcześniej brygada miała czołgi Mk VI AA, które jednak zostały oddane Brytyjczykom.
Na podstawie rozkazu dziennego z 1 lipca 1943 nr 75 oraz rozkazów dziennych nr 147 z 1 lipca 1943 i nr 148 z dnia 2 lipca 1943, bataliony czołgów 4 i 6 zostały przemianowane odpowiednio na 4 i 6 pułki pancerne, natomiast 5 batalion czołgów na 1 pułk kawalerii pancernej.
21 sierpnia 2 Brygada Pancerna została ponownie przeniesiona do Palestyny, w rejon Gazy. We wrześniu 2 Brygada Czołgów zdała do magazynów czołgi Valentine i zaczęła otrzymywać czołgi średnie Sherman. Na mocy rozkazu Naczelnego Wodza L.dz. 444/tj./43 z 1 grudnia 1943, potwierdzonego rozkazem Dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie L.dz.446/tjn./Org.(SD)/43, ustalono nazwę 1 pułku kawalerii pancernej na 1 pułk ułanów Krechowieckich. Przygotowując 2 Brygadę Czołgów do działań na terenie Włoch, dokonano kolejnej reorganizacji i zmiany nazwy. Na podstawie brytyjskich dokumentów organizacyjno-etatowych WE VI539/4 oraz rozkazu dowództwa 2 KP Sztab L.dz.72/Tj./S.S.(SD)/44, ustalono etat dowództwa brygady na 18 oficerów i 149 szeregowych, a brygada została przeformowana w 2 Brygadę Pancerną. Zmiany kadrowe dotknęły również dowództwa brygady oraz naliczenia pojazdów i sprzętu.
Organizacja 2 BPanc
Kwatera Główna 2 Brygady Pancernej (ang. Brigade Headquarters)
- 1 Pułk Ułanów Krechowieckich (ang. 1st Polish Lancer Regiment)
- 4 Pułk Pancerny „Skorpion” (ang. 4th Polish Armoured Regiment)
- 6 Pułk Pancerny „Dzieci Lwowskich” (ang. 6th Polish Armoured Regiment)
- 9 wysunięty szwadron dostawy czołgów – mjr Włodzimierz Samira
- 2 Batalion Komandosów Zmotoryzowanych (ang. 2nd Motor Battalion)
- 9 kompania łączności
- 9 lekka kompania sanitarna
- 9 kompania warsztatowa
- 9 park materiałowy
- 9 pluton saperów
- 9 samodzielny pluton żandarmerii
- 6 Sąd Polowy – kpt. Olgierd Niebieszczański
- 123 poczta polowa
Stan brygady w trakcie kampanii włoskiej wynosił: 222 oficerów i 3362 szeregowych. Na wyposażeniu etatowo znajdowało się 160 czołgów średnich, 33 czołgi lekkie i 13 czołgów specjalnych.
Obsada personalna Dowództwa 2 BPanc
Dowódcy brygady
- gen. bryg. Gustaw Paszkiewicz (od 16 X 1942)
- gen bryg. Bronisław Rakowski (od 18 VIII 1943)
- ppłk / płk dypl. kaw. Ziemowit Grabowski (od 1 VI 1945)
Zastępcy dowódcy brygady
- ppłk dypl. Antoni Marian Korczyński (VIII 1942 – VIII 1943)
- gen. bryg. Tadeusz Kossakowski (VIII – XII 1943)
- ppłk / płk kaw. Władysław Bobiński (XII 1943 – XII 1944)
- ppłk dypl. kaw. Jan Monwid-Olechnowicz (od 20 XII 1944)
Szefowie sztabu
- mjr br. panc. Stanisław Gliński (p.o. VIII – X 1942)
- mjr dypl. art. Tadeusz Jan Kolasiński (X 1942 – VIII 1943)
- kpt. / mjr dypl. piech. Stanisław Otton Drzewiecki (VIII 1943 – † 17 VII 1944)
- ppłk dypl. kaw. Ziemowit Grabowski (21 VI 1944 – 1 VI 1945 → dowódca brygady)
- kpt.dypl. Izydor Dowgiałło (1945)
Kwatermistrzowie
- ppłk Stefan Kamiński (do VIII 1943)
- mjr / ppłk Zygmunt Chabowski (od VIII 1943)
- kpt. dypl. piech. Anastazy Łukjaniec (1945)
- kpt. Zdzisław Tyliński (do VIII 1945 → I zastępca kwatermistrza 2 DPanc)
Oficerowie dowództwa
- szef łączności – mjr Eugeniusz Kozakiewicz
- szef służby duszpasterstwa katolickiego – st. kpl. ks. Adam Studziński
- szef służby zdrowia – kpt. lek. Ryszard Kaszubski
- szef służby warsztatowej – mjr Henryk Nitecki
- szef służby materiałowej – kpt. August Wołyniec
- komendant Kwatery Głównej – mjr Witold Hankisz (od VIII 1943)
Działania bojowe
Struktura organizacyjna brygady wskazuje na jej charakter jednostki wsparcia piechoty, a poszczególne pułki były przydzielane do dyspozycji dowódców dywizji piechoty, którzy rozdzielali je na szwadrony pomiędzy brygady strzeleckie.
Zanotowano jedynie nieliczne przypadki, gdy brygada działała jako samodzielny związek taktyczny, wzmacniany przez siły piechoty, dodatkowy (brytyjski) pułk czołgów, pułk kawalerii oraz wsparcie artyleryjskie i lotnicze.
W dniach 16–19 lipca 1944 roku, podczas bitwy pod Ankoną, 2 BPanc miała za zadanie okrążenie niemieckiej 278 DP i odcięcie jej drogi odwrotu. Z powodu trudnego terenu, pól minowych oraz kontrataków niemieckich, brygada nie była w stanie całkowicie zablokować dróg wycofania, jednak znacznie utrudniła to zadanie. Po zdobyciu przez nią miasta Chiaravalle, Niemcy mieli możliwość wycofania się jedynie przez wąski, intensywnie ostrzeliwany korytarz pomiędzy wybrzeżem a miastem.
Dowódcy brygady do wykonania zadania podporządkowano: brytyjski 7 Pułk Huzarów, 15 Pułk Ułanów Poznańskich oraz 16 Lwowski Batalion Piechoty ze składu 5 KDP, dywizjon 7 Pułku Artylerii Konnej oraz 1 Samodzielną Kompanię Komandosów. Równocześnie 4 Pułk Pancerny został podporządkowany dowódcy 5 KDP.
Po raz drugi 2 BPanc prowadziła samodzielne natarcie w dniach 13–20 kwietnia 1945 roku jako zgrupowanie „Rak” w ataku na Bolonię. Tym razem było to jednak trudne uderzenie czołowe, połączone z forsowaniem kilku przeszkód wodnych. Zgrupowanie zrealizowało wówczas w pełni postawione mu zadanie.
Straty poniesione w trakcie kampanii włoskiej wyniosły: 120 poległych, 631 rannych oraz 7 zaginionych.
Symbole brygady
Proporczyk
Sztab i Kwatera Główna 2 BPanc: proporczyki w stylu kawaleryjskim, zielone z czarnym paskiem na środku; na berecie srebrny krzyż maltański z białego metalu (haftowany srebrną nitką u oficerów) na zielonym rombie sukiennym.
Pasek na rękawie – biały
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 83-03-02923-1.
Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
Franciszek Skibiński: Wojska pancerne w II wojnie światowej, Warszawa 1982, s. 121.
Zbigniew Dunin-Wilczyński: Wojsko polskie w Iraku: 1942–1943. Warszawa: Muzeum Niepodległości, 1993. ISBN 83-900727-2-6. Brak numerów stron w książce.
Zbigniew Lalak: Broń pancerna w PSZ 1939–1945. Warszawa: Pegaz-Bis: O.K. Media, 2004. ISBN 83-922002-0-9. Brak numerów stron w książce.
Juliusz S. Tym: Pancerni i ułani generała Andersa. Broń pancerna i kawaleria pancerna Polskich Sił Zbrojnych na Środkowym Wschodzie i we Włoszech 1941-1946. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2012. ISBN 978-83-63374-01-3.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947. Londyn: Zrzeszenia Kół Oddziałów Broni Pancernej, 1971.