2 Regiment Pieszy Buławy Wielkiej Litewskiej
2 Regiment Pieszy Buławy Wielkiej Litewskiej to jednostka piechoty wchodząca w skład armii Wielkiego Księstwa Litewskiego, działająca w ramach I Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Regiment, zgodnie z etatem uchwalonym przez Sejm Niemego w 1717 roku, liczył 425 porcji i aż do 1775 roku zajmował pierwszą pozycję w hierarchii litewskich jednostek pieszych, wyprzedzając Gwardię. W 1775 roku jego miejsce zajęli spieszeni dragoni buławy wielkiej.
Jednostka została utworzona w 1775 roku w wyniku przekształcenia Regimentu Konnego Buławy Wielkiej Litewskiej. W 1776 roku stan etatowy wynosił 220 żołnierzy, w tym czterech woźniców. Według „raty marcowej” z 1777 roku rzeczywista liczba żołnierzy wynosiła 209. W skład regimentu wchodziły sztab, kompania pułkownika, kompania podpułkownika, kompania sek. podpułkownika oraz kompania majora.
Reformy Sejmu Czteroletniego przewidywały w 1789 roku zwiększenie liczby wojsk do 100 tysięcy, a etat regimentu wynosił 2153 osoby. Wkrótce jednak zmniejszono etat do 65 tysięcy, a ani jeden z tych planów nie został zrealizowany. Nie udało się również rozbudować jednostki do ośmiu kompanii, powiększono jedynie istniejące.
W wrześniu 1792 roku etat przewidywał 1440 żołnierzy, podczas gdy rzeczywista liczba wynosiła 721. W wyniku redukcji przeprowadzonej w 1793 roku etat wyniósł 752 żołnierzy, a faktycznie w regimencie służyło 704.
Przy zachowaniu etatu z 1776 roku, nowy zaciąg dla jednostki planował 320 ludzi, co razem miało dać 540 żołnierzy w służbie. Stan oddziału w 1792 roku, do chwili przejęcia wojska litewskiego przez konfederację targowicką, wynosił etatowo 1440 żołnierzy, a rzeczywiście 721. Można przyjąć, że w kwietniu 1794 roku etat wynosił 552 żołnierzy, a faktyczny 673.
Regiment składał się z dwóch batalionów, każdemu z nich przypadało po 4 kompanie. Liczba żołnierzy na dzień 1 sierpnia 1793 roku wynosiła 704, a 16 kwietnia 1794 roku wynosiła około 600.
Barwa regimentu
Po 1776 roku regiment miał wyłogi w kolorze pomarańczowym oraz srebrne guziki. Piechota litewska nosiła rajtoki w kolorze chabrowym.
W trakcie insurekcji kościuszkowskiej regimentu używano wyłogów pomarańczowych oraz srebrnych guzików.
Stanowiska
Regiment stacjonował w następujących miejscowościach:
- Słonim (1777)
- Grodno
- Sokółka (1792)
Żołnierze regimentu
Regiment Pieszy 2 był częścią Buławy Wielkiej Litewskiej i do 1793 roku podlegał hetmanom wielkim litewskim. Wtedy to, na skutek Konfederacji Generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego (targowickiej), szefem jednostki po hetmanie wielkim Michale Ogińskim został Józef Kossakowski.
Jednostką zazwyczaj dowodził pułkownik. Stanowisko szefa regimentu, związane z dużymi poborami, często uważano za synekurę. Szefowie mieli prawo do fortragowania (przedstawiania do awansu) oficerów.
W 1777 roku w sztabie powinno znajdować się poza szefem i regimentsfelczerem sześciu oficerów: pułkownik, podpułkownik (początkowo dwóch), major, regimentskwatermistrz, audytor i adiutant. Kwatermistrzowie i audytorzy mieli rangi kapitanów. W kompaniach przewidziano po trzech oficerów: kapitana z kompanią lub sztabowego, porucznika i chorążego. W kompanii majora miało być tylko dwóch oficerów, bez kapitana, ale w praktyce było także trzech oficerów. W sumie, poza szefem i regimentsfelczerem, w jednostce powinno być 17 oficerów, a faktycznie było ich 19.
Po reformach sejmu wielkiego, formalna liczba oficerów wzrosła do 21, w tym czterech podporuczników, co stanowiło nieco ponad połowę w porównaniu z ówczesnymi regimentami pieszymi wojsk Rzeczypospolitej.
Szefowie:
- Michał Kazimierz Ogiński (hetman w. Wielkiego Księstwa Litewskiego 1775-1793)
Pulkolownicy:
- Ignacy Morawski (4 października 1775)
- Grzegorz Wolan (9 stycznia 1784)
- Karol Morawski (25 maja 1789)
Walki regimentu
Regiment wziął udział w VII wojnie polsko-rosyjskiej w 1792 roku, prowadzonej w obronie Konstytucji 3 Maja. Stan osobowy wynosił 958 ludzi.
Bitwy i potyczki:
- bitwa pod Mirem (11 czerwca 1792)
- Brześć (23 lipca 1792)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717–1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1998. ISBN 83-7188-186-X.
- Mariusz Machynia, Valdas Rakutis, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sztab, kawaleria, artyleria, wojska inżynieryjne i piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1999. ISBN 83-7188-239-4.
- Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
- Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.