2 Pułk Strzelców Granicznych – jednostka Strzelców Granicznych.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W grudniu 1918 roku powstał 1 dywizjon Straży Granicznej, który został zorganizowany na podstawie „Tymczasowego Dekretu w Sprawie Utworzenia Straży Granicznej”. Zgodnie z tym aktem prawnym, dywizjon stanowił oddział wojskowy oddelegowany „do pełnienia specjalnych obowiązków przy Ministerstwie Aprowizacji”. W lutym 1919 roku dywizjon został przekształcony w 2 pułk Straży Granicznej, a w kwietniu zmieniono jego nazwę na 2 pułk Wojskowej Straży Granicznej, podporządkowując go Inspektoratowi Wojskowej Straży Granicznej. W czerwcu tego samego roku I dywizjon wydzielono z pułku, tworząc 3 Samodzielny Dywizjon Wojskowej Straży Granicznej.
3 marca 1920 roku oddział zyskał nową nazwę – 2 Pułk Strzelców Granicznych i został podporządkowany Dowództwu Strzelców Granicznych. Dowództwo pułku miało siedzibę w Częstochowie, w obrębie Okręgu Generalnego „Kielce”. Szkoła pułku zmieniała lokalizację, stacjonując kolejno w Częstochowie, we Włoszczowie (od połowy kwietnia 1919), w Końskich (od czerwca 1919) oraz ponownie w Częstochowie.
Służba graniczna
27 marca 1920 roku pułk miał za zadanie zabezpieczenie granicy OGen. „Kielce” oraz „Kraków” w rejonie Górnego Śląska, od granicy OGen. „Poznań” do Dziedzic, z dowództwem stacjonującym w Częstochowie. 7 kwietnia 1920 roku, z powodu ochrony granicy zewnętrznej przez oddziały DOG Poznań, podjęto decyzję o przesunięciu 1 szwadronu 2 pułku Strzelców Granicznych z rejonu Cieszęcin–Chróścin w kierunku południowym, z dowództwem wyznaczonym w Dzietrzkowicach.
Na początku sierpnia 1920 roku, na odcinku o długości około 70 kilometrów, od Dziedzic do Jeziora, II dywizjon został zastąpiony przez 3 kompanię 3/V batalionu wartowniczego. Zastępca dowódcy pułku uznał za konieczne złożenie meldunku do Dowództwa Strzelców Granicznych o niskim morale tej kompanii, szczególnie wśród podoficerów i żołnierzy narodowości żydowskiej, którzy nie mieli nadziei na rzetelne wykonywanie służby granicznej.
—
Na przełomie 1920 i 1921 roku rozpoczęto reorganizację służby granicznej na wschodzie, zaczynając od południowo-wschodniego odcinka granicy, od Sianek, wzdłuż dawnej granicy galicyjsko-węgierskiej. W listopadzie 1920 roku 2 pułk Strzelców Granicznych został zastąpiony przez trzy bataliony wartownicze (2/VI, 3/II, 3/VI). Po zluzowaniu przez bataliony wartownicze pułk został przeniesiony do Żółkwi w celu rozformowania.
Wydarzenia
W lipcu 1920 roku w Częstochowie odkryto grupę przestępczą zajmującą się przemytem poborowych do Niemiec. W nocy z 1 sierpnia zorganizowano zasadzkę na odcinku aleksandryjskim, w wyniku której zatrzymano dziesięciu poborowych wraz z przemytnikami, co zostało opisane w Kurierze Częstochowskim.
W nocy z 15 na 16 lipca patrol niemiecki zaatakował dwóch strzelców granicznych na posterunku w Leśnikach, rozbrajając ich i uprowadzając za kordon. Jeden ze strzelców, mimo zaskoczenia, zdążył oddać strzały alarmowe. Interwencja polskiego dowódcy szwadronu na niemieckim posterunku granicznym nie przyniosła efektu, gdyż Niemcy uznali, że strzelcy nielegalnie przekroczyli granicę i zostaną przetransportowani w głąb Niemiec. Dowódca szwadronu, z pomocą plutonu pieszych, okrążył niemiecki posterunek i siłą uwolnił jeńców oraz odzyskał ich broń.
22 sierpnia 1920 roku zatrzymano przemycany transport do Niemiec, składający się z około 60 sztuk bydła.
Działania bojowe pułku
W lipcu 1920 roku 2 pułk Strzelców Granicznych wydzielił jeden szwadron, który brał udział w walkach w rejonie Dubna, gdzie zginął dwukrotnie ranny dowódca szwadronu, rotmistrz Piotr Powszedni.
W drugiej połowie sierpnia pułk został zluzowany przez bataliony wartownicze i skoncentrował się w Częstochowie. Po uzupełnieniu do 8 pełnych szwadronów, dwoma transportami został wysłany na front do Lwowa. Tam pułk otrzymał rozkaz przejścia na Podkarpacie i pościgu za ukraińskim oddziałem Pietruszewicza. W Kołomyi pułk się rozdzielił: I dywizjon pod dowództwem mjr. Piotra Popławskiego maszerował w kierunku Śniatyna – Horodenki, a II dywizjon pod dowództwem ppłk. Mikołaja Sosnowskiego podążył w stronę Kosowa, Żabiego, Uścieryki i Kutów.
Oddziały Pietruszewicza przekroczyły słabo strzeżoną granicę z Czechosłowacją. Pułk obsadził część granicy rumuńskiej i czechosłowackiej, zastępując słabe kompanie wartownicze, pozostając w gotowości bojowej. Walczył z grupami ukraińskich nacjonalistów, które usiłowały się ukryć i pozostać w Polsce.
Pułk stacjonował na granicy rumuńskiej i czechosłowackiej do grudnia 1920 roku, po czym został podzielony i zaangażowany w walki z księgosuszem w miejscowościach Buczacz, Podhajce, Kozowa oraz Sokal, gdzie pozostawał do marca 1921 roku, kiedy to został rozformowany.
Kadra pułku
Dowódcy pułku:
płk Władysław Poderni (od 1 III 1919)
Dowódcy dywizjonów i szwadronów:
ppłk Konrad Sieciński – dowódca I dywizjonu od 19 lutego 1919
rtm. Jan Kulwieć – dowódca II dywizjonu od 1 stycznia 1919
mjr Piotr Popławski – dowódca I dywizjonu
ppłk Mikołaj Sosnowski – dowódca II dywizjonu
mjr Włodzimierz Zeigert – dowódca szwadronu sztabowego
Przypisy
Bibliografia
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
Zmiany organizacyjne w formacji Strzelców Granicznych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Dyslokacja oddziałów Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.15/86.)
