2 Pułk Saperów (2 psap) – był to oddział saperów Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Pułk (batalion) stanowił jednostkę wojskową, która działała w czasie pokoju, realizując zadania mobilizacyjne w stosunku do oddziałów i pododdziałów saperów. Ponadto, zajmował się organizacją oraz szkoleniem. Jego siedziba znajdowała się w Puławach. W 1939 roku, po mobilizacji jednostek zgodnie z planem, pułk został rozwiązany.
Historia pułku
Pułk został sformowany 22 sierpnia 1921 roku w garnizonie Puławy poprzez połączenie III, XIII oraz XXVII batalionów saperów, a także II zapasowego batalionu saperów. Na bazie tego ostatniego pododdziału stworzono kadrę batalionu zapasowego 2 pułku saperów. Pułk był podległy dowódcy Okręgu Korpusu Nr II, mimo że stacjonował na obszarze Okręgu Korpusu Nr I.
W styczniu 1925 roku rozformowano XXVII bsap, a jego 1. kompania została włączona do XIII bsap jako 3., natomiast 2. kompania trafiła do III bsap jako 3.
W 1929 roku jednostka została przekształcona w 2 batalion saperów, który podlegał dowódcy 2 Brygady Saperów w Warszawie. Dowództwo batalionu objął dotychczasowy dowódca pułku, ppłk Stanisław Magnuszewski. 12 marca 1934 roku batalion został podporządkowany dowódcy 2 Brygady Saperów w Krakowie, a 19 grudnia tego samego roku dowódcy nowo utworzonej 2 Grupy Saperów.
Na podstawie rozkazu Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych L. 1010/mob., w dniu 19 lipca 1939 roku, 2 batalion Saperów Kaniowskich zmobilizował do 7 sierpnia 1939 roku sześć rezerwowych kompanii saperów:
- 121 i 122 dla SGO „Narew”,
- 124 i 125 dla Armii „Karpaty”,
- 126 i 127 dla Dowództwa Obrony Wybrzeża Morskiego.
Kompania nr 126, dowodzona przez por. rez. inż. Henryka Orleańskiego, oraz kompania nr 127, pod dowództwem kpt. rez. inż. Ludwika Paprockiego, przybyły do Gdyni w nocy z 8 na 9 sierpnia 1939 roku. O świcie 9 sierpnia 1939 roku kompania nr 126 udała się do Dębogórza, a kompania nr 127 do Starego Obłuża. Dowódcami plutonów w kompanii nr 127 byli porucznicy rezerwy: inż. Marian Kamiński oraz Jan Żelewski. Obie kompanie brały udział w obronie Kępy Oksywskiej do 19 września 1939 roku.
Na mocy rozkazu z 12 sierpnia 1939 roku, 2 batalion Saperów Kaniowskich został przeformowany 20 sierpnia 1939 roku w 2 pułk Saperów Kaniowskich.
Mobilizacja 2 pułku saperów w 1939
w mobilizacji alarmowej:
- 2 kompania przeciwlotniczych karabinów maszynowych typ b nr 17 – mobilizowała się bez dwóch plutonów, na wyposażeniu miała km wz. 08
- zmotoryzowany batalion saperów dla Brygady Pancerno – Motorowej,
- baon saperów typ II b nr 26,
- baon saperów typ II b nr 28,
- baon saperów typ I nr 81 armijny bsap dla Armii „Prusy”,
- pluton mostowy 4 – tonowy nr 81,
- kompania parku saperskiego nr 14,
- pluton parkowy saperów nr 14,
- lekka kolumna pontonowa typ I nr 121,
w I rzucie mobilizacji powszechnej:
- baon saperów typ II b nr 2,
- baon saperów typ II b nr 3,
- rezerwowa kompania saperów nr 123,
- pluton parkowy saperów nr 15,
- pluton parkowy saperów nr 16,
- lekka kolumna pontonowa typ I nr 122,
- lekka kolumna pontonowa typ II nr 123,
w II rzucie mobilizacji powszechnej:
- kompania marszowa saperów – nr 21,
- kompania marszowa saperów – nr 22,
- Ośrodek Zapasowy Saperów nr 2 – w skład ośrodka wchodziły: dowództwo, kompania gospodarcza, 4 kompanie saperskie, kompania specjalistów, park ośrodka.
Puławscy saperzy
Dowódcy pułku i batalionu:
- ppłk Artur Włodzimierz Górski (1921 – 1922)
- ppłk sap. Gustaw Leonard Herman Stankiewicz (do 2 VIII 1924)
- ppłk Józef Kosobudzki (p.o. 1924)
- ppłk sap. Tadeusz Kossakowski (1924 – XII 1925 → zastępca kierownika Głównych Zakładów Inżynierii i Saperów)
- ppłk sap. Adolf Kolarczyk (XII 1925 – IX 1926)
- ppłk sap. Stanisław Magnuszewski (IX 1926 – XII 1931)
- mjr sap. Bolesław Siwiec (1934 – 1936)
- ppłk sap. Ludwik Aleksander Turulski (1938 – 9 IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku i batalionu (od 1938 roku – I zastępca dowódcy batalionu):
- ppłk sap. Józef Kossobudzki (1924)
- mjr sap. Stanislaw Arczyński (do 1927)
- mjr sap. Eustachy Gorczyński (XII 1929 – IX 1930)
- mjr sap. Tadeusz Bisztyga (III 1931)
- mjr sap. Stanisław Wacław Szczepański (od VI 1933)
- mjr dypl. sap. Stanisław Biega (1937 – 1939)
- kpt. / mjr sap. Mieczysław Szymanowski (II z-ca d-cy/kwatermistrz – 1936 – 9 IX 1939)
Organizacja i obsada personalna w 1939
Organizacja pokojowa i obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku:
- dowódca batalionu – ppłk Ludwik Turulski
- I zastępca dowódcy batalionu – mjr dypl. Stanisław Biega
- p.o. oficera sztabowego ds. wyszkolenia – ppor. Wiesław Antoni Wybraniec
- adiutant – por. Henryk Wolski
- lekarz medycyny – mjr lek. dr Jan Faustyn Paciorek
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Mieczysław Szymanowski
- oficer mobilizacyjny – por. Kazimierz Witold Leontowicz
- zastępca oficera mobilizacyjnego – por. Roman Zwoniczek
- oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Władysław Gniewiński
- oficer gospodarczy – kpt. int. Wacław Marian Franciszek Nieczykowski
- dowódca kompanii gospodarczej – por. Makary Feltynowski
- oficer żywnościowy – ppor. Jerzy Siegenfeld
- komendant parku – kpt. Emil Tokar
- zastępca komendanta – ppor. rez. pdsc. Wacław Mączka
- dowódca plutonu łączności – por. Józef Stanisław Tomczak
- dowódca plutonu przeciwgazowego – vacat
- dowódca kompanii szkolnej – mjr dypl. Władysław Płóciennik
- dowódca plutonu – ppor. Bogumił Jan Karaszewski
- dowódca plutonu – ppor. Marian Lenarczyk
- dowódca plutonu – ppor. Zygmunt Wacław Tuszyński
- dowódca 1 kompanii – por. Zbigniew Bielawski
- dowódca plutonu – ppor. Rolla Stefan
- dowódca 2 kompanii – kpt. Władysław Henryk Tyszkiewicz
- dowódca plutonu – ppor. Józef Borysiewicz
- dowódca 3 kompanii – por. Rufin Vieweger
- dowódca plutonu – ppor. Jerzy Wywioł
- dowódca 4 kompanii – por. Leon Brunon Paweł Kowalski
- dowódca plutonu – ppor. Egon Adolf Jahn
- dowódca plutonu – ppor. Andrzej Szlagier
- dowódca 5 kompanii – kpt. Grzegorz Bożydar Gadzaliński
- dowódca plutonu – ppor. Franciszek Kupka
- dowódca plutonu – ppor. rez. pdsc. Józef Proczka
Oddelegowani na kurs:
- ppor. Stanisław Marek Certowicz
- ppor. Aleksander Rosiński
- ppor. Stefan Strzałkowski
Żołnierze batalionu – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych można znaleźć na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego.
Symbole pułku
Sztandar
Pierwszy sztandar 2 pułku Saperów Kaniowskich (2 pułku inżynieryjnego) został zniszczony przez żołnierzy pułku w obliczu klęski pod Kaniowem w 1918 roku i przekazany żołnierzom do przechowania. Nowy sztandar, odtworzony z zachowanych fragmentów, został wręczony 8 listopada 1921 roku przez Naczelnika Państwa, marszałka Piłsudskiego, w Warszawie w Łazienkach na ręce dowódcy pułku mjr. Artura Górskiego. Sztandar wykonano zgodnie z wytycznymi z 1919 roku. Na głównym płacie w rogach umieszczono w wieńcach laurowych emblemat saperów (kilof, topór, łopata i granat) oraz inicjał K i cyfrę 2. Na stronie odwrotnej widnieje napis: Honor i Ojczyzna, a w rogach znajdują się daty: Kaniów 11.5.18, Szampania 19.7.18, Lwów 12.2.19 oraz Warszawa 18.8.20.
Po wrześniowej klęsce sztandar został przekazany we Francji formującemu się 2 Kaniowskiemu batalionowi saperów. Żołnierze batalionu złożyli na nim przysięgę w Angers 30 marca 1940 roku. Po internowaniu 2 Dywizji Strzelców Pieszych w Szwajcarii, sztandar 2 Kaniowskiego batalionu saperów stał się najcenniejszym eksponatem w zbiorach dywizji, które zostały zdeponowane w Muzeum Polskim w Rapperswilu.
Obecnie sztandar jest przechowywany w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
Odznaka pamiątkowa
14 lutego 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 2 pułku saperów.
Odznaka o wymiarach 40×40 mm ma kształt krzyża maltańskiego, wykonana jest ze srebra i pokryta białą emalią. W centrum krzyża znajduje się miniatura „Krzyża Kaniowskiego”. Odznaka oficerska, dwuczęściowa, wytworzona w srebrze i emaliowana, mocowana dwiema nitami. Rewers jest gładki i posiada numer nadania. Wykonawcą odznaki był Stanisław Lipczyński z Warszawy.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Romuald Bielski: Dziesięć lat istnienia 2-go Pułku Saperów Kaniowskich 1918–1928. Puławy: Drukarnia „Przyszłość”, 1928.
Romuald Bielski: Zarys historji wojennej 2-go Pułku Saperów Kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Kępa Oksywska 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-7210-3.