2 Pułk Przedniej Straży Buławy Wielkiej Koronnej – jednostka kawalerii w armii koronnej Rzeczypospolitej I.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Pułk został utworzony w 1789 roku z regimentu o tej samej nazwie, który składał się z dragonów. W styczniu 1789 roku jego stan wynosił 255 „głów”.
Według zamierzonego etatu dla 100-tysięcznej armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów, pułk miał liczyć 1369 „głów”. W sztabie wyższym miało służyć 5 oficerów, a w średnim i niższym – 15. W tym składzie znajdowało się 10 chorągwi, z których każda miała liczyć 135 „głów”. Plan ten nie został zrealizowany, a armia została zmniejszona do 65 tysięcy żołnierzy. Wówczas pułk miał etat wynoszący 1099 „głów”, w tym 19 w sztabie oraz 8 chorągwi po 135 żołnierzy każda.
W 1792 roku pułk liczył 1016 „głów” oraz 1016 koni. Przed rozpoczęciem wojny z Rosją, wiosną 1792 roku, według etatu miał 1099 żołnierzy, jednak faktycznie dysponował 1046.
Po drugim rozbiorze, stacjonujący w Smile i Jampolu pułk znalazł się za kordonem granicznym i 6 maja 1793 roku został włączony do armii rosyjskiej, przyjmując nazwę żytomierskiego pułku lekkokonnego.
W wyniku wybuchu insurekcji kościuszkowskiej, pułk został rozbrojony. Około 150 kawalerzystów udało się dołączyć do powstania.
Żołnierze pułku brali udział w bitwach pod Zieleńcami (17 czerwca 1792), Włodzimierzem (8 lipca 1792) oraz w potyczce pod Dubnikami.
Stanowiska
Mohilow, Chwastów (XII 1789), Czeczelnik (1792)
Żołnierze regimentu
Skład pułku był analogiczny do 1 pps im. Królowej. Do 1789 roku regiment etatowo obejmował 24 oficerów, w tym szefa oraz regimentsfelczer. W sztabie służyli: szef, pułkownik, podpułkownik, major, kwatermistrz, audytor oraz adiutant w randze porucznika. W kompaniach znajdowało się: dwóch kapitanów z kompanią, dwóch kapitanów sztabowych (agrègè), sześciu poruczników oraz sześciu chorążych. Kapitanowie sztabowi zastępowali szefa i pułkownika w dowodzeniu kompaniami, natomiast podpułkownik oraz major osobiście dowodzili swoimi jednostkami. W 1790 roku, po utworzeniu pułku straży przedniej, podpułkownik otrzymał kompanię, a w składzie pułku pojawił się drugi major, trzech nowych kapitanów sztabowych, drugi adiutant, dwóch nowych poruczników oraz dwóch nowych chorążych, co łącznie dawało teoretyczną liczbę 34 oficerów w pułku.
Szefowie regimentu:
Franciszek Ksawery Branicki (8 XI 1774-)
Pułkownicy:
Antoni Granowski (1754-1579)
Karol Malczewski (1780-1787)
Józef Zajączek (1787-4 V 1792)
Michał Strzałkowski (7 VIII 1792-)
Hierarchia regimentu
regiment arkebuzjerów hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego (-1717) → regiment dragonii Buławy Wielkiej Koronnej (1717-1789) → pułk 2 przedniej straży Buławy Wielkiej Koronnej (1789-1793) ↘ żytomierski pułk lekkokonny
Przypisy
Bibliografia
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.