2 Pułk Piechoty Grupy Grodzieńskiej (Obszaru Warownego „Grodno”)
2 Pułk Piechoty Grupy Grodzieńskiej (Obszaru Warownego „Grodno”) (2 pp OWar. „Grodno”) to oddział piechoty Wojska Polskiego, który został improwizowany podczas kampanii wrześniowej.
Pułk został sformowany w garnizonie Grodno z marszowych pododdziałów oraz jednostek Ośrodka Zapasowego 29 Dywizji Piechoty, należących do Okręgu Korpusu III. Transportem kolejowym przewieziono go do Lwowa, gdzie aktywnie uczestniczył w obronie miasta w dniach 12–22 września 1939 roku.
Formowanie i zmiany organizacyjne pułku
Po mobilizacji alarmowej jednostek 29 Dywizji Piechoty i ich wyjeździe na front, w zmobilizowanych pułkach pozostały nadwyżki rezerwistów. Z tych zasobów w Kadrze Zapasowej Piechoty Grodno sformowano bataliony marszowe dla 41 i 76 pułku piechoty. Dodatkowo, w ramach mobilizacji powszechnej, utworzono Ośrodek Zapasowy 29 DP z przybywających rezerwistów. Na rozkaz dowódcy Okręgu Korpusu III gen. bryg. Józefa Olszyny-Wilczyńskiego, od 7 września rozpoczęto tworzenie improwizowanych jednostek piechoty do obrony umocnień w regionach Grodna i Wilna. W ten sposób powstał improwizowany związek taktyczny znany jako Obszar Warowny „Grodno” lub Grupa „Grodno”, pod dowództwem płk. dypl. Bohdana Hulewicza. 2 pułk piechoty (określany również jako „grodzieński”) został utworzony w następujący sposób:
- dowództwo pułku i organy kwatermistrzowskie z nadwyżek 76 pp z OZ 29 DP,
- I batalion z nadwyżek 41 pułku piechoty wchodzącego w skład OZ 29 DP,
- II batalion z OZ 29 DP (dowództwo batalionu przez KZP, 5. i 6. kompanie z nadwyżek 76 pp, 4. kompania z nadwyżek 81 pp, a 2. kompania km z 2. kompanii km batalionu marszowego typ spec. nr 5 (85 pp),
- III batalion, którego dowództwo, 7. kompania i 3. kompania km powstały z nadwyżek 76 pp z OZ 29 DP, natomiast 8. i 9. kompanie utworzyły kompanie strzeleckie batalionów marszowych typ spec. nr 5 i 6.
Początkowo dowództwo pułku objął ppłk Stanisław Pietrzyk, jednak następnego dnia został wyznaczony na dowódcę OZ 29 DP, a pułk przejął płk st. sp. Bolesław Waśkiewicz. Pułk został praktycznie sformowany 10 września 1939 roku, chociaż brakowało mu pododdziałów specjalnych (artylerii piechoty, przeciwpancernego, pionierów i zwiadu). Posiadał niedobory karabinów maszynowych, granatników i moździerzy, a w wyposażeniu bojowym brakowało hełmów, częściowo łopatek piechoty, bagnetów, masek przeciwgazowych, opatrunków, kuchni polowych, a mundury były w złym stanie. Część rezerwistów pochodziła ze starszych roczników, które pełniły służbę w latach dwudziestych i nie znały nowoczesnych systemów broni. Kompanie z batalionów marszowych typu specjalnego posiadały broń i wyposażenie zgodne z etatem.
Działania bojowe 2 pułku piechoty OW „Grodno” (Grupy Grodzieńskiej)
W dniach 10-13 września 1939 roku, 2 pułk piechoty został przetransportowany z Grodna do Lwowa. Po rozładunku na Podzamczu, w dniach 12-13 września, jednostka ta przemieściła się na północny odcinek obrony Lwowa, w rejonie miejscowości Grzęda-Grzybowice Wielkie. Dowództwo tego odcinka objął płk Bolesław Waśkiewicz. Sztab dowódcy północnego odcinka znajdował się przy ul. J. Hermana 17. I i III batalion zajmowały obronę na północnych przedmieściach miasta, a IV batalion 2 pp grodzieńskiego był rozmieszczony w odwodzie (możliwe, że był to I batalion 3 pułku grodzieńskiego lub inny improwizowany batalion utworzony na miejscu).
II batalion pod dowództwem kpt. Seweryna Wilka 13 września został skierowany na zachodni odcinek obrony Lwowa, do dyspozycji ppłk. Mieczysława Janowskiego, dowódcy 1 pułku piechoty OW Grodno.
2 pułk grodzieński oraz północny odcinek były wspierane przez 52 dywizjon artylerii lekkiej. Na pozycjach obronnych na północnym odcinku toczyły się walki patroli, a pozycje pułku były ostrzeliwane przez artylerię niemiecką i atakowane przez niemieckie lotnictwo, co prowadziło do strat w szeregach pułku. 15 września na odcinku I batalionu podjęto próbę zdobycia wzgórza 324, przez wzmocnioną kompanię. Nacierająca kompania utknęła pod ostrzałem broni maszynowej z wzgórza oraz została ostrzelana przez dywersantów ukraińskich lub niemieckich z rejonu Zboiska, co spowodowało straty: 1 poległego, 1 rannego i 2 zaginionych. II batalion na odcinku zachodnim prowadził aktywne działania bojowe, osłaniając główne uderzenie pułków 35 DP rez. w dniach 19 i 20 września 1939 r. Do ostatnich dni oblężenia niemieckiego, do południa 21 września, bataliony 2 pułku prowadziły walki przeciwko oblegającym miasto jednostkom niemieckim, w tym z 5 Dywizji Pancernej. W dniach 21-22 września na odcinku pułku miały miejsce potyczki z sowiecką kawalerią, a także stwierdzono odwrót jednostek niemieckich. Odnotowano również przypadki rozbrajania pododdziałów i żołnierzy przez piechotę sowiecką oraz dezercje do Armii Czerwonej. 22 września, w związku z kapitulacją Lwowa i jego garnizonu, 2 pułk grodzieński zakończył działania bojowe.
Obsada personalna 2 pp OW „Grodno”
- dowódca pułku – ppłk Stanisław Pietrzyk (do 4 IX 1939), płk piech. st. sp. Bolesław Waśkiewicz †1940 Charków
- dowódca plutonu łączności – ppor. Romatowski.
- dowódca I batalionu – kpt. piech. Ludwik Marian Mendys (41 pp) †1940 Charków
- dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. piech. Tomasz Józef Mackiewicz (41 pp)
- dowódca II batalionu – kpt. piech. Seweryn Wilk (41 pp) †1940 Charków
- dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. piech. rez. Witold Dobrowolski (81 pp)
- dowódca 5 kompanii strzeleckiej – ppor. Witold Müller
- dowódca 6 kompanii strzeleckiej – por. piech. rez. Kazimierz Aleksander Kamiński (76 pp) †1940 Charków
- dowódca 2 kompania ckm – por. Moniak
- dowódca III batalionu – kpt. piech. rez. Stanisław Schwarz
- oficer żywnościowy – ppor. piech. rez. Stefan Jan Kaczkowski †1940 Charków
- dowódca IV batalionu – por. piech. rez. Leon Hofman †1940 Charków
- ppor. piech. rez. Jerzy Koźlicki †1940 Charków
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Przemysław Dymek: Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew” 1939 w polskiej historiografii wojskowej. Poznań: Wydawnictwo SORUS s.c., 1999. ISBN 83-87133-54-X.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 1: Dokumenty 1-16 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-64-8.
Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 2: Dokumenty 17-22 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-65-5.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Dokumenty obrony Lwowa 1939. Artur Leinwand (oprac.). Warszawa: Instytut Lwowski, 1997. ISBN 83-910659-0-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.