2 Pułk Piechoty (LP)

2 Pułk Piechoty (2 pp)

Oddział piechoty Legionów Polskich.

Formowanie

W sierpniu 1914 roku, w momencie, gdy kompania kadrowa i oddziały, które później utworzyły I Brygadę Legionów Polskich, wyruszyły do Królestwa, w Krakowie zaczęto formować nowe jednostki legionowe. W wyniku wybuchu I wojny światowej na obszarze Galicji rozpoczęto tworzenie regularnych polskich formacji wojskowych. Naczelny Komitet Narodowy otrzymał 27 sierpnia 1914 roku zgodę na powołanie dwóch legionów: Zachodniego z siedzibą w Krakowie i Wschodniego z siedzibą we Lwowie.

Do nowo formowanej jednostki masowo zgłaszali się członkowie organizacji wojskowych oraz ochotnicy, co umożliwiło utworzenie oddziałów Legionu Zachodniego, w tym 2. i 3. pułków piechoty.

Etat 2 pułku piechoty, opracowany przez płk. Zygmunta Zielińskiego, przewidywał: 99 oficerów oraz 5295 podoficerów i szeregowych. Po pewnym czasie liczba ta wyniosła 4000. Pułk składał się z czterech batalionów piechoty, z których każdy miał cztery kompanie, a w każdej z nich znajdowały się cztery plutony. Pluton składał się z czterech sekcji. Dwa bataliony powstały w Krakowie, a po jednym w Bochni i Krzeszowicach. Oficjalnie 2 pułk piechoty uznano za utworzony 14 września 1914 roku.

Walki pułku

W październiku 1914 roku pułk wyruszył na front karpacki, kierując się na Węgry. Młodzi żołnierze byli zaskoczeni tą decyzją, gdyż spodziewali się walki na polskiej ziemi, wspierając I Brygadę w dążeniu do niepodległości. Po przyjeździe na Węgry pułk walczył w komitacie Marmarosz Sziget, a po pokonaniu wroga w tym obszarze otrzymał rozkaz przekroczenia Karpat i wyparcia przeciwnika z doliny Bystrzycy w Małopolsce. Z uwagi na trudności w przejściu przez góry, wybudowano tzw. „Drogę Legionów” przez przełęcz Rogodze. Oddziały legionowe systematycznie odpierały ataki nieprzyjaciela i po starciach pod Rafajłową, Zieloną oraz Pasieczną dotarły w okolice Nadwórnej i Mołotkowa, gdzie 29 października 1914 roku miała miejsce krwawa bitwa. Polskie siły, słabo uzbrojone i wyposażone, stawiły czoła przeciwnikowi, który miał niemal dwukrotną przewagę liczebną oraz znacznie lepszą artylerię. Rosjanie dysponowali karabinami maszynowymi, podczas gdy polscy żołnierze mogli jedynie strzelać z karabinów ręcznych. Nieprzyjaciel nie został powstrzymany, co zmusiło pułk do odwrotu. W obliczu ataku na tyły legionistów, musieli oni bronić się bagnetami, aby otworzyć sobie drogę w kierunku Zielonej.

Prawie przez cały listopad 2 pułk piechoty stoczył wiele mniejszych i większych potyczek w trudnym terenie, a najbardziej znane stały się walki pod Pasieczną, Zieloną i Bohorodczanami.

Pod koniec listopada pułk, wchodząc w skład grupy gen. Durskiego, przeszedł na Huculszczyznę w okolice Żabiego. Wkrótce pułk został przeniesiony na Węgry, gdzie walczył pod Ökörmező przeciwko przeważającym siłom rosyjskim. Następnie pułk przeszedł na Bukowinę, do doliny Złotej Bystrzycy. W dniach 18-22 stycznia 1915 roku toczył walki znane jako bój pod Kirlibabą, podczas których żołnierze pułku wykazali się niezwykłym hartem ducha i wytrzymałością fizyczną. Teren walk był bardzo trudny, a mróz sięgał dwudziestu kilku stopni. Dzięki tym zmaganiom, wojska austriackie mogły wkroczyć w głąb Bukowiny i Galicji. W lutym i marcu 1915 roku pułk walczył pod Brasą i Łopusznem, a po dwudniowym odpoczynku w Śniatyniu ruszył na linię frontu. Do ważniejszych walk pułku w tym okresie zalicza się wypad na drugą stronę Dniestru do Koropca, bój pod Tłumaczem, Kolorówką oraz Bortnikami. W połowie marca pułk przeszedł do Kołomyi na odpoczynek, gdzie wyodrębniono IV batalion, który udał się do Królestwa w celu sformowania 4 Pułku Legionów.

Po miesiącu odpoczynku pułk przeniósł się na front besarabski. W połowie kwietnia zajmował pozycje pod Dobronowcami. 10 maja 1915 roku Rosjanie, przełamując linie austriackie, dostali się na tyły pułku. Pułk został otoczony i, tocząc zacięte walki, cofał się za rzekę Prut. I i III batalion, walcząc na bagnety, zdołały się wycofać, natomiast II batalion został niemal całkowicie rozbity przez rosyjskie oddziały kawalerii i piechoty. Wycofujący się żołnierze musieli przeprawiać się przez rzekę, a wielu z nich zginęło w jej nurtach. Wojska austriackie rozpoczęły działania zaczepne, więc pułk posuwał się naprzód, walcząc pod Mamajowcami i Zadobrówką, aż dotarł do Rokitny, znanej z szarży ułanów Dunin-Wąsowicza.

Pod koniec października pułk został wysłany na Wołyń. Po przybyciu na front oddziały pułku wzięły udział w natarciu na „Polską Górę”. W nocy z 7 na 8 listopada 1915 roku pod Bielgowem Rosjanie zaatakowali tyły pułku, co przyczyniło się do strat w jego szeregach. Zimą trwały walki pozycyjne nad rzeką Styr. W maju 1916 roku pułk trafił na kilkutygodniowy odpoczynek do Karasina, ale ten został przerwany przez rosyjską ofensywę Brusiłowa. Pułk wysłano pod Hruziatyn, gdzie 20 i 21 czerwca stoczył walki z przeważającymi siłami wroga, ponosząc ciężkie straty: 2 oficerów i 38 legionistów zginęło, a 16 oficerów i 183 legionistów zostało rannych. Wraz z innymi oddziałami legionowymi pułk wycofał się na Słochód, a 3 sierpnia uczestniczył w boju pod Rudką Miryńską, kończąc swoją działalność bojową pod sztandarami Legionów Polskich.

We wrześniu 1916 roku podjęto decyzje o przeniesieniu formacji legionowych na teren okupacji niemieckiej. 9 października 2 pułk piechoty zgrupowano w Baranowiczach, a następnie przeniesiono do Królestwa, gdzie przeszedł na etat, uzbrojenie i zaopatrzenie niemieckie.

Po kryzysie przysięgowym pozostałość II Brygady, złożona z poddanych austriackich, została wycofana z Królestwa do Galicji i jako Polski Korpus Posiłkowy wcielona do wojska austriackiego. Austriacy skierowali Korps na tyły frontu w rejon Czerniowiec, a 2 pp stanął w Mamajowcach. Po ogłoszeniu postanowień traktatu brzeskiego, grupa oficerów legionowych pod przewodnictwem ppłk. Michała Żymierskiego postanowiła przejść przez linię frontu i połączyć się z organizowanymi w Rosji polskimi formacjami wojskowymi. 15 lutego II Brygada przebiła się pod Rarańczą przez pozycje austriackie i przeszła na terytorium Rosji. 2 pp szedł w straży przedniej i w ataku na bagnety rozbił 53 pułk piechoty austriackiej.

W Rosji II Brygada weszła w skład II Korpusu Polskiego. Żołnierze 2 pp weszli do 13. i 14. pułku 4 Dywizji Strzelców. Legionowy 2 pułk piechoty przestał istnieć jako samodzielna jednostka.

Obsada personalna pułku

Dowódcy pułku:

• płk Zygmunt Zieliński
• ppłk Marian Januszajtis-Żegota
• ppłk Michał Żymierski
• płk Witold Ścibor-Rylski
• ppłk Michał Żymierski

Pierwsza obsada dowódców batalionów:

• komendant I batalionu – Marian Januszajtis-Żegota
• komendant II batalionu – kpt. Kazimierz Fabrycy
• komendant III batalionu – Szczęsny Ruciński
• komendant IV batalionu – Bolesław Roja

Kawalerowie waleczni

Oficerowie i szeregowi 2 pp Leg. Pol. odznaczeni Krzyżem Walecznych „za czyny orężne w czasie bojów Legionów Polskich”:

• po raz pierwszy, drugi, trzeci i czwarty
• ks. kapl. Władysław Antosz
• chor. Józef Bay
• śp. ppor. Rudolf Brandys
• sierż. Marian Kisielewski
• po raz pierwszy, drugi i trzeci
• chor. Stefan Warchoł
• po raz pierwszy i drugi
• szer. Jan Drużba
• po raz pierwszy
• Tadeusz Dundaczek

Oficerowie pułku:

• Stefan Biestek
• ppor. Emil Czapliński (dowódca kompanii)
• chor. Zdzisław Czubiński
• kpt. lek. Stanisław Gądek – lekarz I baonu
• Stanisław Habowski
• Stanisław Jaster
• ppor. Stanisław Klimecki
• chor. Alfred Konkiewicz
• Stanisław Krzaczyński
• ppor. Tadeusz Malinowski
• ppor. Stefan Steblecki
• chor. Henryk Szwajkowski

Legioniści:

• Mieczysław Barys
• Zygmunt Berling
• Andrzej Bieniek
• Ireneusz Branowski
• Stanisław Dworzański
• Kazimierz Hasała
• Wincenty Jakubiec
• Bronisław Marian Jakubowski
• Marian Jana
• Jan Janik
• Józef Kalasanty Janiszewski
• Adam Katra
• Janusz Kotarbiński
• Bolesław Kotas
• Stanisław Kublin
• Franciszek Mach
• Antoni Majewski
• Alfred Małymonka
• Marian Markowski
• Stefan Mossor
• Franciszek Mroziński vel Odrobina
• Jan Niedziołek
• Zygmunt Rappaport
• Marcin Stefanko
• Jerzy Szarlip
• Kazimierz Szymborski
• Tadeusz Michał Toczyski
• Jan Tomaszewski
• Jakub Wajda
• Wojciech Stanisław Wójcik
• plut. Ignacy Zelek
• plut. Józef Ziemba
• Zdzisław Zioło

Przypisy

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].

Encyklopedia Wojskowa. Otton Laskowski (red.). T. IV: Karabin – Lehmann. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1934.

[red.] Bronisław Prugar-Ketling: Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.

Józef Sitko: Zarys historji wojennej 2-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.

Stanisław Wyrzycki: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 2 pułk piechoty Legionów. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992. ISBN 83-85621-05-9.