2 Pułk Piechoty Liniowej był jednostką piechoty wchodzącą w skład Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na powrót polskich oddziałów do kraju, które miały stać się podstawą dla nowego Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułk został skierowany do Poznania na koncentrację.
Pułk został sformowany w 1815 roku. 2 Pułk Piechoty Liniowej, razem z 6 pułkiem, tworzył 2 Brygadę 1 Dywizji Piechoty. W czasie pokoju jednostka składała się z sztabu oraz dwóch batalionów, z których każdy miał po cztery kompanie. Dodatkowo bataliony posiadały dwie kompanie rezerwowe. Kompania liczyła 4-6 oficerów, 14-16 podoficerów i 184 szeregowych, a batalion łącznie 830 żołnierzy. Cały pułk składał się z 5 starszych oficerów, 54-55 młodszych oficerów, 160 podoficerów, 72 muzyków oraz 1664-1676 szeregowych, a także 5 oficerów i 71-82 podoficerów i szeregowych niefrontowych. Łącznie w pułku służyło około 2050 żołnierzy. Dwie pierwsze kompanie były kompaniami wyborczymi: grenadierską i woltyżerską, podczas gdy pozostałe nazywano fizylierskimi, czyli strzeleckimi. W czasie działań wojennych planowano rozwinięcie pułku do czterech batalionów, każdy z 8 kompaniami. W każdym batalionie w etacie wojennym powstawała kompanię woltyżerską na podstawie jednej z nowo utworzonych kompanii. Pułk był częścią 1 Dywizji Piechoty.
Po rozpoczęciu powstania listopadowego piechota przeszła reorganizację, a pułk został włączony do zreorganizowanej 1 Dywizji Piechoty. 26 kwietnia 1831 roku armia główna została podzielona na pięć dywizji, a pułk pozostał w 2 Brygadzie 1 Dywizji Piechoty.
5 października 1831 roku 2 Pułk Piechoty Liniowej przekroczył granicę pruską pod Grudziądzem i został internowany.
Tradycje 2 Pułku Piechoty Liniowej zostały kontynuowane w III Rzeczypospolitej przez 2 Giżycki Pułk Zmechanizowany.
Żołnierze pułku
Pułkiem dowodzili:
- płk Stefan Koszarski (od 20 stycznia 1815 do 1818),
- płk Kazimierz Słupecki (do 27 grudnia 1830),
- ppłk Jan Hiż (popełnił samobójstwo 25 stycznia 1831),
- ppłk Władysław Płonczyński (dowodził od 21 stycznia, poległ w bitwie pod Grochowem 24 lutego),
- mjr Karol Żywult (tymczasowo dowodził do 25 lutego 1831),
- ppłk Stanisław Rychłowski (płk dowodził do 28 lipca 1831),
- ppłk Antoni Gałczyński (od 1 sierpnia 1831),
- ppłk Zalewski (październik 1831).
W pułku służył również Kazimierz Deczyński, burzyciel chłopów, który walczył w powstaniu listopadowym i został awansowany do stopnia podporucznika w 1831 roku.
Walki pułku
Pułk uczestniczył w walkach podczas powstania listopadowego. Stacjonujące w Warszawie kompanie wyborcze zaangażowały się w starcia Nocy Listopadowej 29 listopada 1830 roku. W grudniu zreorganizowany pułk skoncentrował się w rejonie Warszawy. W lutym 1831 roku walczył pod Wiśniewem i Wawrem. Następnie osłaniał prawe skrzydło obrony stolicy w bitwach pod Białołęką i Grochowem. W trakcie wiosennej ofensywy wzdłuż szosy brzeskiej ponownie walczył pod Wawrem oraz podczas wyprawy do Lubelszczyzny pod Wronowem. W starciach z rosyjską gwardią brał udział w bitwach pod Długosiodłem, Rutkami i Tykocinem. W maju 1831 roku walczył pod Ostrołęką, w czerwcu pod Paprotnią, a we wrześniu bronił Warszawy, gdzie zakończył swój szlak bojowy.
Po wycofaniu się armii powstańczej do województwa płockiego, 5 października pułk ostatecznie przekroczył granicę pruską pod Grudziądzem.
Bitwy i potyczki:
- Warszawa (29 listopada 1830)
- Wiśniewo (12 lutego 1831)
- Wawer (19 lutego i 31 marca 1831)
- Białołęka (24 lutego 1831)
- Grochów (25 lutego 1831)
- Wronów (17 kwietnia 1831)
- Kazimierz nad Wisłą (18 kwietnia 1831)
- Długosiodło (16 maja 1831)
- Kołomyka–Rutki (20 maja 1831)
- Tykocin (21 maja 1831)
- Ostrołęka (26 maja 1831)
- Paprotnia (15 czerwca 1831)
- Warszawa (6 i 7 września 1831)
- Bronisze (17 października 1831)
W 1831 roku, w trakcie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 38 złotych i 64 srebrne krzyże Orderu Virtuti Militari.
Uzbrojenie i umundurowanie
Podstawowym uzbrojeniem piechurów były karabiny skałkowe. Początkowo używano francuskich karabinów wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), które później zastąpiono rosyjskimi z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Oprócz karabinów piechurzy byli wyposażeni w bagnety oraz tasaki (pałasze piechoty). Ich ekwipunek obejmował także łopatkę saperską, ładownicę na 40 naboi oraz pochwy na bagnety.
Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki oraz białych spodni z sukna. Naramiennik był biały, a numer dywizji (1) czerwony. Używano czapek czwórgraniastych. Po reformie w 1826 roku wprowadzono pantalony zapinane na guziki, a czapki czwórgraniaste zastąpiono kaszkietami z czarnymi daszkami i białymi sznurami. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem, numer pułku oraz ozdobny pompon.
Chorągiew
Na tle granatowego krzyża kawalerskiego w czerwonym polu znajdował się biały orzeł z złoconą koroną, szponami i dziobem, otoczony wieńcem laurowym.
Pola między ramionami krzyża były białe, a w rogach płatów umieszczono królewskie inicjały: A I, a później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie – Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966. Brak numerów stron w książce.
Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Stanisław Wyrzycki: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 2 pułk piechoty Legionów. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992. ISBN 83-85621-05-9.
Kazimierz Deczyński: Pamiętnik chłopa-nauczyciela. 1949.
Władysław Lewandowski: Uczestnicy powstania listopadowego opowiadają. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1959.
Jerzy Jędrzejewicz: Zwycięstwo pokonanych: opowieść o Stanisławie Worcellu. Warszawa: Wydawnictwo Pax, 1974.