2 pułk piechoty
Oddział piechoty Armii Księstwa Warszawskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Pułk powstał w 1806 roku w Warszawie jako 2 pułk piechoty Legii Warszawskiej. W jego skład wchodzili legioniści oraz grupa oficerów i podoficerów z wojska I Rzeczypospolitej. Pułk stał się częścią 1 Legii Warszawskiej, a do wiosny 1807 roku I batalion był gotowy do walki. 3 maja 1807 roku delegacja pułku odebrała sztandar pułkowy od mieszkańców Warszawy.
W 1808 roku pułk stacjonował w Modlinie. Zgodnie z etatem z 1810 roku, składał się z 27-osobowego sztabu oraz trzech batalionów piechoty, z których każdy liczył po 6 kompanii. Sztaby batalionów miały liczyć 4 osoby, a kompanie 136 żołnierzy. W sumie w pułku powinno służyć 2487 żołnierzy, jednak w rzeczywistości liczba ta była nieco mniejsza.
Po kampanii w 1809 roku pułk został skierowany do Modlina, gdzie prowadził intensywne prace fortyfikacyjne.
Zgodnie z rozkazem Napoleona z 17 maja 1811 roku, na terenie Księstwa Warszawskiego utworzono trzy dywizje, a pułk wszedł w skład 3 Dywizji.
W trakcie przygotowań do inwazji na Rosję w 1812 roku, pułk został włączony do struktury 18 Dywizji Ludwika Kamienieckiego z V Korpusu Wielkiej Armii księcia Józefa Poniatowskiego.
Po klęsce w kampanii rosyjskiej, pułk został odtworzony w Wielkopolsce i wszedł w skład Dywizji Jana Henryka Dąbrowskiego. 14 lutego 1813 roku, pod dowództwem pułkownika Szymańskiego, przekroczył granice kraju i udał się do Niemiec.
Po porażce wojsk napoleońskich w Saksonii, 2 pułk piechoty został rozwiązany 18 grudnia w Sedanie.
Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na odesłanie oddziałów polskich do kraju, które miały stanowić podstawę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Poznaniu.
Działania bojowe pułku
Pułk brał udział w walkach podczas pierwszej wojny polskiej w 1807 roku, wojny polsko-austriackiej, inwazji na Rosję w 1812 roku oraz kampanii 1813 roku.
Kilkanaście miesięcy po swoim powstaniu, jego I batalion uczestniczył w walkach nad Narwią, oblężeniu Grudziądza oraz potyczkach na Mazurach.
W czasie wojny w 1809 roku pułk bronił Raszyna przed Austriakami, wyprzedzając ich atakiem na bagnety ze wsi Puchały i blokując ogniem groblę falencką w ostatniej fazie bitwy. Walczył pod Jedlińskiem i Wrzawami. Największą sławę zdobył podczas nocnego szturmu na Zamość. Książę Józef Poniatowski docenił te osiągnięcia, czyniąc pułk swoim „pułkiem przybocznym”. Pułk bił się również pod Jankowicami i Wrzawami, a pod koniec 1809 roku liczył 3030 żołnierzy.
W kampanii 1812 roku regiment szturmował Smoleńsk, ponosząc znaczne straty. Następnie walczył pod Możajskiem, a wkrótce wkroczył do Moskwy. Podczas bitwy nad Berezyną skutecznie osłaniał odwrót sił napoleońskich. Mimo ogromnych strat, nie stracił swojego sztandaru i wrócił z Rosji jako zwarta jednostka.
Z ocalałych żołnierzy oraz rekrutów w Warszawie i Kaliszu w 1813 roku odtworzono 2 pułk piechoty. Po bitwie pod Kaliszem (13 lutego) pułk wycofał się do Saksonii, gdzie walczył pod Wittenbergą, Raguhun, Rosslau, Kosswig, Duben, Juterborg i Dennwitz. W ramach Dywizji generała Dąbrowskiego uczestniczył w „bitwie narodów” pod Lipskiem. Był jednym z ostatnich pułków piechoty, które przetrwały klęskę, a jego resztki dalej walczyły, w tym pod Hanau 30 października.
Razem z Wielką Armią pułk wycofał się do Francji, gdzie jego żołnierze wstąpili do Pułku Nadwiślańskiego oraz 1 Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej, walcząc w ich szeregach aż do abdykacji Napoleona.
Bitwy i potyczki:
Mundur
W 1807 roku żołnierze 2 pułku nosili granatowe mundury z żółtymi kołnierzami oraz lampasami na spodniach.
Przepis ubiorczy z 3 września 1810 roku nie doprowadził do całkowitego ujednolicenia munduru piechoty, co sprawiło, że niektóre pułki znacznie różniły się od regulaminowych ustaleń.
W 2 pułku piechoty były to granatowe lejbiki podoficerskie z pąsowymi kołnierzami i takimiż wypustkami na rękawach; galon znajdował się nad wyłogiem rękawa lejbika.
Chorągiew
Chorągiew pułku 2 piechoty z 1807 roku
Bławat wykonany z jedwabnej tkaniny karmazynowej o wymiarach 48 cm x 50 cm. Pośrodku znajdował się aplikowany orzeł biały sukienny, haftowany jedwabiem. Korona, berło i jabłko, a także łańcuszek wokół orła były srebrne. U góry napis wykonany białą włóczką: „LEGIA I”. Pod orłem znajdował się napis: „PUŁK 2-gi PIEHOTY”. Frędzle były srebrne z trzech stron. Strona odwrotna była podobna, lecz w kolorze niebieskim. Orzeł miał głowę zwróconą w przeciwną stronę.
Znak pułkownika pułku 2 piechoty
Bławat podwójny z jedwabnej tkaniny o wymiarach 50 cm x 45 cm. Po stronie prawej od drzewca na tle ośmiokątnym niebieskim znajdował się orzeł polski, haftowany srebrem z koroną, dziobem, nogami, berłem i jabłkiem haftowanym nićmi złotymi. Wokół orła znajdowały się gałązki, haftowane jedwabiami zielonymi w różnych odcieniach. Napisy na rogach chorągwi były haftowane nićmi złotymi na tle białym: „1) za Dowódz/twa 2) Pułkowni/ka, 3) Jana Kru/kowieckiego”. Wokół białej części znajdowało się obramowanie haftowane złotem. Wokół chorągwi znajdowało się obramowanie z jedwabnej tkaniny karmazynowej oraz srebrne frędzle z grubymi torsadami.
Po stronie odwrotnej, pośrodku znajdował się karmazynowy krąg z napisem: „Ojczyzna”, haftowany nićmi srebrnymi, wokół którego znajdował się wieniec wawrzynowy, haftowany złotem. Tło było niebieskie ośmiokątne. Nad kręgiem znajdował się napis haftowany srebrem: „Wojsko Polskie”, a pod kręgiem: „Pułk 2-gi Piechoty Roku 1811”. Tło niebieskie było przyszyte do białej jedwabnej tkaniny. Na czterech rogach znajdowały się napisy haftowane złotem, takie same jak na odwrocie. Wokół bławatu znajdowało się obramowanie z tkaniny jedwabnej karmazynowej. Do chorągwi przyszyta była skórzana tuleja celem przymocowania jej do drzewca.
Wykonanie chorągwi było dość kosztowne i nosiło cechy pracy domowej.
Muzeum Wojska w Warszawie.
Dowódcy pułku
płk Stanisław Florian Potocki (9 grudnia 1806)
płk Jan Krukowiecki (20 marca 1810)
mjr (ppłk, płk) Józef Szymanowski (13 II 1813-18 XII 1813)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807–1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Stanisław Wyrzycki: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 2 pułk piechoty Legionów. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992. ISBN 83-85621-05-9.
Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.
2 Pułk Piechoty Księstwa Warszawskiego