2 Przyboczny Pułk Huzarów im. Królowej Prus Wiktorii – (niem. 2. Leib-Husaren-Regiment „Königin Viktoria von Preußen” Nr. 2) – jednostka huzarów Cesarstwa Niemieckiego.
Pułk został utworzony 9 sierpnia 1741 roku.
Jego stacjonowanie miało miejsce w Gdańsku-Wrzeszczu, a jednostka była przypisana do XVII Korpusu Armii Niemieckiej. Do 20 grudnia 1808 pułk ten dzielił historię z 1 Przybocznym Pułkiem Huzarów. W latach 1852–1886 dwa jego szwadrony były stacjonowane w Poznaniu, a w latach 1886–1901 liczba poznańskich szwadronów wzrosła do trzech. 1 października 1901 poznańskie szwadrony zostały przekształcone w mieszany pułk strzelców konnych, który w 1905 roku zmienił nazwę na 1 Królewski Pułk Strzelców Konnych.
Wiosną 1914 roku pułk wchodził w skład Brygady Huzarów Gwardii z 36 Dywizji Piechoty.
W sierpniu 1914 roku, po mobilizacji, pułk osiągnął gotowość bojową i jako część Brygady Huzarów Leibgwardii w 2 Dywizji Kawalerii został wysłany na front zachodni.
Schemat organizacyjny
XVII Korpus Armijny, Gdańsk, dowódca: generał kawalerii August von Mackensen
36 Dywizja Piechoty – (36. Infanterie-Division), Gdańsk, dowódca: generał major Konstanz von Heineccius
Przyboczna Brygada Huzarów (Leib-Husaren-Brigade) w Gdańsku (Danzig), dowódca: Graf von Schmettow
2 Przyboczny Pułk Huzarów im. Królowej Prus Wiktorii – w Gdańsku-Wrzeszczu (Danzig-Langfuhr).
Historia
Utworzenie
Pułk został założony na mocy A.K.O (Allerhöchste Kabinettsordre, rozporządzenie królewskie) króla Fryderyka II z 9 sierpnia 1741 jako 5 Pułk Huzarów (H 5) pruskiej armii. Później otrzymał miano Pułku Czarnych Huzarów (niem. Regiment Schwarze Husaren). Pierwszym dowódcą jednostki był major von Mackroth, jednak pułk nie nosił jego imienia. Do 5 września sformowano pięć szwadronów, które przydzielono do garnizonów w Oławie (Ohlau), Ziębicach (Münsterberg), Grodkowie (Grottkau) i Strzelinie (Strehlen).
Dopiero z drugim dowódcą zaczęto identyfikować pułk, który odtąd nosił nazwę Husaren-Regiment von Ruesch. Z każdą zmianą dowódcy zmieniała się także nazwa pułku:
- od 9 maja 1762 Husaren-Regiment von Lossow
- od 18 października 1783 Husaren-Regiment von Hohenstock
- od 23 maja 1788 Husaren-Regiment von Göckingk
- od 29 grudnia 1794 Husaren-Regiment von Suter
- od 1804 Husaren-Regiment von Prittwitz
Podział pułku i ewolucja nazwy
Na podstawie A.K.O. z 20 grudnia 1808 pułk został podzielony, tworząc 1 Przyboczny Pułk Huzarów (1. Leib-Husaren-Regiment) w Gołdapi (Goldap) oraz 2 Przyboczny Pułk Huzarów (2. Leib-Husaren-Regiment) w Starogardzie Gdańskim (Preußisch Stargard). Dowódcą obu pułków pozostał generał Sigmund Moritz von Prittwitz. W dniach 23/24 listopada 1817 2 Przyboczny Pułk Huzarów zakwaterował się w przypisanym garnizonie. W jesieni 1852 przeniesiono go do Leszna (Lissa) i Poznania, gdzie 7 maja 1861 zmieniono jego nazwę na 2 Przyboczny Pułk Huzarów Nr. 2 (2. Leib-Husaren-Regiment Nr. 2). 1 kwietnia 1886 pułk zebrano w Poznaniu, a 22 marca 1888 otrzymał nazwę 2 Przyboczny Pułk Huzarów im. Cesarzowej Nr. 2 (2. Leib-Husaren-Regiment „Kaiserin” Nr. 2).
Po połączeniu obu pułków huzarów w Przyboczną Brygadę Huzarów (Leib-Husaren-Brigade) przydzielono im 14 września 1901 nowe koszary w Gdańsku-Wrzeszczu (Danzig-Langfuhr). Jednocześnie pułk został po raz ostatni przemianowany, otrzymując nazwę, która przetrwała aż do końca istnienia jednostki: 2 Przyboczny Pułk Huzarów im. Królowej Prus Wiktorii Nr. 2 (2. Leib-Husaren-Regiment „Königin Viktoria von Preußen” Nr. 2).
Walki
W 1744 roku pułk Huzarów von Ruesch brał udział w drugiej wojnie śląskiej, walcząc pod Smatschną i Moldauthain. 23 listopada 1745 roku podczas szarży dowodzonej przez generała Hansa Joachima von Zietena w rejonie Katholisch-Hennersdorf (Henryków Lubański, w pobliżu Zgorzelca) rozbił trzy saskie pułki kirasjerów oraz pułk piechoty Sachsen-Gotha. Za odwagę, jaką wykazali huzarzy, Fryderyk II przyznał im bębny zdobyte podczas walki, które jednostka zachowała aż do 1918 roku.
W wojnie siedmioletniej (trzeciej wojnie śląskiej) pułk brał udział w bitwie pod Sarbinowem (Zorndorf) 25 sierpnia 1758 roku.
W wojnie o sukcesję bawarską (1778/79) huzarzy pełnili jedynie rolę forpoczt oraz zwiadowców.
W pruskiej wojnie wyzwoleńczej (1813/14) pułk walczył w bitwach pod Möckern (5 kwietnia 1813), Lützen, nad Kaczawą, a także pod Laon i na przedpolach Paryża. Nocą 1 stycznia 1814 roku huzarzy, jako pierwszy pułk kawalerii, pod dowództwem feldmarszałka Blüchera, przekroczyli Ren w okolicach miejscowości Kaub. Po abdykacji Napoleona 14 kwietnia 1814 roku, jednostka weszła do Paryża wraz z innymi zwycięskimi oddziałami.
W czasie powstania listopadowego, niepokojów Wiosny Ludów oraz powstania styczniowego pułk stacjonował wzdłuż pruskiej granicy jako forma zabezpieczenia.
W wojnie siedmiotygodniowej przeciwko Austrii pułk uczestniczył w walkach w Czechach, w tym w bitwie pod Sadową 3 lipca 1866 roku.
Wojna francusko-pruska przyniosła huzarom przybocznym udział w bitwach pod Wissembourgiem, Haguenau, Froeschwiller i Sedanem przeciwko wojskom Cesarza Napoleona III. Następnie zostali przeniesieni do Armii Południowej w okolicach Orleanu, aby 18 czerwca 1871 roku powrócić do swojego garnizonu.
Na początku I wojny światowej, od 3 sierpnia 1914 roku, 2 Przyboczny Pułk Huzarów, wraz z 1 Przybocznym Pułkiem Huzarów, tworzył Przyboczną Brygadę Huzarów, służąc na froncie zachodnim. Huzarzy wzięli udział w I bitwie nad Marną oraz w walkach w rejonie Arras. Jesienią 1914 roku jednostka została przeniesiona na front wschodni, gdzie walczyła w Galicji, pod Rygą oraz podczas oblężenia wysp Sarema i Hiuma. W 1917 roku brygada została wysłana do Finlandii w celu wsparcia walki niepodległościowej. Według źródeł niemieckich, po podpisaniu traktatu pokojowego z Rosją 3 marca 1918 roku, pułk stacjonował „na terenach Rosji”. W listopadzie 1918 roku pułk podlegał Inspekcji Etapów Bug, z siedzibą w Brześciu. W związku z próbami rozbrojenia oddziałów niemieckich przez Polską Organizację Wojskową, 16 listopada 1918 roku żołnierze IV szwadronu karabinów maszynowych, dowodzeni przez oberleutnanta Schlichtinga von Robbe, przeprowadzili pacyfikację Międzyrzeca Podlaskiego, zabijając 22 żołnierzy POW oraz co najmniej 22 osoby cywilne. W styczniu 1919 roku pułk powrócił do Gdańska, gdzie wiosną rozpoczęła się demobilizacja i likwidacja jednostki.
Tradycję 2 Przybocznego Pułku Huzarów przejął później (1934) 2 szwadron 5 Pułku Konnego Reichswehry w Białogardzie (Belgard).
Umundurowanie
Czarna attyla z białym szamerunkiem.
Czarna futrzana czapka (Pelzmütze) była wyposażona w biały kołpak i, na parady, w czarno-biały pióropusz z końskiego włosia. Z przodu, pomiędzy obszyciami a kokardą, znajdowała się trupia główka z alpaki z skrzyżowanymi piszczelami (Totenkopf). Kokarda i proporczyk na lancy były czarno-białe (oznaczenie pochodzenia z prowincji Prus Wschodnich). Warto zauważyć różnice w formie i rozmiarze Totenkopf pułków przybocznych huzarów oraz 17 Pułku Huzarów (Brunszwickiego) Nr. 17.
W odniesieniu do pochodzenia barw munduru, wobec braku dokładniejszych danych oraz częstych improwizacji przy tworzeniu nowych jednostek w ówczesnych Prusach, stawia się dwie hipotezy:
- dla umundurowania nowo utworzonego pułku wykorzystano bele czarnego materiału, który użyto do przystrojenia pałacu w Poczdamie z okazji uroczystości pogrzebowych króla Fryderyka Wilhelma I,
- koszty utworzenia pułku zostały pokryte z daniny i dóbr śląskiego klasztoru w Lubiążu (Leubus), jako forma kary za współpracę mnichów z Austriakami w 1740 roku. W tym klasztorze wytwarzano całuny pogrzebowe z czarnych materiałów z białymi czaszkami.
Zgodnie z nakazem A.K.O. z 14 lutego 1907 roku, od lat 1909/1910 stopniowo zastępowano stary barwny mundur mundurem polowym (M 1910) w kolorze Feldgrau. Symboliczny szamerunek pozostał w kolorze szarym. Elementy skórzane oraz buty były naturalnie brązowe, a czapkę przykrywano materiałowym nakryciem.
Konie pułkowe były karego umaszczenia.
Przypisy
Bibliografia
Nigel Thomas: Armia niemiecka w I wojnie światowej. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2019. ISBN 978-83-8178-074-2.
Jürgen Kraus: Die deutsche Armee im ersten Weltkrieg, Stefan Rest (Hrsg.) Ingolstadt 2004.
Hugo F.W. Schulz: Die Preußischen Kavallerie-Regimenter 1913/1914, Weltbild Verlag 1992.
Niemieckie pułki kawalerii 1914 – 1918. [w:] Armia Niemiecka 1914-1918 [on-line]. tnke.home.pl. [dostęp 2025-01-15]. (pol.).
Jonathan Viser: Imperial German Brigades – 06.05.1914. [w:] The Prussian Machine [on-line]. prussianmachine.com. [dostęp 2025-01-16]. (ang.).
Jonathan Viser: Imperial German Cavalry Regiments. [w:] The Prussian Machine [on-line]. prussianmachine.com. [dostęp 2025-01-16]. (ang.).
Linki zewnętrzne
Strona pułków Przybocznych Huzarów na Danzig-Online, duży zbiór fotografii. danzig-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].