2 Pułk Artylerii Motorowej (2 pamot) to jednostka artylerii motorowej Polskich Sił Zbrojnych.
Historia, formowanie i zmiany organizacyjne
Na dzień 1 listopada 1943 roku, dotychczasowy 1 Pułk Artylerii Ciężkiej został przekształcony w 2 Pułk Artylerii Motorowej. 24 listopada 1943 roku pułk przeniósł się z Haddington do Johnstone, gdzie rozpoczęto szkolenie na 8 haubicoarmatach 25-funtowych z własnego III dywizjonu. W styczniu 1944 roku pułk otrzymał dodatkowe działa 25-funtowe przekazane przez 1 pamot. W marcu przeprowadzono remont sprzętu artyleryjskiego oraz wymieniono opancerzone samochody Scout-Car Dingo na Humber.
Działania bojowe pułku
Po przetransportowaniu do Francji, 2 Pułk Artylerii Motorowej osiągnął rejon ześrodkowania w Meuvaines. Od 7 sierpnia, w ramach artylerii ogólnego wsparcia, został podporządkowany dowódcy artylerii dywizyjnej, współpracując z kanadyjskim pułkiem artylerii średniej.
Bitwa o Normandię
8 sierpnia pułk rozpoczął marsz w kierunku frontu, poruszając się w kolumnie dowódcy artylerii. Po dotarciu do rejonu stanowisk ogniowych, pułk wznowił działalność bojową. W dniach 8 i 9 sierpnia prowadził ostrzał pozycji nieprzyjaciela wspierając 10 BKPanc. 10 sierpnia również wspierał zgrupowanie 3 BS. Nocą 10/11 sierpnia pułk przeniósł swoje stanowiska ogniowe na południe od Cauvicourt. Dodatkowo, 10 i 11 sierpnia wspierał 3 Kanadyjską Dywizję Piechoty podczas walk o las Quesnay. W czasie walk od 8 do 12 sierpnia pułk stracił 1 działo. 16 sierpnia współpracował ze zgrupowaniem ppłk. Koszutskiego, wspierając taktyczną grupę w działaniach o Barou i Louvagny. 18 sierpnia wspierał ogniem natarcie grupy taktycznej mjr. Stefanowicza na wzgórza 258 i 240. 19 sierpnia zajął stanowiska na polach 750 m od Montreuil-la-Cambe, skąd wspierał zgrupowania bojowe mjr. Zgorzelskiego i mjr. Stefanowicza, strzelając na „maksymalnych celownikach”. 23 sierpnia pułk przeszedł na odpoczynek na zaplecze frontu.
Pościg we Francji i Belgii
Od 29 sierpnia 1944 roku pułk prowadził marsz, a następnie pościg w ramach głównych sił dywizji w ugrupowaniu 3 BS. Doraźnie wspierał bataliony strzelców w walkach o miasta na granicy francusko-belgijskiej. Od 15 września II dywizjon prowadził ostrzał niemieckich zgrupowań na północ od Gandawy w ramach grupy płk. Deca.
Walki na pograniczu belgijsko-holenderskim
16 września I dywizjon wspierał ogniem artyleryjskim natarcie 9 BS w kierunku Axel. 17 września I i III dywizjony prowadziły walkę ogniową, eliminując niemieckie stanowiska artylerii i punkty obserwacyjne w rejonie Axel. W dniach 18 i 19 września pułk intensywnie wspierał 3 BS w walce o przyczółek na kanale Axel-Hulst oraz zdobycie Axel. Po południu wszystkie dywizjony zajęły stanowiska ogniowe na północ od zdobytego Axel, ostrzeliwując porty u ujścia Skaldy. 20 września pułk wspierał 8 BS w trakcie walk. Od 21 do 27 września pułk odpoczywał na zajętych pozycjach w pobliżu Axel. Od 29 do 30 września 1944 roku wspierał ogniem natarcie 3 BS na Merxplas, a następnie brał udział w walkach o przeprawy oraz 1 października o zdobycie Zonndereigen. 3 października pułk wspierał walki w rejonie miasta Baarle-Nassau. 4 października 1 pamot wspierał ogniem artyleryjskim zgrupowania dywizji w walkach o lasy na północ i północny zachód od Baarle-Nassau oraz linię kolejową do Tilburga. Następnie, 5 października, wspierał walki o Alphen, lasy na zachód od miasta oraz miejscowości Terover i Houdseind. W trakcie walk pułk oznaczał swoje pozycje białymi dymami dla współdziałającego lotnictwa. Od 6 do 26 października pułk osłaniał oddziały dywizji ogniem artyleryjskim w działaniach obronnych. 27 października 1944 roku 2 pułk wspierał ogniowo natarcie 10 BKPanc w kierunku Vijfhuizen i Gilze. Po zajęciu Bredy przez 3 BS i część 10 BKPanc, od 31 października do 2 listopada pułk wspierał walki w rejonie rzeki i kanału Mark, wystrzeliwując 1 listopada 7774 granaty. Od 3 listopada pułk wspierał ogniem bspodh w czasie forsowania kanału Mark oraz zdobywania i utrzymywania przyczółka. 4 listopada 2 pamot wspierał Podhalan w natarciu w celu poszerzenia przyczółka. Wieczorem pułk zajął stanowiska ogniowe na przyczółku. W dniach 6 i 8 listopada pułk wspierał 3 BS w walkach o ufortyfikowane przedmoście i miasto Moerdijk, prowadząc intensywne ostrzały na umocnienia wroga.
Obrona i dozorowanie odcinka frontu nad Mozą
Od 9 listopada 1944 roku do 7 kwietnia 1945 roku pułk stacjonował na stanowiskach nad Mozą, współdziałając głównie z pododcinkiem 3 BS. Prowadził walkę artyleryjską z niemieckimi bateriami oraz niszczył wskazane punkty ogniowe wroga. Dodatkowo prowadzono uzupełnienia osobowe i sprzętowe, szkolenia oraz udzielano urlopów. W dniach 31 grudnia 1944 roku oraz 6-7 stycznia 1945 roku wspierał 9 batalion strzelców w walkach o wyspę Kapelsche Veer. Od 13 do 31 stycznia 1945 roku współdziałał z oddziałami 47 RM Comando oraz kanadyjską 4 DPanc w ostatecznych walkach o zlikwidowanie tego przyczółka.
Walki we wschodniej Holandii i w Niemczech
W trakcie marszu z rejonu Bredy w kierunku frontu, w dniach 7-9 kwietnia 1945 roku, dywizjony 2 pułku artylerii motorowej zostały przydzielone do dwóch OW maszerujących na czele dywizji: II dywizjon do OW nr 1 ppłk. Zgorzelskiego, a I dywizjon do OW 2 ppłk. Complaka. Od 11 kwietnia pułk współpracował z 3 BS, które prowadziło natarcie nad rzeką Ems. Od 16 kwietnia 2 pamot, bez dywizjonu, został skierowany do walk o Küstenkanal w ramach 10 BKPanc, szczególnie uczestnicząc w walkach o jego sforsowanie 19 kwietnia. 20 i 21 kwietnia pułk wspierał walki o Papenburg. 22 kwietnia II dywizjon wsparł grupę ppłk. Nowaczyńskiego. 24 i 25 kwietnia pułk wspierał ogniem walki 10 p drag. w forsowaniu kanału Hault-Fehn, zdobyciu Posthausen i forsowaniu rzeki Leda. Od 27 kwietnia 2 pamot współdziałał z 3 BS, wspierając ją w prowadzonych walkach, ostrzeliwując cele w rejonie Posthausen, nad rzeką Jümme, oraz w rejonach Detern, Bokel, Hollen, Apen i Westerstede. W dniach 4 maja oraz w nocy 4/5 maja prowadził ostrzał pozycji niemieckich, a następnie, rano, wykonał 19-minutową nawałę artyleryjską na pozycje niemieckie, wstrzymując ogień o godzinie 7:59 5 maja 1945 roku, co oznaczało kapitulację wojsk niemieckich przed frontem 1 DPanc.
Artylerzyści motorowi po wojnie
5 maja 1945 roku 2 pułk artylerii motorowej zajął stanowiska jako garnizony okupacyjne w składzie grup bojowych: gb „Kazimierczak” bspodh (bez dwóch kompanii), szwadron 24 puł. III dywizjon 2 pamot w miejscowościach Etzel i Hohemoor, gb „Kochanowski” w miejscowości Rutterelfeld z II dywizjonem 2 pamot oraz 1 samodzielnym szwadronem ckm. Reszta pułku pozostała na wcześniej zajętym terenie. Działania okupacyjne batalion pełnił do 20 maja 1945 roku, zajmując się oczyszczaniem terenu z niedobitków, rozbrajaniem osób i terenu z broni oraz amunicji, a także wyłapywaniem przebranych żołnierzy oraz funkcjonariuszy hitlerowskich i egzekwowaniem zarządzeń kapitulacyjnych, w tym ustalonych godzin policyjnych. W trakcie walk we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech, pułk stracił 21 żołnierzy, a 68 zostało rannych. Utracono 2 czołgi, 6 ciągników artyleryjskich, 2 transportery gąsienicowe Carrier, 8 jeepów. Wzięto do niewoli 100 jeńców. Wystrzelono 192 918 granatów. Pułk otrzymał 21 polskich Krzyży VM Vkl, 124 KW, 94 KZ z M, a także zagraniczne odznaczenia: 1 DSO, 2 MC, 2 MM, 2 Croix de Guerre i inne.
Święto pułku obchodzono 20 sierpnia, w rocznicę walk pod Bourdon w 1944 roku.
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku
ppłk Adam Józef Riedl (10 IV – 18 XI 1943 → zastępca dowódcy Artylerii Dywizyjnej 1 DPanc)
ppłk Karol Maresch (18 XI 1943 – I 1946)
ppłk Tadeusz Jan Wiszniewski (do 23 III 1947)
ppłk Ignacy Prosiński (do VI 1947)
I zastępcy dowódcy pułku
ppłk Edward Rykiert (do 17 XI 1943)
mjr Tadeusz Jan Wiszniewski (od 17 XI 1943)
II zastępcy dowódcy pułku
kpt. Zenon Małłysko (do 18 XI 1943)
kpt. Kazimierz Wójcikowski (od 18 XI 1943)
I dywizjon
dowódca dywizjonu – kpt. Władysław Krupowicz
zastępca dowódcy dywizjonu – kpt. Roman Barbacki
dowódca 1 baterii – por. Stanisław Kurpiel
dowódca 2 baterii – por. Kazimierz Kula
II dywizjon
dowódca dywizjonu – kpt. Stanisław Pokorny
zastępca dowódcy dywizjonu – kpt. Józef Kortylewski
dowódca 3 baterii – por. Tadeusz Stępień
dowódca 4 baterii – kpt. Kazimierz Kasprzycki
III dywizjon
dowódca dywizjonu – kpt. Kazimierz Szydłowski (od 6 X 1943)
zastępca dowódcy dywizjonu – kpt. Bohdan Skarbek-Borowski
dowódca 5 baterii – por. Stanisław Wejslog
dowódca 6 baterii – por. Marian Kasprzak
Skład organizacyjny
Struktura w 1 DPanc:
- 3 x dywizjon artylerii
- 2 x bateria artylerii
- 4 działony
Symbole pułkowe
Sztandar
Sztandar został ufundowany przez społeczeństwo miasta Derby w Wielkiej Brytanii i wręczony pułkowi 3 listopada 1945 roku.
Na tarczach sztandaru znajdują się wizerunki Matki Boskiej Częstochowskiej, św. Barbary, herb miasta Derby oraz odznaka pamiątkowa pułku. Na czerwonym tle widnieją kraje i daty kampanii wojennych pułku.
Obecnie sztandar jest eksponowany w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
Odznaka pamiątkowa
Odznaka ma formę stylizowanego orła trzymającego w szponach proporzec w barwach pułkowych (czarno-szmaragdowy), na którym umieszczona jest oznaka rozpoznawcza 1 Dywizji Pancernej. Nad proporcem na piersi orła znajduje się cyfra 2. Odznaka została wykonana w białym metalu metodą głębokiego tłoczenia; jej wymiary to 62 x 32 mm. Mocowana jest do górnej, lewej kieszeni munduru przy pomocy nakrętki tłoczonej w blasze. Brak znaku firmowego.
Barwy
Proporczyk ma kolor czarno-zielony (szmaragdowy).
Znak na pojazdach
Przypisy
Bibliografia
Rozkazy dzienne 1 Pułku Artylerii Ciężkiej i 2 Pułku Artylerii Motorowej 1943 rok. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. R.14. [dostęp 2024-09-13].
Maciej Szczurowski: Artyleria Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w II wojnie światowej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-918-X.
Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk : Bellona, 1992. ISBN 83-11-08218-9.
Jan Partyka: Odznaki i oznaki Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1945 : (wojska lądowe). Rzeszów: Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
Tadeusz Antoni Wysocki: 1 Polska Dywizja Pancerna 1939-1947 : geneza i dzieje. Warszawa: Bellona, 1994. ISBN 83-11-08219-7.
Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
Jacek Kutzner, Juliusz S. Tym: Polska 1 Dywizja Pancerna w Normandii. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2010. ISBN 978-83-7399-404-1.
Juliusz S. Tym: Śladami Polskich Gąsienic. Polskie Oddziały Pancerne na Zachodzie tom 20. Artyleria Dywizyjna 1 Dywizji Pancernej. Warszawa: Edipresse Kolekcja sp.z.o.o., 2015. ISBN 978-83-7989-099-6.
Juliusz Tym, Jacek Kutzner: Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Śladami polskich gąsienic tom 27. Walki 1. Dywizji Pancernej w rejonie Bredy i Moerdijk X-XI 1944 roku. Warszawa: Edipresse Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-126-9.
Juliusz Tym: Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Śladami polskich gąsienic tom 29. Działania Polskiej 1. Dywizji Pancernej w północno-wschodniej Holandii i we Fryzji w kwietniu i maju 1945. Warszawa: Edipresse Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-128-3.
Grzegorz Korczyński (red.): 1. Dywizja Pancerna w walce. Czarna Kawaleria gen. Maczka od Caen do Wilhelmshaven. Relacje dowódców i żołnierzy. Warszawa, repr. Bruksela: Oficyna Wydawnicza Mireki, 2013. ISBN 978-83-89533-81-4.
Juliusz S. Tym. Zarys działań polskiej 1 Dywizji Pancernej w północno-wschodniej Holandii i we Fryzji w kwietniu i maju 1945 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 12 (63)/3 (236), s. 129-166, 2011. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe.
Krzysztof Gaj: 1. Dywizja Pancerna (organizacja wielkiej jednostki pancernej PSZ na Zachodzie – sierpień 1944 r.). Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-283-0.