2 Polskie Skrzydło Myśliwskie

2 (133) Polskie Skrzydło Myśliwskie

Polskie Skrzydło Myśliwskie to jednostka lotnictwa myśliwskiego Polskich Sił Powietrznych, która działała w Wielkiej Brytanii. Było to jedno z kluczowych skrzydeł myśliwskich PSP, które miało zdolność do podejmowania samodzielnych działań na terenach przeciwnika oraz do efektywnej ochrony własnych eskadr bombowych i jednostek morskich.

Dowództwo skrzydła pełniło rolę operacyjną, podlegając dowódcy brytyjskiej grupy taktycznej, natomiast w kwestiach administracyjnych podlegało dowódcy stacji (bazy) lotniczej, na której było zakwaterowane.

Formowanie

Skrzydło zostało sformowane 18 sierpnia 1941 roku na lotnisku w Exeter, w hrabstwie Devon, a w jego skład weszły wcześniej utworzone dywizjony myśliwskie.

W 1943 roku, w związku z przygotowaniami do inwazji na kontynent, wprowadzono zmiany w strukturze organizacyjnej skrzydła, które miało być używane w działaniach na froncie. Nowe zadania operacyjne wymagały dostosowania się do działań mobilnych oraz częstej zmiany lotnisk w miarę przesuwania się linii frontu. Skrzydło otrzymało polowy numer „133”.

Do obsługi skrzydła przydzielono 133 Polowy Port Lotniczy, który początkowo pełnił rolę mobilnej bazy zaopatrzenia z odrębnym statusem organizacyjnym. W lipcu 1944 roku obie jednostki zostały połączone, tworząc 133 Polskie Skrzydło.

Działania bojowe

Skrzydło, stacjonując na lotnisku Exeter, chroniło południowo-zachodnią oraz zachodnią Anglię, broniąc portów, miasta Exeter oraz ochraniając konwoje morskie.

W 1942 roku dywizjony korzystały z wysuniętego lotniska w Coltishall i głównie działały w Holandii, eskortując brytyjskie misje bombowe. Często wspierały także amerykańskie „Latające Fortecy”, zapewniając osłonę dla amerykańskich samolotów myśliwskich dalekiego zasięgu oraz odprowadzając ciężkie bombowce do ich baz.

W czerwcu 1944 roku, skrzydło zostało wyłączone ze składu taktycznego lotnictwa i przeznaczone do obrony Londynu. Początkowo działało w sektorze 12 Grupy Myśliwskiej, a później w 11 Grupie. Operując z lotniska Brenzett na przylądku Dungeness, wspierało ofensywę aliantów, osłaniając bombowce oraz zwalczając cele naziemne ogniem broni pokładowej.

W tym samym czasie prowadziło walkę z pociskami V1, które od 12 czerwca 1944 roku przelatywały nad przylądkiem Dungeness w kierunku Londynu.

W kolejnych miesiącach dywizjony skrzydła wykonywały dalekie misje, często aż nad Berlin, w celu eskortowania ciężkiego lotnictwa bombowego RAF, które używało samolotów Avro Lancaster. Od października 1944 roku, stacjonując na lotnisku Andrews Field w hrabstwie Essex, prowadziły operacje w północno-zachodnich Niemczech. Głównie atakowały parowozy, transporty oraz zapewniały osłonę brytyjskim bombowcom wykonującym naloty na Hamburg i twierdzę morską na wyspie Helgoland. W trakcie jednej z takich misji, 9 kwietnia 1945 roku, 133 Skrzydło zestrzeliło cztery odrzutowe Messerschmitty Me 262, nie odnosząc przy tym strat własnych.

W połowie kwietnia 1945 roku skrzydło brało udział w eskorcie około 500 brytyjskich „Lancasterów” atakujących niemieckie pancerniki w basenach Świnoujścia, co było ich najdalej sięgającą misją.

25 kwietnia 133 Skrzydło zapewniało wsparcie powietrzne dla dużej operacji brytyjskiego lotnictwa (w tym polskiego 300 Dywizjonu Bombowego), atakującego kwaterę Hitlera w Berchtesgaden, na granicy niemiecko-szwajcarskiej.

Skład

Od 18 sierpnia 1941 roku w skład 133 Skrzydła wchodziły:

dywizjon 302 – Poznański
dywizjon 316 – Warszawski
dywizjon 317 – Wileński

W okresie od listopada 1941 do stycznia 1945 roku skład skrzydła ulegał częstym zmianom. W 1944 roku skrzydło składało się z dwóch dywizjonów, a na początku 1945 roku z czterech, natomiast od lutego 1945 do końca wojny z trzech:

dywizjon 306 – Toruński
dywizjon 309 – Ziemi Czerwieńskiej
dywizjon 315 – Dębliński

Dowódcy

mjr pil. Stanisław Brzezina
mjr pil. Stefan Witorzeńc
mjr pil. Wojciech Kołaczkowski
mjr pil. Aleksander Gabszewicz
mjr pil. Tadeusz Nowierski
mjr pil. Walery Żak
mjr pil. Julian Kowalski
mjr pil. Stanisław Skalski
mjr pil. Jan Zumbach
mjr pil. Kazimierz Rutkowski

Przypisy

Bibliografia

Izydor Koliński: Regularne jednostki Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. T. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.

Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06745-7.