2 Łużycka Dywizja Artylerii (2 DA) to jednostka taktyczna artylerii ludowego Wojska Polskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
2 Dywizja Artylerii została utworzona na podstawie rozkazu Nr 8 Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z dnia 20 sierpnia 1944 roku we Włodawie, jako jednostka rezerwowa Naczelnego Dowództwa WP.
Zaprzysiężenie jednostki miało miejsce 14 grudnia 1944 roku we Włodawie. W kwietniu 1945 roku dywizja została włączona do 2 Armii WP, w której pozostała do zakończenia wojny.
Przy dywizji działał Wojskowy Sąd Polowy 2 Dywizji Artylerii, na czele którego stał podporucznik Bolesław Nosowski, a w składzie sędziów byli podporucznicy: Józef Badecki i Wiktor Altschüller.
Zarządzeniem szefa sztabu 2 Armii Wojska Polskiego 2 Dywizja Artylerii została wyłączona z wojsk 2 Armii i podporządkowana bezpośrednio Sztabowi Głównemu Wojska Polskiego. Dywizji polecono przejść trasą Międzybórz, Antonin, Ostrów i zgrupować się w Kaliszu. Ponieważ w Kaliszu nie było odpowiednich warunków do rozlokowania jednostek, dowódca artylerii WP zdecydował, że miejsce postoju dywizji po powrocie z frontu będzie Ostrów Wielkopolski.
W piątek, 25 maja 1945 roku, na rynku w Ostrowie Wielkopolskim zorganizowano uroczystość powitania dywizji, która wkraczała do garnizonu. Powitały ją lokalne władze, przedstawiciele partii politycznych oraz mieszkańcy miasta, w tym komendant wojenny Ostrowa, major Feczin. Uroczystość zakończyła się defiladą. Tego samego wieczoru w Teatrze Miejskim odbyła się akademia połączona z rewią, a później wieczorek towarzyski, który „zacieśnił serdeczne więzy przyjaźni 2 Dywizji z miastem”.
We wrześniu 1945 roku 2 Łużycka Dywizja Artylerii została przekształcona w 12 Łużycką Brygadę Artylerii. Jej brygady przekształcono w 68. i 70. pułki artylerii oraz 67. pułk artylerii ciężkiej. Samodzielny 6 dywizjon artyleryjskiego rozpoznania pomiarowego wszedł w skład 67 pac. Dodatkowo, z 7 Brygady Artylerii Haubic wydzielono dwa dywizjony artylerii, które posłużyły do utworzenia dwóch pułków artylerii lekkiej dla 15. i 18 DP. Nowa brygada początkowo stacjonowała w Ostrowie Wielkopolskim.
Kontynuatorką tradycji 2 Łużyckiej Dywizji Artylerii została 32 Łużycka Szkolna Brygada Artylerii im. gen. broni Bolesława Czarniawskiego w Orzyszu.
Szlak bojowy
W okresie od 20 września 1944 do 18 stycznia 1945 roku, w przerwach pomiędzy walkami, dywizja prowadziła szkolenie bojowe.
Przegrupowanie dywizji z Włodawy do Radomia miało miejsce po kontrolnym ostrym strzelaniu pod koniec stycznia 1945 roku.
12 lutego 1945 roku dywizja została podporządkowana Dowództwu 1 Frontu Białoruskiego i przetransportowana w rejon Człopy.
Od lutego do początku marca 1945 roku dywizja brała udział w walkach, wspierając działania radzieckich armii: 3 Uderzeniowej oraz 1 Pancernej, przy przełamaniu obrony Drawna oraz podczas operacji na wybrzeżu Morza Bałtyckiego.
Do połowy marca 1945 roku dywizja wspierała 47 Armię w likwidacji przyczółka na wschodnim brzegu Odry pod Dąbiem. Po zakończeniu tego zadania jednostka została podporządkowana Dowództwu 1 Frontu Ukraińskiego. W dniach 23-26 marca 1945 roku dywizja przeszła w rejon Zawoni (25 km na północ od Wrocławia). 4 kwietnia 1945 roku otrzymała rozkaz przegrupowania się do rejonu Trzebnicy i włączenia w skład 2 Armii Wojska Polskiego. W Trzebnicy jednostki przygotowywały się do operacji berlińskiej.
16 kwietnia 1945 roku 2 Armia Wojska Polskiego rozpoczęła forsowanie Nysy Łużyckiej. Dywizja wspierała działania 2 Armii, prowadząc ogień artyleryjski na niemieckie pozycje. Po przekroczeniu Nysy Łużyckiej dywizja kontynuowała działania przełamujące obronę rzeki Weißer Schöps oraz kanału Neugraben.
18 kwietnia 1945 roku dywizja uczestniczyła w załamaniu ataku zgrupowania pancernego feldmarszałka Schörnera w rejonie Wehrkirch. Od 22 kwietnia do 5 maja 1945 roku dywizja brała udział w walkach w rejonie Budziszyna, a następnie w operacji praskiej, prowadząc działania pościgowe i wspierając ogniem dywizje 2 AWP. Szlak bojowy oddziałów 2 Łużyckiej Dywizji Artylerii zakończył się 11 maja 1945 roku w rejonie Ulbersdorf.
Za swoje działania w walkach dywizja została odznaczona następującymi wyróżnieniami:
- Krzyż Grunwaldu III klasy
- Order Czerwonego Sztandaru – nadany Rozkazem Dowódcy 2 Armii Wojska Polskiego nr 133 z dnia 3 lipca 1945 roku.
Struktura
Dowództwo 2 Dywizji Artylerii
- 6 Brygada Artylerii Lekkiej
- 7 Brygada Artylerii Haubic
- 8 Brygada Artylerii Ciężkiej
- 6 samodzielny dywizjon artyleryjskiego rozpoznania pomiarowego
- 4 samodzielny batalion samochodowy
- bateria dowództwa dywizji artylerii
- 5 samodzielna kompania medyczno-sanitarna
- 19 piekarnia polowa
- 26 polowa baza remontu samochodów (26 Ruchome Warsztaty Naprawy Samochodów)
- Ruchome Warsztaty Artyleryjskie dywizji
- Ruchome Warsztaty Mundurowe
- 3068 Wojskowa Stacja Pocztowa
- 1892 Polowa Kasa Banku Państwowego
Stan etatowy, wzorowany na radzieckim etacie dywizji Naczelnego Dowództwa, wynosił 5732 żołnierzy, w tym 679 oficerów, 1414 podoficerów oraz 3639 szeregowych.
Uzbrojenie i wyposażenie
- 72 armaty 76 mm Zis-3;
- 60 haubic 122 mm;
- 36 haubicoarmat 152 mm;
- 3897 kb i kbk;
- 168 rusznic ppanc;
- 85 karabinów maszynowych;
- 534 samochody;
- 45 traktorów.
Dowództwo dywizji
Obsada dowództwa w czasie działań wojennych:
- Dowódca – gen. bryg. Benedykt Niestorowicz (6 IX 1944 – IX 1945)
- Zastępca dowódcy ds. polityczno-wychowawczych – mjr Marian Czarnota (1 XII 1944 – 1945)
- Szef sztabu – płk Sergiusz Dworiecki (10 IX 1944 – 1945)
Marsze i działania bojowe
Kawalerowie Virtuti Militari
Odznaczeni Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari:
- płk Michał Aguriewski
- płk Ananiusz Szczadrin
Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari:
- kpt. Mikołaj Andruszczenko
- ppor. Teodor Danczenko
- mjr Aleksander Koreniuk (rez.)
- gen. bryg. Benedykt Nestorowicz
- kpt. Mikołaj Osipow
- por. Władysław Skulski (rez.)
- ppor. Stefan Somla
- bomb. Bazyli Starczewski
- ppor. Aleksander Szaniak
- por. Mikołaj Szymański
Przypisy
Bibliografia
- Kazimierz Kaczmarek: Druga Armia Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
- Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960. Skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
- Mikołaj Plikus [red.]: Mała kronika ludowego Wojska Polskiego 1943-1973. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Władysław Ways: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek artylerii, Cz. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
- [red.] Stanisław Stąpor: Organizacja i działania bojowe ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Szkolenie, przegrupowania i działania bojowe 2 Armii WP. Wybór materiałów źródłowych. Tom III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
- Marek Klibański: Druga Łużycka Dywizja Artylerii. Organizacja, szkolenie i działania bojowe (20 sierpnia 1944 r.-5 października 1945 r.). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1963.