2 Grupa Artylerii
2 Grupa Artylerii (Grupa Artylerii Armii) to duża jednostka artylerii Polskich Sił Zbrojnych.
Formowanie i zmiany organizacyjne
19 października 1942 roku, w Iraku, powstała tzw. Artyleria Ciężka Armii Polskiej na Wschodzie. W skład tej jednostki weszły 1 pułk artylerii ciężkiej, który został sformowany w maju 1942 roku w obozie Barbara w Palestynie jako część II Korpusu Strzelców, oraz 7 pułk artylerii ciężkiej, utworzony wiosną 1942 roku w Kermine w Uzbekistanie, będący częścią Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Oba pułki zostały przemianowane odpowiednio na 10 i 11 pac. W marcu 1943 roku, w związku z reorganizacją jednostek Armii Polskiej na Wschodzie, w obozie Mullah Azis koło Kanaqin utworzono Grupę Artylerii Armii, która składała się z dowództwa, plutonu łączności, 7 pak, 9 pal, 10 pac i 11 pac. W kwietniu 1943 roku Grupa Artylerii Armii została przeniesiona do rejonu Kirkuku. W Iraku jednostki artylerii intensywnie się szkoliły, a kadra oficerska oraz podoficerska uczestniczyła w kursach brytyjskich i polskich, otrzymując niezbędne uzbrojenie i wyposażenie. W lipcu 1943 roku jednostka została przemianowana na 2 Grupę Artylerii i włączona do 2 Korpusu Polskiego. Od 26 sierpnia do połowy września 1943 roku jednostki 2 GA zostały przegrupowane w rejonie miejscowości Isdud w Palestynie. Na terenie Palestyny i Syrii pułki 2 GA brały udział w różnych strzelaniach, manewrach i pokazach. 16 listopada 1943 roku na poligonie pod Berszebą artylerzyści zdali egzamin ogniowy, który został poddany inspekcji przez Naczelnego Wodza, generała broni Kazimierza Sosnkowskiego. W dniach 2–4 grudnia 1943 roku jednostki grupy zaczęły przegrupowanie do obozu Qassasin w Egipcie, gdzie uzupełniły swój stan osobowy oraz wymieniły uzbrojenie i wyposażenie. Od stycznia do 20 lutego 1944 roku poszczególne jednostki 2 GA zostały przetransportowane drogą morską z Port Saidu i Aleksandrii do Tarentu i Bari we Włoszech.
Działania bojowe
Po przybyciu do portów i wyładunku na ląd poszczególne pułki grupy przeszły aklimatyzację oraz szkolenie w obozach wojskowych w Santa Teresa (6 km na wschód od Tarentu) i San Basilio. Otrzymały nowoczesne uzbrojenie i zaczęły przygotowania do działań bojowych. Jako pierwszy na front, zajmowany przez 3 DSK, wyruszył 17 lutego 1944 roku I dywizjon 11 pac, a 28 lutego dowództwo 11 pac i II dywizjon 10 pac. 19 marca pozostałe jednostki 2 GA zajęły stanowiska ogniowe na zachód od miejscowości Vinchiaturo i Campobasso. Po objęciu przez cały 2 Korpus Polski 60 km odcinka frontu na rzekach Sangro i Rapido, wspierały one działania 3 DSK, zaopatrując je w ogień artyleryjski: 9 pal oraz II dywizjon 10 pac, natomiast pozostałe oddziały 2 GA wspierały 5 KDP. Na zajmowanych stanowiskach ogniowych, w zależności od potrzeb, wspierały jednostki korpusu do 14 kwietnia 1944 roku. W dniach 14–16 kwietnia oddziały 2 GA zrezygnowały ze stanowisk ogniowych i skoncentrowały się nad rzeką Volturno, uzupełniając amunicję i regenerując siły. Po 20 kwietnia jednostki grupy przygotowywały i zajmowały nowe stanowiska ogniowe, rozbudowując sieć łączności telefonicznej i radiowej, prowadząc działania maskujące i segregując zgromadzoną amunicję. W czasie przygotowań do bitwy o Monte Cassino 2 GA została wzmocniona jednostkami podległymi dowódcy artylerii 2 KP: Sztabem zwalczania artylerii nieprzyjaciela, II dywizjonem 8 paplot.c. (do prowadzenia ognia naziemnego), III dywizjonem 7 paplot.l. (do obrony przeciwlotniczej oddziałów grupy) oraz ogniem brytyjskiego 56 pac. Oddziały grupy prowadziły ogień do dnia „D” i godziny „H”. Od 11 maja godz. 23.00 do 27 maja 1944 roku artyleria grupy wystrzeliła 130 000 pocisków na wcześniej ustalone i rozpoznane cele oraz te, które zostały wykryte w trakcie bitwy. Działała na korzyść oddziałów piechoty, czołgów i kawalerii 2 KP. Od 27 maja do 12–14 czerwca 1944 roku oddziały grupy odpoczywały w rejonie Vinchiaturo i Campobasso. Od 19 czerwca cała 2 GA wraz z przydzielonymi brytyjskimi 17 i 26 pac-ami skoncentrowała się w rejonie Pescary. W trakcie kampanii adriatyckiej oddziały 2 GA wspierały nacierające jednostki korpusu, rozwijając stanowiska ogniowe oraz sieć łączności. W dniach 24–26 czerwca prowadziły działania nad rzeką Chineti, następnie w rejonie Loreto, Filotrano, Osimo oraz nad rzeka Musone. Intensywnie prowadziły ogień do nieprzyjaciela w dniach 17 i 18 lipca podczas walk o Anconę. Następnie, od 19 lipca do 4 września 1944 roku, wielokrotnie rozwijały stanowiska ogniowe, punkty obserwacyjne i prowadziły ogień w rejonach San Vito, Belvedere, Senigallia, Ripe oraz Monterade. Uczestniczyły także w przełamaniu obrony na rzece Metauro w dniach 19–22 sierpnia 1944. Zakończyły kampanię adriatycką przełamaniem Linii Gotów w okresie 2-4 września 1944 roku. W trakcie tej kampanii 2 GA zmieniała stanowiska ogniowe aż 13 razy, współpracując z brytyjskimi 17, 26, 4 i 56 pac-ami, 97 paplot.c. oraz eskadrą 653 dsa (dywizjon samolotów artylerii). Ponadto współdziałały z polskimi jednostkami artylerii z dywizjonów 8 paplot.c. (do niszczenia celów naziemnych) oraz 7 paplot.l. w ramach obrony przeciwlotniczej. Od 5 września do 4 października 2 GA przebywała w Porto Recanati na odpoczynku. Od 4 października 1944 roku z grupy wydzielono 10 i 11 pac, które zostały przydzielone do kanadyjskiej AGRA, a 9 pal w październiku został wydzielony z 2 GA i odesłany na tyły w celu przezbrojenia i reorganizacji w pułk artylerii ciężkiej. Pozostałe jednostki 7 pak oraz przydzielone dywizjony 8 paplot.c. w dniach 10 października wspierały oddziały 2 KP w kampanii w Apeninach Emiliańskich, w walkach pod Monte Chioda, Monte Pratello i Monte Lechia. 6 listopada do grupy powróciły wydzielone wcześniej 10 i 11 pac. 2 Grupa Artylerii w składzie 7 pak, 10 i 11 pac oraz pojedyncze dywizjony ze składu 8 i 7 paplot wspierały oddziały 2 KP w walkach o Converselle, Monte Fortino oraz Monte Rici. Na koniec listopada do grupy dołączył 9 pac, w tym składzie grupa wspierała korpus w walkach o doliny rzek Marzeno, Lamone i Senio. 21 grudnia 1944 roku wydzielono 7 pak ze składu grupy, przydzielając go do nowo tworzonej artylerii dywizyjnej 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej. Od stycznia do początku kwietnia 1945 roku pozostałe pułki 2 Grupy Artylerii wspierały obronę oddziałów korpusu nad rzeką Senio. Do 2 GA w końcu marca dołączyły nowo sformowane w Bazie 2 Korpusu 12 i 13 pac-e. Ponadto, od 3 listopada 1944 roku do 4 kwietnia 1945 roku, okresowo przydzielono brytyjskie 3, 5, 73, 51 i 102 pac, dywizjony 1 paplot, eskadrę B 654 dsa oraz polskie: I i II dywizjony 8 paplot.c., dywizjon 7 paplot.l. i zespoły korpuśnego 1 pułku pomiarów artylerii. W bitwie o Bolonię 2 Polska Armijna Grupa Artylerii wspierała wojska 2 Korpusu Polskiego, angażując 5 pułków artylerii ciężkiej oraz brytyjski 78 pac i dywizjon 13 pułku artylerii najcięższej. Dodatkowo przydzielono polskie oddziały: I dywizjon 8 paplot.c. oraz eskadrę C 663 dsa. W trakcie bitwy, w ciągu 12 dni, grupa dokonała 7 zmian stanowisk ogniowych, przesuwając się wraz z frontem o ponad 40 km, forsując wiele rzek i kanałów, w tym Senio, Santerno, Silaro, Gaiano i wiele kanałów. Po zdobyciu Bolonii i zakończeniu działań wojennych 2 AGA skoncentrowała się w rejonie pomiędzy Castel S. Pietro a Bolonią. W trakcie działań wojennych, od 18 lutego 1944 roku do 22 kwietnia 1945 roku, oddziały grupy wystrzeliły 550 000 sztuk pocisków.
Na koniec 1945 roku rozwiązano 2 Armijną Grupę Artylerii.
Struktura organizacyjna i obsada personalna grupy
Dowództwo 2 Grupy Artylerii
dowódca – płk (gen. bryg.) Ludwik Ząbkowski
Obsada etatowa 9 kwietnia 1945:
- szef sztabu – mjr (ppłk) dypl. Włodzimierz Łagidze
- mjr Bolesław Glazer
- oficer WSA – kpt. Józef Dobrostański
- tłumacz – por. Karol Jaroszyński
- dowódca łączności grupy – por./kpt. Piotr Lichtarowicz (7 VIII 1943 – 15 III 1945)
- por. Wacław Widłaszewski (16 III 1945 – 1947)
7 pułk artylerii konnej (7th Polish Horse Artillery Regiment) do 15 sierpnia 1943 pod nazwą 7 pal; od 1945 w składzie 2 WDPanc.
9 pułk artylerii najcięższej (9th Polish Medium Regiment) – do jesieni 1944 jako 9 pal.
10 pułk artylerii ciężkiej (10th Polish Medium Regiment)
11 pułk artylerii ciężkiej (11th Polish Medium Regiment)
12 pułk artylerii ciężkiej (12th Polish Medium Regiment)
13 pułk artylerii ciężkiej (13th Polish Medium Regiment)
dowódca plutonu (kompanii) łączności 2 GA:
- por./kpt. Piotr Lichtarowicz (7 VIII 1943 – 27 II 1944)
- ppor./por. Wacław Widłaszewski (27 II 1944 – 15 III 1945)
- ppor. Ludwik Więckowski (16 III 1945 – 1947)
Odznaka pamiątkowa
Odznaka, zatwierdzona Dz. Rozk. Dowódcy 2 Korpusu nr 103, poz. 601 z 17 września 1946 roku, ma kształt krzyża Monte Cassino. Na krzyżu umieszczony jest wieniec laurowy w kształcie koła. W centrum znajduje się syrenka oraz pocisk artyleryjski skierowany w dół, który łączy się z oznaką 8 Armii Brytyjskiej. Pozostała część koła wypełniona jest promieniami, imitującymi wybuch pocisku. Odznaka jest dwuczęściowa – wykonana z białego metalu, emblemat z wieńcem z kontrą, połączony z krzyżem na dwa nity tulejkowe. Wymiary: 45×45 mm. Projektowali ją Józef Czwodroń oraz Antoni Tass, a wykonano ją w F.M. Lorioli Fratelli – Milano – Roma.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 83-03-02923-1.
Witold Biegański: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie. Formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
Aleksander Blum, Maciej Przedrzymirski, Jerzy Wisz, Jan Paśnicki: Artyleria polska Bitwa o Bolonię 1945. Materiały do Księgi Pamiątkowej Artylerii Polskiej na Zachodzie 1940-1945. Londyn: Koło Oficerów Artylerii, 1990.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom II, Walki formacji polskich na zachodzie 1939-1945, Warszawa 1981, opracowanie zbiorowe pod redakcją Witolda Biegańskiego.
Maciej Szczurowski: Artyleria Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w II wojnie światowej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-918-X.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Władysław Łado, Kazimierz Romanowicz: Historia 2 Grupy Artylerii. Rzym: Wydawnictwo 2 Grupy Artylerii, 1946.
Piotr Żaroń: Armia Polska w ZSRR, na Bliskim Wschodzie i Środkowym Wschodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, 1981.
Piotr Żaroń: Kierunek wschodni w strategii wojskowo-politycznej gen. Władysława Sikorskiego 1940-1943. Warszawa 1988, ISBN 83-01-06820-5.