2 Białoruska Dywizja Strzelecka im. M.W. Frunze, odznaczona Orderem Czerwonego Sztandaru, oraz 2 Mazurska Dywizja Strzelecka, wyróżniona Orderem Kutuzowa (ros. 2-я стрелковая Белорусская Краснознаменная дивизия им. М.В.Фрунзе, 2-я стрелковая Мазурская ордена Кутузова дивизия) – to jednostki piechoty Armii Czerwonej.
Historia dywizji
Dywizja została utworzona 24 września 1919 roku z rozformowanej 1 Riazańskiej Dywizji Piechoty. W 1932 roku przekształcono ją w dywizję kadrową.
W okresie od 28 kwietnia do 16 czerwca 1919 roku, jako 1 Riazańska DP, brała udział w operacjach bugurusłańskiej, bielebiejskiej oraz ufijskiej, a od czerwca do grudnia 1919 roku uczestniczyła w obronie Piotrogrodu. 14 listopada 1919 roku wzięła udział w zdobyciu Jamburga, a 22 listopada 1919 roku – Aleksandrowskiej Górki.
W grudniu 1919 roku dywizja została przeniesiona nad rzekę Plussa, a następnie nad Narwę, gdzie prowadziła walki w rejonie Ust-Żardianki (ros. Усть-Жардянка) oraz na podejściach do Narwi aż do zawarcia rozejmu z Estonią, kończącego wojnę estońsko-bolszewicką.
Od stycznia do kwietnia 1920 roku żołnierze dywizji byli zaangażowani w pracach Armii Pracy (ros. Трудармиа), zajmując się wydobyciem torfu oraz budową Mostu Jamburskiego na terenie guberni piotrogrodzkiej.
Następnie, do czerwca 1920 roku, dywizja walczyła na froncie łotewskim (w tym w patrole zwiadowcze i obronę przeciwlotniczą), a po otrzymaniu uzupełnień została przerzucona na front polski. W dniach od 4 do 23 lipca 1920 roku brała udział w operacji polskiej w składzie 16 Armii, a później 3 Armii, zdobywając Świsłocz, stację kolejową Osipowicze, Bobrujsk, Brześć Litewski oraz Prużany. Od 23 lipca do 25 sierpnia 1920 roku uczestniczyła w operacji warszawskiej: 1 sierpnia oddziały dywizji przeszły przez rzekę Desna, atakując Brześć Litewski, gdzie po ciężkich walkach zdobyły forty Kozłowicze i Berg Grafski. Następnie dywizja przerwała się przez przedmieścia i zdobyła stację kolejową; 2 sierpnia, razem z innymi jednostkami, weszła do Brześcia i zajęła pozycje na prawym brzegu Bugu, gdzie prowadziła intensywne walki o most kolejowy. 17 sierpnia dywizja walczyła w rejonie stacji Wołomin, a następnie, po ogromnych stratach, wycofała się w kierunku Białegostoku, ponosząc ciężkie straty w warunkach częściowego okrążenia pod Białymstokiem i Radoszkowiczami.
Od października 1920 roku do 1921 roku, aż do rozejmu z Polską, dywizja pełniła służbę pograniczną pod Mińskiem, walcząc z kontrrewolucjonistami na Białorusi.
W dniach 17-28 września 1939 roku dywizja brała udział w agresji na Polskę, rozwijając się według etatów wojennych i kierując się z rejonu stałej dyslokacji w stronę Radoszkowicze – Gródek – Trawy – Lida – Grodno – Augustów. Po zakończeniu walk oddziały dywizji broniły granicy w rejonie Suwałki – Szczuczyn – Grajewo. 10 października 1939 roku dywizję przetransportowano do Osowca, korzystając z trasy Augustów – Szkolnica – Żtaban (ros. Жтабан) – Suchowola – Osowiec.
22 czerwca 1941 roku o godzinie 11 dywizja nawiązała kontakt ogniowy z Niemcami 15 km na północ od twierdzy Osowiec, broniąc się na rubieży Goniądz – Osowiec – Nowa Wieś, utrzymując przednie oddziały na rubieży Ruda (6 km na południowy wschód od Grajewa) – Okół – Opartowo, jednak nie wytrzymując naporu przeciwnika, musiała opuścić te pozycje. W dniach 23-26 czerwca 1941 roku zajęła pozycje obronne na rzece Biebrza, a następnie, rozbita, cofała się w kierunku Knyszyn – Wołkowysk, porzucając większość ciężkiego uzbrojenia z powodu niemożności wyprowadzenia z pozycji. W dniach 28 czerwca – 4 lipca 1941 roku dywizja została całkowicie zlikwidowana w „kotle białostockim”.
19 września 1941 roku dywizja została oficjalnie rozformowana.
Na nowo sformowano ją 2 lipca 1941 roku jako 2 Moskiewską Dywizję Strzelecką Obrony Narodowej, a 26 września 1941 roku przemianowano ją na 2 Dywizję Strzelecką.
Trzykrotnie dywizja była formowana ponownie, po raz pierwszy 23 listopada 1941 roku w Sewastopolu na bazie 2 Dywizji Kawalerii, a następnie po raz czwarty 31 grudnia 1941 roku w Archangielskim Okręgu Wojskowym jako 410 Dywizja Strzelecka, która w lutym 1942 roku została przemianowana na 2 Dywizję Strzelecką. Otrzymała ona tytuł wyróżniający „Mazurska” oraz została odznaczona Orderem Kutuzowa II klasy.
Odznaczenia i wyróżnienia
1921: 18 Pułk Strzelecki uhonorowano Orderem Czerwonego Sztandaru za walkę pod Radoszkowiczami w czasie wojny radziecko-polskiej (później odznaczenie przekazano następcy prawnemu 13 Pułkowi Strzeleckiemu);
18 listopada 1921: nadano nazwę wyróżniającą 2 Tulska Dywizja Strzelecka (ros. 2-я Тульская сд);
23 listopada 1923: nadano nazwę wyróżniającą 2 Białoruska Dywizja Strzelecka (ros. 2-я Белорусская сд) w związku z formowaniem w oparciu o białoruską narodowość;
29 kwietnia 1927: nadano imię Michaiła Frunzego;
29 lutego 1928: uhonorowano Honorowym Rewolucyjnym Czerwonym Sztandarem (z okazji 10-lecia RChACz);
5 kwietnia 1945: nadano nazwę wyróżniającą Mazurska;
5 lipca 1945 roku odznaczono Orderem Kutuzowa II klasy.
Dowódcy (szefowie) dywizji
5 października 1918 – 12 maja 1919: Michaił Mierro;
12 maja 1919 – 6 września 1919: Konstantin Spiżarny;
6 września 1919 – 24 września 1919: cz.p.o. Andriej Kieppen;
24 września 1919 – 3 sierpnia 1920: Roman Łągwa;
3 sierpnia 1919 – 9 sierpnia 1919: cz.p.o. Aleksiej Naumow;
9 sierpnia 1919 – 28 września 1920: Władimir Szaszkin;
28 września 1920 – 20 października 1921: Eduard Wiłumson;
18 listopada 1921 – 10 lutego 1922: kombrig Wasilij Sołoduchin;
11 lutego 1922 – 20 lipca 1922: cz.p.o. Siergiej Gribow;
6 września 1922 – marzec 1923: Piotr Sztejger;
marzec 1923 – 4 października 1923: Janis Fabriciuss;
5 października 1923 – październik 1924: cz.p.o. Aleksandr Łoktionow (zastępca dowódcy dywizji);
październik 1924 – listopad 1930: Aleksandr Łoktionow (wyznaczony na dowódcę 4 Korpusu Strzeleckiego);
15 listopada 1931 – luty 1934: kombrig Boris Bobrow (wyznaczony na dowódcę 16 Korpusu Strzeleckiego);
luty 1934 – styczeń 1935: kombrig Andriej Mielik-Szachnazarob (wyznaczony na dowódcę 16 Korpusu Strzeleckiego);
23 stycznia 1935 – styczeń 1937: kombrig Miron Połunow (popełnił samobójstwo w Mińsku);
styczeń 1937 – wrzesień 1937: komdiw Iwan Koniew (wyznaczony na dowódcę 57 Samodzielnego Korpusu Strzeleckiego);
wrzesień 1937 – listopad 1939: kombrig Stiepan Jeremin (wyznaczony na dowódcę 50 Dywizji Strzeleckiej);
29 listopada 1939 – 24 lipca 1941: płk Michaił Griszyn;
…
31 grudnia 1941 – 11 lutego 1944: płk (od 18 maja 1943 gen. mjr) Dmitrij Łukjanow;
12 lutego 1944 – 9 maja 1945: płk Miron Pieriewoznikow.
Struktura organizacyjna dywizji pierwszego formowania
13 pułk strzelecki;
200 pułk strzelecki;
261 pułk strzelecki;
164 pułk artylerii lekkiej;
243 pułk artylerii haubic;
365 samodzielny batalion czołgów;
70 dywizjon artylerii przeciwpancernej;
94 dywizjon artylerii przeciwlotniczej;
59 batalion rozpoznawczy;
15 batalion saperów;
43 batalion łączności;
84 batalion transportowy;
91 batalion medyczno-sanitarny;
87 pluton przeciwchemiczny;
40 piekarnia polowa;
144 stacja poczty polowej;
250 kasa polowa.
Przypisy
Bibliografia
RKKA.ru: 2-я стрелковая Белорусская Краснознаменная дивизия им. М.В.Фрунзе. [dostęp 2016-10-27]. (ros.).
RKKA.ru: 2-я Мазурская стрелковая дивизия. [dostęp 2016-10-27]. (ros.).
Grzegorz Łukomski, Bogusław Polak, Mieczysław Wrzosek, Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, Koszalin 1990.
Piotr Zarzycki: Suplement do września 1939. Ordre de Bataille armii niemieckiej, słowackiej i sowieckiej wraz z obsadami personalnymi. Warszawa: Księgarnia Historyczna, 2014. ISBN 978-83-933204-7-9.