2 Brygada Kawalerii Narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego

2 Brygada Kawalerii Narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego to jednostka jazdy w armii Wielkiego Księstwa Litewskiego, będąca częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Inne określenia tej brygady to Brygada Petyhorska oraz Brygada Pińska.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Brygada została utworzona w 1776 roku z oddziałów petyhorskich. W pierwszym roku istnienia liczyła etatowo 478 żołnierzy. W 1777 roku jej skład obejmował sztab oraz chorągwie, w tym: chorągiew J. K. M, chorągiew B. Wlk. Lit., chorągiew B. Pl. Lit., chorągiew M. Brzostowskiego, chorągiew J. A. Mniszcha, chorągiew M. Ogińskiego, chorągiew J. M. Chodkiewicza, chorągiew A. Czartoryskiego, chorągiew A. M. Rokickiego, chorągiew A. K. Czartoryskiego, chorągiew L. Tyszkiewicza, chorągiew M. Łopotta, chorągiew J. Suchodolskiego, chorągiew D. Głuchowskiego oraz chorągiew S. Aleksandrowicza. Chorągwie zostały zgrupowane w czterech szwadronach, z których każdy miał po cztery chorągwie.

Zgodnie z danymi z „raty marcowej” z 1777 roku, stan faktyczny wynosił 284 żołnierzy. Reformy sejmu czteroletniego planowały w 1789 roku zwiększenie liczby wojsk do armii liczącej 100 tysięcy żołnierzy, jednak później etat został obniżony do 65 tysięcy. Przy zachowaniu etatu z 1776 roku, nowy zaciąg dla brygady przewidywał 1120 ludzi, co razem dawało 1598 żołnierzy w służbie. W 1792 roku, przed przejęciem wojska litewskiego przez konfederację targowicką, stan etatowy wynosił 1619 żołnierzy, a faktyczny 1608. Można założyć, że w kwietniu 1794 roku brygada liczyła etatowo 854 żołnierzy, a faktycznie 342. W 1794 roku zorganizowano ją w 8 chorągwi.

Brygada składała się z 2 szwadronów, każdy z dwóch chorągwi. Na 1 sierpnia 1793 roku jej stan liczebny wynosił 369 ludzi oraz 208 koni, a 16 kwietnia 1794 roku około 360 ludzi oraz około 300 koni.

Żołnierze brygady

W brygadzie istniały następujące stanowiska oficerskie: brygadier-komendant, wicebrygadier-wicekomendant, major, kwatermistrz-kasjer, audytor, adiutant, rotmistrz, porucznik, podporucznik oraz chorąży. Oficerowie mieli także rangi towarzysza i namiestnika, które odpowiadały randze chorążego. Nie byli oni jednak patentowani przez króla, lecz przez rotmistrzów lub hetmanów, a ich rzeczywiste role w chorągwiach bardziej przypominały podoficerskie.

Komendanci brygady to:

Franciszek Ksawery Chomiński
Piotr Antoni Twardowski (14 października 1790)
Józef Kopeć (1794)

Walki brygady

Brygada brała udział w starciach podczas wojny w obronie Konstytucji 3 maja oraz insurekcji kościuszkowskiej.

Bitwy i potyczki, w których uczestniczyła, to:

bitwa pod Mirem (11 czerwca 1792)
bitwa pod Dubienką (18 maja 1794)
Mikołajów (23 maja 1794)
obrona Warszawy
bitwa pod Gołkowem (9-10 lipca 1794)
Wola (27 lipca 1794)
Wilno (10 sierpnia 1794)
Szwedzkie baterie (25 sierpnia 1794)
Powązki (28 lipca oraz 26/27 sierpnia 1794)
Błonie (9 września 1794)
bitwa pod Maciejowicami (10 października 1794)
obrona Pragi (4 listopada 1794)

Przypisy

Bibliografia

Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.

Gabriel Nikolaus Raspe: Accurate Vorstellung der Königlich Pohlnischen Armee nach der auf dem in Jahre 1775 gehaltenen Reichstage festgesetzen Stärke und Uniform. Nürnberg: Raspe, Gabriel Nikolaus (1712-1785). Druk., 1781.

Mariusz Machynia, Valdas Rakutis, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sztab, kawaleria, artyleria, wojska inżynieryjne i piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1999. ISBN 83-7188-239-4.

Tomasz Ciesielski: Jazda koronna i Wielkiego Księstwa Litewskiego autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1717-1776. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz… Studia z dziejów kawalerii. T.1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. ISBN 978-83-231-2567-9.

Mariusz Machynia: Kawaleria litewska w początkowym okresie działań Komisji Wojskowej Rzeczypospolitej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Lata 1765-1766. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz… Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.

Maciej Trąbski: Kawaleria autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga narodów w epoce stanisławowskiej. Lata 1775-1794. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz… Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.

Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.