2 Brygada AL „Świt”

2 Brygada AL Ziemi Kieleckiej „Świt” to oddział partyzancki, który funkcjonował na Kielecczyźnie i został sformowany w sierpniu 1944 roku na podstawie rozkazu dowódcy III Obwodu Armii Ludowej, Mieczysława Moczara, z dnia 6 sierpnia 1944.

Historia jednostki

Powstanie brygady związane jest z przystąpieniem do KRN oraz AL Rewolucyjnej Grupy Inteligencji Socjalistycznej „Świt”, co miało miejsce 2 lutego 1944 roku.

Jej dowódcy to kolejno: kpt. Tadeusz Maj oraz por. Tadeusz Łęcki. Brygada otrzymała swoje wyposażenie, w tym broń, amunicję i materiały wybuchowe, w trakcie zrzutu zrealizowanego przez lotnictwo radzieckie w nocy z 5 na 6 sierpnia 1944 roku, w okolicach wsi Bronkowice i Radkowice.

II Brygada Armii Ludowej Ziemi Kieleckiej „Świt” brała udział w wielu starciach, m.in. w rejonach Sulejowa, Janika, Gustawowa, Rakowic i Bronkowic, a także w walkach pod Gruszką. Brygada ma na swoim koncie liczne akcje dywersyjne, w tym ataki na transporty kolejowe w takich miejscach jak Zagnańsk, Występy, Skorków i Szczukowskie Góry. W końcowej fazie wojny, gdy główne siły brygady przeszły przez front do Chotczy nad Wisłą, odegrała kluczową rolę w tworzeniu powiatowych i gminnych rad narodowych w wyzwolonej Polsce Ludowej.

Na mocy rozkazu dowódcy III Obwodu AL, brygada skoncentrowała swoje działania na niszczeniu transportów oraz linii komunikacyjnych okupanta w obszarze trójkąta Kielce-Włoszczowa-Jędrzejów, szczególnie atakując odcinek kolejowy Kielce-Częstochowa oraz drogi Kielce-Jędrzejów i Kielce-Włoszczowa. W trakcie swoich operacji, brygada stoczyła szereg potyczek, takich jak wysadzenie pociągu wojskowego z amunicją 11 sierpnia w rejonie stacji Szczukowskie Górki, rozbicie niemieckiego pododdziału 15 sierpnia w Występach oraz starcie z niemieckim oddziałem 28 sierpnia w Piekoszowie. Brygada współpracowała z innymi oddziałami AL w bitwach pod Gruszką 29-30 września, w lasach Siekierno-Rataje 6 października, a 28-29 października wspólnie z pozostałymi jednostkami przebiła się przez linię frontu na sowiecki przyczółek pod Chotczą. W 1944 roku 2 Brygada AL „Świt” została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy za swoje działania przeciwko okupantowi. Po przejściu frontu, wielu żołnierzy wstąpiło do 2 Armii Wojska Polskiego.

Brygada miała charakterystyczną oznakę w postaci czerwonej opaski z haftowanym wschodzącym słońcem oraz napisem „ŚWIT” w półokręgu. Jako standardowy element umundurowania, żołnierze nosili maciejówki. Część żołnierzy, którzy nie uczestniczyli w przebiciu przez front pod Chotczą w nocy z 27 na 28 października 1944 roku, z różnych powodów, otrzymała w styczniu 1945 roku wiele czerwonych opasek z nazwą brygady, uszytych przez gwardzistki. Użyto ich podczas uroczystego przeglądu w Radomiu, kilka dni po wyzwoleniu miasta z rąk niemieckich w styczniu 1945 roku. Wcześniej, opaski były rzadkością, a posiadał je m.in. szef sztabu obwodu III, Eugeniusz Iwańczyk „Wiślicz”, oraz kilku jego znajomych z placówki AL w Jasieńcu, w tym Mieczysław Świostek „Róg”. Nieco opasek, choć w niewielkiej liczbie, uszyto także dla AL-owców z Jasieńca, Błaziny i Białka. Produkcja opasek trwała aż do wyzwolenia okolic Iłży w styczniu 1945 roku. Po 10 sierpnia 1944 roku, kiedy to miało miejsce ciężkie ranienie „Wiślicza” podczas ataku na niemiecki garnizon w Gustawowie, ich wytwarzanie spowolniło, ponieważ żona „Wiślicza” musiała poświęcać czas na opiekę nad mężem.

Obsada personalna

Podstawę organizacyjną brygady stanowili żołnierze wydzieleni z 1 Brygady AL im. Ziemi Kieleckiej, pod dowództwem Tadeusza Maja. W skład brygady weszły także oddziały partyzanckie Armii Krajowej, prowadzone przez J. Juszkiewicza „Fin” oraz plut. K. Gawrońskiego „Orzeł”, a także żołnierze AL zmobilizowani w rejonach Iłża i Starachowice. Latem 1944 roku jednostka liczyła około 300 partyzantów.

Dowódca:

kpt. Tadeusz Maj ps. „Łokietek” (przeniesiony do sztabu obwodu 17 października 1944)

por./kpt. Tadeusz Łęcki ps. „Orkan”

Szef sztabu:

por. Tadeusz Łęcki ps. „Orkan” (do 17 października)

kpt. Bolesław Łazarski ps. „Chmura” (od 17 października, oddelegowany ze sztabu obwodu)

Oficer operacyjny:

por. J. Juszkiewicz ps. „Fin”

Oficer oświatowy:

Gmurczyk ps. „Mały”

Oficer wywiadu i bezpieczeństwa:

por. A. Bakalarczyk ps. „Dulka”