2 samodzielna bateria pomiarów artylerii (2 sbpa) – jednostka artylerii Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie planu rozbudowy artylerii pomiarowej z 1930 roku, 1 marca 1930 roku powstała samodzielna bateria pomiarowa artylerii z siedzibą w Wilnie. Bateria została utworzona z kadry dywizjonu artylerii pomiarowej stacjonującego w Toruniu. Z Torunia przeniesiono do Wilna niezbędną kadrę pod dowództwem kpt. Witolda Grabińskiego oraz 24 szeregowych. W marcu z 3 pac skierowano 60 rekrutów, a także przydzielono 12 koni pociągowych i 4 wierzchowe. Dodatkowo do baterii dołączono 12 podoficerów zawodowych z jednostek artylerii OK III. Ustalono organizację baterii:
- drużyna dowódcy,
- pluton pomiarów wzrokowych,
- pluton pomiarów dźwiękowych,
- sekcja gospodarczo-administracyjna.
Stan osobowy baterii wynosił 3 oficerów oraz 130 podoficerów i szeregowych. Bateria została przydzielona do 3 pac pod względem ewidencyjnym i mobilizacyjnym, a jej dowództwo podlegało Obszarowi Warownemu Wilno. W lipcu 1931 roku nadano baterii nazwę 2 bateria pomiarów artylerii. 2 bpa borykała się z niskim stanem oficerów oraz brakami w środkach transportowych, a w stanie pokojowym nie miała plutonu topograficzno-ogniowego, co ograniczało jej możliwości operacyjne.
Mobilizacja
W związku z powyższymi brakami, w planie „W” możliwe było utworzenie jedynie jednej baterii na stopie wojennej, bazując na pokojowej 2 sbpa. W 1938 roku, mobilizację 2 bpa przeniesiono do 33 dywizjonu artylerii lekkiej, gdzie miała zostać zmobilizowana w ramach I rzutu mobilizacji powszechnej w ciągu 7 dni. Mobilizacja rozpoczęła się 31 sierpnia i zakończyła 5 września 1939 roku. Bateria mobilizowała się bez plutonu topograficzno-ogniowego. Dowódcą baterii pozostał kpt. Jerzy Brożyna.
Działania wojenne 2 bpa
Zgodnie z planem „Z”, 2 bateria pomiarowa artylerii miała włączyć się w skład Armii „Prusy”. W nocy z 5 na 6 września bateria została załadowana do transportu kolejowego i rozpoczęła podróż do swojego macierzystego frontu. Z powodu zniszczenia linii kolejowej, baterię wyładowano w miejscowości Czarna Woda, a następnie pieszo przemaszerowała do Białegostoku, gdzie dotarła 8 września. 10 września 2 bpa została ponownie załadowana do eszelonu kolejowego i wysłana w kierunku Bielska Podlaskiego. Dnia 11 września transport został zaatakowany przez niemieckie lotnictwo na stacji Strabla, a w Bielsku ogień otworzyły dwa niemieckie czołgi. Poprzez Hajnówkę, Baranowicze, Sarny i Łunieniec, 15 września bateria dotarła do Brodów. Po wyładunku przeszła w rejon pobliskich lasów. Nocą z 17 na 18 września wyruszyła w kierunku Złoczowa. W Sokołowie bateria rozbroiła grupę ukraińskich dywersantów. W nocy z 18 na 19 września, w rejonie Złoczowa, 2 bateria złożyła broń przed napotkanym oddziałem czołgów sowieckich zmierzających na Lwów. Cała 2 bpa została uwolniona, przez co rozpoczęła marsz bez broni w kierunku Brzeżan, jednak w związku z agresywną postawą Ukraińców, zawróciła. W efekcie, po nadejściu innych jednostek sowieckich, większość żołnierzy dostała się do niewoli. Podczas wywózki w rejonie Zdołbunowa, część oficerów, podoficerów i szeregowych zbiegła. W zbrodni katyńskiej zginął dowódca baterii oraz jeden z oficerów. W garnizonie pozostały nadwyżki mobilizacyjne 2 sbpa pod dowództwem ppor. Szpiganowicza, których dalsze losy nie są znane.
Żołnierze 2 bpa
Dowódcy baterii
- kpt./mjr Witold Grabiński (1 III 1930-16 I 1939)
- kpt. Jerzy Brożyna (17 I – 19 IX 1939)
Obsada personalna 2 bpa we wrześniu 1939
- dowódca baterii – kpt. Jerzy Brożyna
- oficer zwiadowczy – por. rez. Zygmunt Garwacki
- dowódca plutonu topograficzno-ogniowego – ogn. Kosicki
- dowódca plutonu wzrokowego – por. Kazimierz Lewakowski
- oficer młodszy – ppor. rez. Witkowski
- dowódca plutonu dźwiękowego – por. Andrzej Gil
- oficer młodszy – ppor. rez. Tadeusz Bejnar
Przypisy
Bibliografia
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Piotr Zarzycki: Artyleria Pomiarowa. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 53. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1998. ISBN 83-87103-10-1.