2 Batalion Mostów Kolejowych (2 bmk) − jednostka saperów kolejowych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W 1918 roku zaczęły powstawać pierwsze kompanie kolejowe. W roku 1919, w Jabłonnie, powołano „Kadrę wojsk kolejowych nr 1”, której dowództwo objął porucznik Kwiatkowski. 3 kwietnia 1919 roku utworzono IV batalion wojsk kolejowych, składający się z czterech kompanii (nr 13–16), a 26 kwietnia tego samego roku powstał III batalion wojsk kolejowych, również w składzie czterech kompanii (nr 9–12). 15 grudnia 1919 roku jednostka zmieniła nazwę na „1 Kadrę Wojsk Kolejowych”, a jej dowódcą został porucznik Władysław Ziemiański.
26 stycznia 1920 roku nastąpiła kolejna zmiana nazwy, tym razem na batalion zapasowy 2 pułku wojsk kolejowych. 13 stycznia 1919 roku jako pierwsza na front wyruszyła kompania kolejowa nr 13, która odbudowywała linie kolejowe w okolicach Łap, Białegostoku, Czeremchy, Bielska, Hajnówki, Siemiatycz i Wołkowyska. 14 kompania uruchamiała węzeł w Kowlu, 15 kompania działała na trasie Brześć – Baranowicze, 9 kompania pracowała na trasie Warszawa – Brześć – Baranowicze, a 10 kompania prowadziła prace w rejonie Wołkowyska, Zelwy i Baranowicz. 26 sierpnia 1920 roku, przy budowie mostu na Bugu, po raz pierwszy współpracowały ze sobą kompanie obu batalionów.
29 listopada 1921 roku odbyła się ceremonia z okazji powstania 2 pułku wojsk kolejowych, który został formalnie powołany do życia na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych z 1 sierpnia 1921 roku. Pułk składał się z dowództwa, sekcji administracyjno-taborowej, dwóch batalionów (po trzy kompanie), kolejowej linii ćwiczebnej i kadry baonu zapasowego.
1 sierpnia 1923 roku pułkownik SG Marian Eugeniusz Kozłowski został szefem Wydziału Wojsk Kolejowych w Departamencie VI Wojsk Technicznych Ministerstwa Spraw Wojskowych. 10 października 1923 roku nowym dowódcą jednostki został podpułkownik inżynier Władysław Gallas.
1 października 1924 roku, w wyniku reorganizacji wojsk kolejowych, 2 pułk wojsk kolejowych zmienił nazwę na 2 pułk saperów kolejowych. W związku z likwidacją 3 pułku wojsk kolejowych w Poznaniu, 2 pułk został uzupełniony o część jego oficerów i żołnierzy.
10 czerwca 1925 roku na poligonie ćwiczebnym w Jabłonnie przeprowadzono próbę obciążeniową mostu kolejowego składanego systemu Roth-Wagnera o długości 46,5 metra. Po raz pierwszy do budowy mostu wykorzystano elementy wykonane w Polsce przez takie firmy jak: „Królewska Huta”, „K. Rudzki i S-ka”, „A. Alscher i Spółka” i inne. Do próby obciążeniowej użyto dwóch parowozów Tr21. Kierownikiem budowy mostu był kapitan inżynier Leopold Górka, wykładowca budowy mostów w Obozie Szkolnym Saperów.
31 października 1928 roku podpułkownik inżynier Władysław Gallas został przeniesiony w stan spoczynku. Obowiązki dowódcy pułku objął major inżynier Edward Pietroń, a od 21 lutego 1929 roku major Mikołaj Jasiński. 4 grudnia 1928 roku oficerowie pułku zostali przeniesieni z korpusu oficerów saperów kolejowych do korpusu oficerów inżynierii i saperów, pozostając na zajmowanych stanowiskach. 1 lipca 1929 roku na stanowisko dowódcy oddziału wyznaczono podpułkownika inżyniera Wacława Głazka.
20 października 1929 roku, w związku z kolejną reorganizacją wojsk saperskich, 2 pułk saperów kolejowych został przekształcony w 2 batalion mostów kolejowych, który składał się z: dowództwa, kwatermistrzostwa, kompanii administracyjnej, kompanii szkolnej, czterech kompanii mostów kolejowych, kompanii silnikowej, parku z warsztatami oraz linii ćwiczebnej. Poniżej wymieniono oficerów, którzy zostali wyznaczeni na stanowiska służbowe:
dowódca batalionu – ppłk inż. Wacław Głazek,
zastępca dowódcy batalionu – mjr Józef Bochnia,
kwatermistrz – kpt. Antoni Śpiewak,
płatnik – kpt. gosp. Marian Łopatkiewicz,
dowódca kompanii szkolnej – kpt. Wacław Stelmachowski,
komendant linii ćwiczebnej – kpt. Jan Lityński.
adiutant batalionu/komendant parku – kpt. Kazimierz Biesiekierski
3 sierpnia 1931 roku podpułkownik inżynier Wacław Głazek został przeniesiony do Korpusu Kontrolerów. 23 marca 1932 roku major Józef Bochnia został wyznaczony na dowódcę batalionu, a zwolnione przez niego stanowisko zastępcy dowódcy batalionu objął major Stanisław Olczak z Szefostwa Saperów M.S.Wojsk. 25 stycznia 1934 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski, zmienił nazwę garnizonu Jabłonna na „Legionowo”. W tym samym miesiącu major Józef Bochnia został wyznaczony na zastępcę delegata Sztabu Głównego przy Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Stanisławowie. Nowym dowódcą batalionu został major Czesław Hellmann, dotychczasowy zastępca dowódcy batalionu mostowego, który objął dowództwo po ukończeniu pięciomiesięcznego kursu oficerów sztabowych saperów w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie.
W okresie międzywojennym pułk (batalion) prowadził prace na rzecz gospodarki narodowej w ramach ćwiczeń. W 1934 batalion uczestniczył w likwidacji skutków powodzi w rejonie Mszany, zbudował mosty w Bogumiłowicach i Myślenicach. Pułk nie brał bezpośrednio udziału w przewrocie majowym, ale 15 maja 1926 roku wyjechał do Warszawy do dyspozycji dowódcy Okręgu I generała Wróblewskiego. W związku z napiętą sytuacją polityczną, 14 maja 1939 roku powołano na ćwiczenia grupę rezerwistów, a miesiąc później kolejną grupę. 18 sierpnia ogłoszono wzmocnione pogotowie OPL i przeciwpożarowe. 30 sierpnia 1939 roku wzmocniono warty koszarowe i wprowadzono nadzór nad studniami, aby zapobiec zatruciu wody.
Działania batalionu w okresie pokoju
w latach dwudziestych linii kolejowej na Helu
w 1928 roku składanego mostu kolejowego pod Tczewem
w 1930 roku mostu kolejowo-drogowego w Kutach
w 1931 roku odcinka linii kolejowej Dęblin-Łuków
w 1931 roku remontowali po powodzi mosty na Bugu w rejonie Małkini i Broku
w 1934 roku mostu drogowego na Rabie w rejonie Myślenic (po powodzi)
Mobilizacja 1939
2 batalion mostów kolejowych był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, batalion sformował w Jabłonnie:
M, brązowa, podgrupa 2, Dowództwo Wojsk Kolejowych w Polu, G2 + 24
M, brązowa, podgrupa 2, dowództwo grupy wojsk kolejowych nr 11, 12, G2 + 24
M, brązowa, podgrupa 2, kompania mostów kolejowych nr 11, G2 + 24
M, brązowa, podgrupa 2, kompania mostów kolejowych nr 12, G2 + 30
M, brązowa, podgrupa 2, kompania mostów kolejowych nr 13, G2 + 36
M, brązowa, podgrupa 2, kompania mostów kolejowych nr 14, G2 + 42
M, brązowa, podgrupa 2, kompania mostów kolejowych nr 15, G2 + 48
M, brązowa, podgrupa 2, kompania mostów kolejowych nr 16, G2 + 60
M. I rzut, dowództwo grupy wojsk kolejowych nr 13, 14, – 4 –
M, I rzut, kompania mostów kolejowych nr 17, 18, 19, – 4 –
M, I rzut, kompania mostów kolejowych nr 20, 21, 23, 24, 25, – 5 –
S, I rzut, czołówka warsztatowa mostów kolejowych typ I nr 1, 2, – 6 –
S, I rzut, stacja elektrowagonowa nr 1, 2, – 6 –
S, I rzut, czołówka warsztatowa mostów kolejowych typ I nr 3, – 7 –
S, I rzut, stacja elektrowagonowa nr 3, – 7 –
S, I nut, czołówka warsztatowa mostów kolejowych typ II nr 4, – 7 –
M, II rzut, Ośrodek Zapasowy Saperów Mostów Kolejowych nr 2, x –
Na wyposażeniu Grupy Wojsk Kolejowych znajdowały się kbk wz. 92, a pozostałych oddziałów kb wz. 86/93, km wz.08 oraz maski pgaz. wz. 32.
Działania bojowe zmobilizowanych jednostek 2 batalionu mostów kolejowych
Dowództwa Grup Wojsk Kolejowych (GWK)
W ramach planu mobilizacyjnego w batalionie utworzono cztery Dowództwa Grup Wojsk Kolejowych, z których dwie powstały podczas mobilizacji alarmowej w grupie „brązowej”, a dwie podczas mobilizacji powszechnej. Zgodnie z etatem każde z dowództw GWK składało się z: dowódcy, pocztu, kwatermistrzostwa i drużyny gospodarczej. Stan osobowy wynosił 7 oficerów i 10 szeregowych. Dowództwa dysponowały: 1 samochodem osobowym, 1 rowerem, 1 wozem taborowym, 2 końmi, a niektóre grupy miały dodatkowo 1 samochód osobowy oraz 1-2 motocykle. Ponadto dysponowały taborem kolejowym: lekkim parowozem, wagonem osobowym, wagonem towarowym krytym oraz platformą.
Dowództwo Grupy Wojsk Kolejowych nr 11
Zmobilizowane w alarmie 25 sierpnia 1939 roku. Przydzielone do Armii „Pomorze”, dowódcą grupy był kapitan Witold Karpowicz, a zastępcą porucznik Józef Zając. Zgodnie z planem podlegały jej: 24 kompania mostów kolejowych, 1 czołówka warsztatowa mostów kolejowych oraz 51 kompania ruchowo-kolejowa. 4 września dowództwo dotarło do Torunia, a faktycznie do 11 GWK dołączyła tylko 51 kompania. 4 i 5 września koordynowano działania 51 kompanii na węźle w Toruniu, 6 września przebywała w Ciechocinku, a 51 kr-k przebywała w Aleksandrowie Kujawskim. 7 września 51 kr-k została podporządkowana 12 GWK, a 11 GWK dołączyła do sztabu Armii „Pomorze”, z którym dzieliła dalsze losy. Wycofała się przez Nieszawę, Włocławek, Gostynin do Sochaczewa. Tu w wyniku niemieckich działań uległa rozproszeniu, część żołnierzy przedostała się do Warszawy, pozostali z dowódcą grupy dostali się do niewoli 18 września.
Dowództwo Grupy Wojsk Kolejowych nr 12
Zmobilizowane w alarmie 25 sierpnia 1939 roku. Przydzielone do Armii „Poznań”, dowódcą grupy był kapitan Franciszek Gołaj, a zastępcą porucznik Władysław Kaczorowski. Zgodnie z planem podlegały jej: 25 kompania mostów kolejowych oraz 41 kompania ruchowo-kolejowa. 12 GWK 1 i 2 września koordynowała pracę 41 kr-k i kolejarzy na liniach i stacjach kolejowych w Inowrocławiu, Mogilnie, Gnieźnie i Wrześni, likwidując skutki ataków lotniczych. 7 września została podporządkowana jej 51 kr-k z Armii „Pomorze”. 12 września dotarła do Kutna, a następnie przystąpiła do odbudowy mostu kolejowego w Łowiczu na Bzurze. Zgodnie z rozkazem ze sztabu armii prace przerwano i podjęto marsz do Warszawy, gdzie dotarł tylko dowódca grupy. 12 GWK wraz z podległymi pododdziałami dołączyła do 16 DP i 20 września w rejonie Sochaczewa dostała się do niewoli.
Dowództwo Grupy Wojsk Kolejowych nr 13
Zmobilizowane w mobilizacji powszechnej 4 września 1939 roku. Zgodnie z planem miała wejść w skład SGO „Narew” wraz z 23 kompanią mostów kolejowych i 31 kompanią ruchowo-kolejową. Dowódcą grupy był major Cyprian Ułaszyn, a zastępcą kapitan inż. Władysław Ruchaj. Jednakże z uwagi na zmianę sytuacji operacyjnej nie dołączyła do swojego przydziału wojennego. 6 września, wraz z 23 kmk, dotarła transportem kolejowym do stacji Warszawa-Praga, gdzie odbudowywała linię i stację po zniszczeniach powstałych na skutek ataków lotniczych. Następnie transport GWK nr 13 i 23 kmk przez Mińsk Mazowiecki dotarł do Siedlec, stąd polecono udać się do stacji wyczekiwania w Rafałówce. Transport, poprzez Łuków, Lublin, Kowel, Sarny dotarł do celu 17 września. W trakcie dyslokacji 23 kmk naprawiała skutki nalotów. Z uwagi na zbliżające się wojska sowieckie, grupa przez Kowel dotarła do stacji kolejowej w Małoryta. Tam po zniszczeniu sprzętu grupa dzieliła dalsze losy z Grupą/Dywizją „Brzoza” i SGO „Polesie”.
Dowództwo Grupy Wojsk Kolejowych nr 14
Zmobilizowane w mobilizacji powszechnej 8 września 1939 roku. Zgodnie z planem miała być w dyspozycji Naczelnego Wodza z miejscem dyslokacji w Siedlcach. Dowództwo grupy wyruszyło transportem kolejowym przez Radzymin, Tłuszcz, Mińsk Mazowiecki do Siedlec. Z powodu zniszczeń torów na stacji kolejowej Mrozy opuszczono transport i wyruszono w kierunku Siedlec. W trakcie marszu, 14 września, w wyniku ataku wojsk niemieckich, grupa uległa rozproszeniu. Część dołączyła do batalionu kpt. Bronisza w rejonie Mrozów, część z por. Strąkiem dołączyła marszem pieszym do SGO „Polesie”.
dowódca grupy – kpt. sap. August Bronisław Urbańczyk
zastępca dowódcy grupy – por. Mieczysław Strąk
adiutant – ppor. Stanisław Pawłowicz
Kompanie mostów kolejowych (kmk)
W ramach mobilizacji alarmowej i powszechnej 2 bmk zmobilizował 15 kompanii mostów kolejowych. Ich zadaniem było utrzymanie w stanie przejezdnym wytypowanych linii kolejowych oraz odbudowa mostów, wiaduktów i przepustów kolejowych, które zostały zniszczone lub uszkodzone w trakcie działań bojowych. Każda kompania mostów kolejowych składała się z: dowódcy, pocztu dowódcy z kancelarią, drużyny łączności, obsług ckm, czterech plutonów budowlanych, plutonu elektrotechnicznego oraz plutonu gospodarczego. Etat kmk wynosił: 7 oficerów i 308 szeregowych. Kompania poruszała się w pięciu składach kolejowych (dla plutonów budowlanych: cztery parowozy typu lekkiego, 16 wagonów krytych 10T mieszkalnych, cztery wagony kryte 15T na sprzęt, osiem platform 15T na materiał nawierzchniowy, drezyny i ckm plot.), (dla bazy kompanii, tj. dowództwa, plutonu elektrotechnicznego i plutonu gospodarczego: parowóz typu ciężkiego, cztery platformy 15T z przęsłem mostowym i palami drewnianymi, materiałem nawierzchniowym, kafarami, drezyną i ckm plot., wagon 10T z materiałami wybuchowymi, trzy wagony kryte 15T ze sprzętem technicznym i warsztatem, platforma 10T z dwiema kuchniami polowymi, wagon osobowy oficerski, cztery wagony kryte 10T mieszkalne saperów, sześć wagonów krytych 10T: sanitarny i kancelaria, wartownia, podoficerski mieszkalny, magazyn broni i mundurowy, kuchenny, dwa kryte 10T magazyny żywności, platforma 15T na pojazdy), gdzie przewożono sprzęt, wyposażenie i cały stan osobowy. Dodatkowo dysponowano jednym samochodem osobowym, jednym samochodem ciężarowym, jednym lub dwoma motocyklami oraz niektóre kmk posiadały ciągniki na prowadnicach szynowych typu C4P lub C7P i C2P. Uzbrojenie zespołowe kmk to pięć ckm plot.
11 kompania mostów kolejowych
Kompania została sformowana w dniach 24-27 sierpnia 1939 roku w ramach mobilizacji alarmowej. Przydzielono ją do SGO „Narew” z zadaniem ochrony linii kolejowej nr 501 na odcinku Małkinia–Białystok oraz odbudowy stacji kolejowych Łapy i Białystok. 27 sierpnia 1939 roku wyjechała do stacji kolejowej Łapy, gdzie do 5 września utrzymywała pełną przejezdność węzła kolejowego. Po ciężkim bombardowaniu 5 września uruchomiono jeden tor. 7 września, z uwagi na zagrożenie atakiem wojsk niemieckich od strony północnej, kompania odjechała przez Białystok, Brześć, Kowel do Sarn, gdzie przybyła 15 września, naprawiając po drodze uszkodzenia linii kolejowej. Prowadzący prace w rejonie Małkini pluton porucznika Namiotkiewicza został odcięty od kompanii i dołączył na stacji kolejowej Tłuszcz do Ośrodka Zapasowego Mostów Kolejowych nr 2. Od kompanii odłączyła się również grupa dwudziestu saperów z porucznikiem rez. Barwińskim, która 19 września znalazła się w Landwarowie, gdzie dołączyła do 14 kmk. Po agresji ZSRR, dowódca kompanii wycofał 11 kmk przez Kowel na zachód. W związku z wysadzeniem mostu kolejowego na Bugu w pobliżu Dorohuska, kompania zniszczyła wyposażenie i sprzęt ciężki, a następnie pomaszerowała w kierunku Chełma Lubelskiego. Pod Zamościem 11 kmk dostała się do niewoli sowieckiej.
dowódca kompanii – kpt. sap. inż. Józef Paroński
oficer techniczny (zastępca dowódcy kompanii) – ppor. sap. Jerzy Adam Wieńszczak
dowódca plutonu – ppor. sap. rez. inż. Stanisław Sylwester Namiotkiewicz †17 IX 1939 Mrozy
dowódca plutonu – ppor. sap. rez. inż. Edward Barwiński
12 kompania mostów kolejowych
Sformowana w mobilizacji alarmowej w dniach 24-27 sierpnia 1939 roku pod dowództwem kpt. inż. Floriana Dworaka. 27 sierpnia 1939 roku wyjechała do stacji kolejowej Skierniewice. Plutony pracowały na odcinkach Piastów-Skierniewice, Skierniewice-Koluszki oraz Koluszki-Piotrków Trybunalski. 5 września wycofał się z uwagi na zbliżanie się wojsk niemieckich pluton z odcinka Piotrków Tryb.-Koluszki. Do 8 września prowadzono prace na pozostałych odcinkach. 8 września, z uwagi na zagrożenie, kompania przemieściła się na stację kolejową Włochy. Z powodu braku możliwości przejazdu z powodu uszkodzeń toru i stojących transportów, kompania utknęła. W godzinach popołudniowych oddziały niemieckie zaatakowały rejon Włoch, a 12 kmk przystąpiła do walki w obronie rejonu stacji kolejowej. Siła natarcia i ostrzał pociągu doprowadziły do wycofania się kompanii, a następnie jej podziału. Większość kompanii pod dowództwem porucznika H. Reinhardta i porucznika rez. inż. Czarnoty-Bojarskiego marszem pieszym 8 września wieczorem dotarła do koszar 2 bmk w Legionowie. Tam, na rozkaz dowódcy OZMK nr 2, kompania nazajutrz udała się na Dworzec Warszawa-Wschodnia, gdzie dowódca kompanii ściągnął przy pomocy kolejarzy składy kompanii z Włoch. Ze względu na braki kompania została uzupełniona żołnierzami i sprzętem 52 kmk oraz 11 kompanii kolejowo-drogowej. Od 12 września 12 kmk brała udział w obronie Warszawy, prowadząc odbudowę kolejowego węzła warszawskiego, przewożąc zaopatrzenie pomiędzy dworcami Warszawa Wschodnia, Gdańska i Zachodnia oraz ze składów amunicji w Palmirach. Została rozwiązana po kapitulacji Warszawy w dniu 28 września. Część kompanii pod dowództwem zastępcy dowódcy porucznika Stanisława Radomskiego wycofała się na wschód, przekroczyła Wisłę i dotarła do Chełma Lubelskiego. Tam, po pobraniu sprzętu saperskiego, 14 września pluton porucznika Radomskiego został skierowany do Dorohuska w celu obrony mostu kolejowego i drogowego na Bugu. 15 i 16 września pluton prowadził naprawy torów w pobliżu mostów, ponosząc straty od ataków lotnictwa niemieckiego. 17 września, wobec braku możliwości prowadzenia dalszych prac, wycofał się na południowy wschód w kierunku Lwowa. 22 września pluton dostał się do niewoli niemieckiej w miejscowości Zapytowo.
13 kompania mostów kolejowych
Sformowana w mobilizacji alarmowej w dniach 24-27 sierpnia 1939 roku, pod dowództwem kpt. Zdzisława Sroczyńskiego. 27 sierpnia 1939 roku wyjechała do stacji kolejowej Skarżysko Kamienna. Pracowała na odcinku Skarżysko Kamienna-Sandomierz do 6 września. Od 6 do 10 września kompania przemieszczała się szlakiem kolejowym do Lublina, naprawiając zniszczenia. 14 września 13 kmk dotarła do Chełma Lubelskiego, a następnie została skierowana do naprawy mostu kolejowego w Dorohusku na Bugu. Po naprawieniu mostu wyruszyła przez Kowel do Równego, który osiągnęła 17 września. 18 września, na wieść o zbliżaniu się wojsk sowieckich, dowódca kompanii rozwiązał 13 kmk, sam przedostał się na Węgry, a część żołnierzy i oficerów dostała się do sowieckiej niewoli.
14 kompania mostów kolejowych
Sformowana w mobilizacji alarmowej w dniach 24-25 sierpnia 1939 roku, pod dowództwem kpt. inż. Stanisława Wiatrowskiego. 26 sierpnia 1939 roku wyjechała do stacji kolejowej w Tłuszczu. 29 sierpnia została skierowana do Białegostoku, gdzie objęła linię kolejową na odcinku od Łososina do Łap. Do 10 września kompania pracowała na swoim odcinku. Od 11 września, w związku z zagrożeniem atakiem wojsk niemieckich, kompania wycofywała się sukcesywnie do Wołkowyska, na stacji kolejowej Rzednia przez dwa dni usuwano zniszczenia po nalocie lotniczym. Sukcesywnie wycofywane z rejonu Białegostoku plutony zbierały się do 14 września w kierunku Grodna. Od 14 września podjęto prace na odcinkach Sokółka-Suwałki, Grodno-Sokółka, Grodno-Mosty i w kierunku na Wilno. 15 września dokonano zniszczeń linii kolejowej na odcinku Sokółka-Kuźnica przy pomocy „Pętli L”. 17 września, na rozkaz zastępcy dyrektora ds. wojskowo-kolejowych Wileńskiej DOKP ppłk Tobika, wykonano dalsze zniszczenia na odcinku od Kuźnicy do Grodna oraz nawierzchni mostu kolejowego w Grodnie. 18 września 14 kmk przybyła do Wilna, gdzie podjęto budowę umocnień w rejonie Landwarowa, a jeden pluton naprawiał most kolejowy na Wilii, uszkodzony przez sowieckich dywersantów. Jeden z plutonów był ostrzeliwany przez czołgi sowieckie. Nocą 18/19 września 14 kmk z Wilna przez Landwarów dojechała do miejscowości Zawiasy. 19 września kompania otrzymała rozkaz przekroczenia granicy z Litwą, dołączyła grupa saperów z 11 kmk. Dowódca kompanii zwolnił do domu żołnierzy kompanii, a z grupą pozostałych, tj. 6 oficerów i około 100 szeregowych oraz całym sprzętem, przekroczył granicę litewską 19 września w grupie płk Siedleckiego.
15 kompania mostów kolejowych
Sformowana w mobilizacji alarmowej w dniach 24-27 sierpnia 1939 roku, pod dowództwem kpt. sap. Włodzimierza Lichacza. 27 sierpnia 1939 roku wyjechała do stacji kolejowej Łowicz. Pracowała na odcinkach: Błonie (pluton por. sap. rez. Henryka Sikorskiego), Sochaczew, Łowicz i Głowno (pluton por. sap. rez. inż. Mariana Władysława Janusza Wesołowskiego). Dalsze losy kompanii nie są znane. Podporucznik Sikorski, ps. „Longin” (1901–1978), walczył w powstaniu warszawskim jako oficer Szefostwa Saperów Okręgu Warszawskiego AK.
16 kompania mostów kolejowych
Sformowana w mobilizacji alarmowej w dniach 24-25 sierpnia 1939 roku, pod dowództwem kpt. Włodzimierza Seweryn Godka. 26 sierpnia 1939 roku wyjechała do stacji kolejowej Tłuszcz i miała oczekiwać na dalsze rozkazy na linii ćwiczebnej do Pilawy. Od 31 sierpnia obsadzała odcinek Grodno-Landwarów, plutonami na stacjach kolejowych Porzecze, Marcinkańce, Orany. Od 2 września pluton z Marcinkaniec przesunięto do Augustowa i zajmował się odcinkiem Suwałki-Sokółka. Nocą 5/6 września 16 kmk, na rozkaz ze Sztabu Naczelnego Wodza, udała się do Brześcia n/Bugiem. 6 września kompania dotarła do stacji Kleszczele, gdzie w ciągu sześciu godzin naprawiono most na rzece Nurzec. 7 września, nowym rozkazem, 16 kmk udała się do Kowla, obsadzając 8 września plutonami stację kolejową we Włodzimierzu Wołyńskim, Turopinie, a resztą kompanii stację kolejową Kowel II. Od 9 września jeden z plutonów pracował na trasie Brześć-Kowel. Kompania pracowała dniem i nocą, gdyż ataki lotnicze były przeprowadzane średnio trzy razy dziennie. 13 września baza kompanii w Kowlu była bombardowana, w wyniku czego rannych i kontuzjowanych zostało sześciu żołnierzy, a trzy wagony i jeden ckm zostały zniszczone. 18 września, kpt. Godek otrzymał od dowódcy w Kowlu rozkaz rozformowania kompanii w związku z agresją sowiecką. Dowódca nie wykonał tego rozkazu. Z częścią kompanii, pod dowództwem kpt. Godka, saperzy budowali umocnienia i kładli miny ppanc. na skrzyżowaniu dróg Kobryń-Włodawa i Brześć-Kowel. 23 września grupa pomaszerowała do Włodawy. Tam, po kilku dniach, dołączyła do SGO „Polesie”. Podczas walk o Parczew, Serokomlę i Kock grupa poniosła straty: 14 poległych i 40 rannych. Pozostała część kompanii pod dowództwem ppor. rez. inż. Henryka Janczewskiego, wraz z żołnierzami 122 kompanii roboczej drogowo-kolejowej, załadowała na pozostały tabor kompanii wszystkich żołnierzy saperów i innych chcących walczyć, a także broń i amunicję, i nocą z 18 na 19 września wyruszyła z Kowla w kierunku Włodzimierza Wołyńskiego. Na stacji kolejowej Turzyska, z uwagi na uszkodzenie mostu na Turii, oddział spieszył się zabierając dwie armaty ppanc, 30 ckm, 16 lkm, amunicję, część sprzętu saperskiego oraz dwa ciągniki C2P, kuchnie polowe itp. 20 września, maszerując w kierunku Bugu, osiągnęli rejon Dubienki, gdzie przeprawili się na brzeg zachodni promem. 21 września oddział uruchomił pociąg w rejonie Rejowca, którym dojechał do miejscowości Trawniki. Oddział ppor. Janczewskiego wszedł w skład Grupy „Chełm” płk dypl. Płonki, walcząc w charakterze piechoty pod Trawnikami, Fajsławicami i Łapiennikiem Nadrzecznym. 26 września oddział maszerował do Żółkiewki, a po postoju, 28 września przez Wysokie, Chrzanów dotarł w rejon Dzwoli, gdzie uczestniczył w walce z dywizjonem ppanc. niemieckiej 27 DP. Po dojściu do wsi Momoty-Domostwo, Grupa płk Płonki została otoczona przez wojska sowieckie i skapitulowała 2 października. Ppor. Janczewski z ochotnikami ze swojego oddziału pomaszerował do Puszczy Solskiej i po przeprawie przez rzekę Tanew, z uwagi na duże nasycenie terenu wojskami okupantów, wypłacił każdemu pieniądze, broń ukrył lub zniszczył, a oddział 16 kmk rozwiązał 4 października.
17 kompania mostów kolejowych
Sformowana w mobilizacji powszechnej jako pierwsza, w dniach 31 sierpnia-2 września 1939 roku, pod dowództwem kpt. Stanisława Bury-Burzyńskiego. 3 września 1939 roku wyjechała do stacji kolejowej Warszawa Wschodnia. Dowódca kompanii od Dowódcy Wojsk Kolejowych w Polu, płk. Słapka, otrzymał rozkaz utrzymania sprawności torów i urządzeń stacyjnych na terenie prawobrzeżnej części Warszawy. 4 września, po dwukrotnych nalotach na dworzec Warszawa Wschodnia, uszkodzone zostały tory oraz linia średnicowa. Naprawa trwała ponad 16 godzin. 5 września, kpt. Bury-Burzyński, fonogramem płk. Spałka, został wyznaczony dowódcą Grupy Wojsk Kolejowych węzła warszawskiego. Zebrał blisko 600 saperów kolejowych z różnych pododdziałów. W dniach 5–7 września plutony prowadziły prace naprawcze i odbudowę zniszczeń na węźle warszawskim, a przerwy powstałe z powodu bombardowań nie trwały dłużej niż 3 godziny. Straty wyniosły: 2 poległych, 7 rannych, 6 chorych i 11 zaginionych. Jeden z plutonów prowadził prace na linii Warszawa Wsch.–Rembertów. 8 września, ponownie zbombardowany został Dworzec Wsch. i baza kompanii, a straty wyniosły 3 poległych i 4 rannych. 9 września, z dowództwa Armii „Modlin”, otrzymał rozkaz usuwania szkód na linii Warszawa Wschodnia–Rembertów–Mińsk Mazowiecki–Siedlce. Na odcinku tym pracowała cała 17 kmk w dniach 10–13 września, sukcesywnie przesuwając się na odcinek Mińsk Maz.–Siedlce. 13 września kompania osiągnęła stację kolejową w Mrozach, gdzie od 13 do 15 września uruchomiła stację pomp i ułożyła do stacji Sosnowe 200 m torów kolejowych. Kpt. Bury-Burzyński, podporządkował się płk. Prus-Więckowskiemu w miejscowości Skruda, dowodzącemu żołnierzami w zablokowanych transportach kolejowych. Zgrupowanie 17 kmk liczyło około 430 saperów uzbrojonych w 6 ckm, 11 lkm i rkm, a także broń ręczną i granaty. Miało za zadanie bronić rejon stacji kolejowej w Mrozach od strony zachodniej oraz Kałuszyna. 16 września, w godzinach południowych, 17 kmk odparła natarcie dwóch niemieckich kompanii piechoty ze składu niemieckiej 12 DP, przy wsparciu artylerii od strony Kałuszyna na Mrozy. Następnie, ze wsparciem pociągu pancernego nr 52 „Piłsudczyk”, przeprowadzono kontratak, w wyniku którego wzięto do niewoli 5 jeńców i zdobyto motocykl. Straty własne to 2 żołnierzy poległych, 6 rannych, a artyleria niemiecka zniszczyła 2 ckm-y. W godzinach popołudniowych nieprzyjaciel wykonał ponowne natarcie, wdzierając się do Mrozów, gdzie doszło do zaciętych walk, także wręcz na białą broń. Obronę ponownie wsparł „Piłsudczyk”, zdołano wyprowadzić część składów 17 kmk, a w trakcie tych walk kompania poniosła wysokie straty, sięgające 30% stanu osobowego. Zastępca dowódcy 17 kmk, por. Zygmunt Musiał, został odcięty z połową kompanii od pozostałej części. Nocą 16/17 września przebił się przez pierścień okrążenia z 150 saperami. Grupa ta usiłowała przedostać się do Warszawy, a po dojściu do Mlądza 19 września, z uwagi na liczne jednostki niemieckie, skierowała się w kierunku Chełma Lubelskiego. W trakcie marszu stoczyła z oddziałami niemieckimi dwie potyczki we wsi Niedźwiada, niedaleko Lubartowa, oraz we wsi Zielone Grądy, koło Rudy Huta, gdzie grupa została rozbita. Por. Musiał, wraz z 19 saperami, przedarł się do SGO „Polesie”. Pozostała część 17 kmk, razem z dowódcą, kpt. Burym-Burzyńskim, weszła w skład innych pododdziałów Grupy płk. Prus-Więckowskiego, a dowódca kompanii został kwatermistrzem grupy.
18 kompania mostów kolejowych
Sformowana w mobilizacji powszechnej w dniach 31 sierpnia–3 września 1939 roku, zgodnie z planem miała obsadzić linię kolejową Warszawa–Małkinia. Dowódcą kompanii był kpt. Mieczysław Chołąckiewicz lub por. Emil Franciszek Tichy. Nieznany jest przebieg jej działań podczas września 1939 roku.