2 Batalion Komandosów Zmotoryzowanych to jednostka piechoty zmotoryzowanej w składzie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Formowanie, zmiany organizacyjne i szkolenie
25 lipca 1944 roku, w Numana, Naczelny Wódz, generał broni Kazimierz Sosnkowski, w obecności dowódcy 2 Korpusu Polskiego, generała dywizyjnego Władysława Andersa, ogłosił przeniesienie 1 Samodzielnej Kompanii Commando do Bazy 2 Korpusu Polskiego oraz jej przekształcenie w pięciokompanijne „Commando”. Zgodnie z tą decyzją, 3 sierpnia 1944 roku kompania opuściła Numana, kierując się na południe Włoch. Następnego dnia rzut kołowy dotarł do San Basilio, gdzie znajdowała się stacja kolejowa na trasie łączącej Bari z Tarentem. Dzień później na miejsce dotarł również rzut kolejowy kompanii. W San Basilio kompania została podporządkowana dowódcy 7 Dywizji Piechoty w zakresie gospodarki. 15 sierpnia 1944 roku, dowódca 2 KP wydał rozkaz o utworzeniu batalionu Commando jako samodzielnej jednostki pod względem ewidencyjnym i gospodarczym, składającej się z trzech kompanii szturmowych oraz kompanii ciężkiej, która łączyła elementy kompanii wsparcia i dowodzenia.
1 września 1944 roku, stan ewidencyjny batalionu wynosił 18 oficerów oraz 236 podoficerów i żołnierzy.
10 października 1944 roku, batalion obchodził swoje święto z okazji rocznicy przybycia 1 Samodzielnej Kompanii Commando do Fairbourne, nadmorskiej miejscowości w Walii.
29 października 1944 roku, pododdział został przeniesiony do Ostuni, położonej 35 km na północny zachód od Brindisi. 5 listopada 1944 roku otwarto szkołę podoficerską dla 62 elewów wybranych z żołnierzy batalionu.
Na początku listopada 1944 roku podjęto wstępne decyzje dotyczące sformowania dywizji pancernej, do której miała wejść 2 Brygada Pancerna, po wcześniejszym przeformatowaniu z armijnej brygady czołgów. Zgodnie z brytyjskim etatem, brygada pancerna wchodząca w skład dywizji miała składać się z trzech pułków pancernych oraz batalionu piechoty zmotoryzowanej (ang. „Motor Battalion”). Dowództwo II KP postanowiło przekształcić batalion Commando w batalion zmotoryzowany, a jego jednostką bliźniaczą, w ramach 1 Dywizji Pancernej, był 10 Pułk Dragonów.
8 listopada 1944 roku, oddział otrzymał rozkaz L.dz. 4753/M/SD/44 od dowódcy 2 Korpusu z 22 października 1944 roku w sprawie nadania mu nazwy „2 Batalion Komandosów Zmotoryzowanych”.
Batalion składał się z pięciu kompanii. W jego szeregach znaleźli się komandosi z rozwiązanej 1 Samodzielnej Kompanii Commando, polscy partyzanci z Francji i Grecji, a także Polacy, którzy mieli doświadczenie w Wehrmachcie. Kadra dowódza batalionu wzbogaciła się w wrześniu i październiku 1944 roku o 11 oficerów, którzy przeszli specjalne szkolenie w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza, zaprzysiężonych na rotę przysięgi żołnierzy Armii Krajowej, uznawanych za „cichociemnych”. Z powodu zmiany kontroli terenów ich zrzutu przez Sowiecką Armię, nie mogli wrócić do kraju. Zasilili jednostki 2 Korpusu Polskiego, w tym 2 batalion komandosów zmotoryzowanych. W marcu 1945 roku do batalionu dołączyło również 85 Litwinów – żołnierzy kontraktowych Wojska Polskiego. Kadra oficerska rekrutowała się z 1 sk „C”. Na 31 grudnia 1944 roku, stan osobowy batalionu wynosił 34 oficerów i 831 żołnierzy. 23 stycznia 1945 roku, brytyjskie władze wojskowe wydały rozkaz o przekształceniu polskiej samodzielnej kompanii Commando, dotychczas wykazywanej jako 6 Polish Troop w 10. Commando (Inter-Allied), w 2 batalion komandosów o etacie WE/231/3. Batalion otrzymał dokumenty organizacyjno-etatowe brygady pancernej, o które wnosiły polskie władze wojskowe. 27 stycznia, brytyjskie władze wojskowe odmówiły uznania jej za oddział Commando. Żołnierze, pomimo tego, nosili zastrzeżone dla formacji komandosów zielone berety oraz naszywki „Commando” na rękawach. Batalion miał spełniać rolę doborowej piechoty zmotoryzowanej, dlatego oprócz typowego szkolenia dla komandosów, żołnierze odbyli intensywne ćwiczenia współpracy z bronią pancerną oraz treningi w obsłudze pojazdów i zwalczaniu czołgów. 12 marca 1945 roku, batalion niespodziewanie otrzymał od brytyjskich władz nowy etat i dokumenty organizacyjno-etatowe WE/233/3, jak dla batalionu piechoty. Dowództwo polskie nie wprowadzało już zmian organizacyjnych, a batalion, mimo braku plutonów rozpoznawczych przewidzianych dla poszczególnych kompanii szturmowych, które nie miały sprzętu, został skierowany na linię frontu.
8 stycznia 1945 roku, szef Sztabu Naczelnego Wodza przedstawił prezesowi Rady Ministrów Tomaszowi Arciszewskiemu wniosek „w sprawie zapoczątkowania udziału Polskich Sił Zbrojnych przeciw Japonii u boku Anglo-Sasów, w szczególności przy boku Stanów Zjednoczonych Ameryki”. W fazie wstępnej, generał dywizji Stanisław Kopański proponował użycie batalionu „Commando”, jednego okrętu wojennego i jednego dywizjonu lotnictwa myśliwskiego. Użycie jednostki lotniczej rozpatrywano w dwóch wariantach: pierwszy zakładał wysłanie całego dywizjonu, a drugi tylko personelu latającego, który pod polskim dowództwem miał działać w ramach wyższego związku lotniczego sprzymierzonych.
Organizacja i obsada personalna batalionu
Dowództwo
dowódca – mjr Władysław Smrokowski
zastępca dowódcy – kpt. Stefan Zalewski
adiutant – por. Józef Lubański
oficer informacyjny – ppor. Jerzy Jachimowicz
kwatermistrz – kpt. Bohdan Gołoński
szef batalionu – st. sierż. Kazimierz Mizera
Kompania dowodzenia
dowódca – kpt. Maciej Zajączkowski
zastępca dowódcy – por. Ryszard Żabicki
Kompania wsparcia
dowódca – por. Ryszard Gałła
zastępca dowódcy – por. Edward Zalewski
dowódca plutonu przeciwpancernego – ppor. Wacław Grek
dowódca plutonu przeciwpancernego – ppor. Zygfryd Kopaczyński
dowódca plutonu przeciwpancernego – pchor. Benedykt Chmiel
dowódca plutonu ckm – ppor. Jerzy Szczapka
dowódca plutonu plot. ckm – ppor. Andrzej Służewski
1 kompania motorowa
dowódca – por. Tadeusz Lubuśka
zastępca dowódcy – por. Jerzy Radliński
2 kompania motorowa
dowódca – kpt. Bolesław Dubicki
zastępca dowódcy – por. Janusz Kulesza
dowódca III plutonu – ppor. Henryk Jedwab
3 kompania motorowa
dowódca – por. Andrzej Groele
zastępca dowódcy – ppor. Wiktor Rzemieniecki
Działania bojowe
Jednostka została włączona do 2 Brygady Pancernej i weszła do walki 17 kwietnia 1945 roku podczas bitwy o Bolonię. Szczególnie zacięte walki miały miejsce 18 i 19 kwietnia o przeprawy na rzece Gaiana przeciwko elitarnej niemieckiej 1 Dywizji Strzelców Spadochronowych. Po zdobyciu Bolonii 21 kwietnia, batalion wziął udział w pościgu za wycofującym się na północ nieprzyjacielem. Wkrótce potem, 2 maja, wojska niemieckie we Włoszech poddały się. W trakcie walk, 2 Batalion Komandosów Zmotoryzowanych poniósł straty w wysokości 10 zabitych i 40 rannych.
Po wojnie
Po zakończeniu działań bojowych, batalion stacjonował w rejonie Bolonii. Na początku czerwca przeniósł się do Porto Civitanova, gdzie pozostał do końca września 1945 roku. Od 1 października nowym miejscem postoju batalionu stały się włoskie koszary w Macerata, gdzie komandosi przebywali aż do zakończenia swojego pobytu we Włoszech.
Dzięki napływowi byłych jeńców wojennych, kadry batalionu wzrosły do 63 oficerów i 1033 żołnierzy.
W czerwcu i lipcu 1946 roku jednostka została przetransportowana drogą morską do Wielkiej Brytanii. Po przybyciu, została rozmieszczona w Duncombe Park, Helmsley, Yorkshire. 30 czerwca 1947 roku, batalion został rozwiązany, a cały stan osobowy przeniesiono do 206 Unit P.R.C. (Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia). Z batalionu wyodrębniono zespół likwidacyjny pod dowództwem Juliana Kuczyńskiego, który od 1 czerwca prowadził rozliczenie ewidencji oddziału. Nominalnie (w ostatnim miesiącu) ostatnim dowódcą oddziału, który nadal figurował jako 2 Batalion Komandosów, był por. Kuczyński, podczas gdy mjr Smrokowski stał się dowódcą nowej formacji.
Odznaka batalionu
Odznakę tworzą trzy elementy godła Combined Operations – albatros w locie, kotwica oraz pistolet maszynowy, umieszczone w okrągłej obwódce. Wymiary: 30 mm. Wykonanie: Jan Główka.
Przypisy
Bibliografia
Baon Komandosów: Kronika od 15 sierpnia 1944 roku do 29 kwietnia 1946 roku, sygn. C.56/II. 1946. [dostęp 2016-07-03].
Grzegorz Korczyński: Polskie oddziały specjalne w II wojnie światowej. Warszawa: Bellona, 2006, s. 104-106. ISBN 83-11-10280-5.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Maciej Zajączkowski: Sztylet Komandosa, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1991, ISBN 83-11-07906-4
Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.
Wiadomości/Wiadomosci-Wypad, Pismo Koła 2 Baonu Grenadierów „Kratkowane Lwiątka” (później … i Komandosów). Kwartalnik wydawany w latach 1962–1996 w Edynburgu na prawach rękopisu.
Igor Moraczewski: Komandosi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w latach 1942-1947. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2022. ISBN 978-83-66687-26-4.
Juliusz Tym: Pancerni i ułani generała Andersa. Broń pancerna i kawaleria pancerna Polskich Sił Zbrojnych na Środkowym Wschodzie i we Włoszech 1941-1946. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2012. ISBN 978-83-63374-01-3.
Piotr Witkowski: Polscy komandosi N° 10 Comando. Historia, barwa, tradycja. Częstochowa: Wydawnictwo autorskie – Piotr Witkowski, 2020. ISBN 978-83-957381-3-5.