2 Armia – jedna z trzech armii Sił Zbrojnych Królestwa Węgier w czasie II wojny światowej.
Utworzenie
Węgry brały udział w podziale Czechosłowacji w latach 1938-1939. W sierpniu 1940 roku Niemcy i Włochy podjęły decyzję arbitrażową w Wiedniu, na mocy której północna część Siedmiogrodu powróciła do Węgier, natomiast południowa pozostała w rękach Rumunii. Węgry były pierwszym krajem, który przystąpił do paktu trzech, zawierając go 20 listopada 1940 roku z III Rzeszą, Japonią i Włochami. Hitlerowska III Rzesza wymusiła na Honwedach utworzenie 23 dywizji, co stanowiło 2/3 potencjału mobilizacyjnego Węgrów. Po długich negocjacjach szef sztabu Węgier, gen. płk Ferenc Szombathelyi, zgodził się na wysłanie na front 10 dywizji liniowych oraz 5 dywizji okupacyjnych.
2 Armia została powołana 1 marca 1940 roku, razem z pozostałymi dwiema armiami polowymi Węgier. Składała się z dziewięciu lekkich dywizji piechoty oraz jednej dywizji pancernej, a dowodził nią gen. płk Gusztáv Jány.
Znaczna część żołnierzy armii pochodziła z mniejszości narodowych (w armii służyło około 15 tysięcy Węgrów rumuńskiego pochodzenia), co wśród 14,5 miliona mieszkańców Węgier było istotnym czynnikiem (w kraju żyli także Serbowie, Słowacy oraz Rumuni).
Wszystkie trzy związki operacyjne uczestniczyły w walkach na Froncie Wschodnim przeciwko Armii Czerwonej. W przeciwieństwie do 1 Armii, która walczyła w obronie granic Węgier, 3 Armia brała udział w inwazji na Jugosławię w 1941 roku, podczas gdy 2 Armia toczyła walki w bitwie pod Stalingradem w 1942 roku.
Stalingrad
Od 11 kwietnia 1942 roku, węgierska 2 Armia, licząca 209 000 żołnierzy, rozpoczęła przemieszczenie na front i dołączyła do Grupy Armii Południe w południowej Rosji. W lipcu 1942 roku, 2 Armia weszła w skład Grupy Armii B podczas operacji Fall Blau nad Donem, zajmując 200 km strefę obrony pomiędzy Woroneżem a Pawłowskiem (obecnie Togliatti). W tym rejonie wojska sowieckie posiadały dwa umocnione przyczółki o szerokości 30 i 100 km w rejonach Urew i Szczuczkoje. Węgrzy nie zdołali zlikwidować tych przyczółków do jesieni, gdyż na tym odcinku zapanowała cisza operacyjna. Decyzję o wysłaniu 2 Armii na front uzasadniano w Budapeszcie koniecznością walki z bolszewizmem. Do węgierskiego sztabu przydzielono niemieckiego generała von Witzleben jako oficera łącznikowego. Żołnierze węgierscy mieli problemy z zaopatrzeniem w żywność oraz brakowało im ciężkiego uzbrojenia. Niemcy obiecali pomoc, dostarczając 250 dział ppanc. oraz 180 dział 88 mm, jednak nie dotrzymali tych obietnic. W dowództwie niemieckim Grupy Armii B Węgrów traktowano jako niepewnych sojuszników, co wynikało z tego, że Niemcy uznawali ten kierunek operacyjny za drugorzędny, koncentrując się na rejonie Stalingradu.
4 stycznia zwiad lotniczy 2 Armii zidentyfikował gromadzenie sowieckich dywizji na przyczółku Urew. 12 stycznia 1943 roku z przyczółka Urew, a 14 stycznia z przyczółka Szczuczkoje, rozpoczęło się sowieckie natarcie. Sowieci zaatakowali siłami 22 dywizji. 2 Armia podjęła odwrót z opóźnieniem, oczekując zgody Hitlera na ten krok. Mrozy sięgające 30 stopni i przewaga wroga uniemożliwiły powstrzymanie wojsk sowieckich. Już 15 stycznia walki toczyły się w rejonie Aleksiejewki, gdzie znajdował się sztab 2 Armii, co stwarzało zagrożenie zamknięcia armii w kotle. Odwrót trwał cztery dni, w wyniku czego wojska wycofały się 250 km na zachód, do doliny Oskoł. W dolinie Oskoł pozostało 17 tysięcy żołnierzy. Odcięty 3 Korpus 2 Armii utrzymywał kontakt z Sowietami do 26 stycznia. Zabezpieczał on skrzydło niemieckiego korpusu pancernego, co umożliwiło Niemcom odwrót spod Woroneża. Dowódca 3 Korpusu, gen. Stomm, po nieudanej próbie przebicia się i wydostania z okrążenia, 1 lutego rozwiązał resztki korpusu i rozpuścił swoich żołnierzy. Sam z sztabem dostał się do niewoli sowieckiej. Do połowy lutego węgierskie oddziały, walczące razem z Niemcami, miały jeszcze kontakt z wrogiem. Straty 2 Armii w ciągu 12 dni walk wyniosły 105 085 żołnierzy (w tym zabici, ranni i wzięci do niewoli). Na polu walki pozostało 110 tysięcy karabinów, 460 dział ppanc., ponad 70 samolotów oraz 111 czołgów. Straty wyniosły ponad 85% stanu osobowego.
Wojska węgierskie nie wróciły już na front. Wycofana armia, zgodnie z porozumieniem regenta Horthyego z Hitlerem, została skierowana do zadań okupacyjnych oraz walki z partyzantką na Ukrainie.
Nad Donem klęskę ponieśli nie tylko Węgrzy. W grudniu 1942 roku została tam rozbita 8 Armia włoska, a dalej na południu 10 dywizji armii rumuńskiej.
Pod koniec wojny zreformowana 2 Armia odnosiła większe sukcesy w bitwie pod Debreczynem, ale podczas oblężenia Budapesztu została całkowicie zniszczona, a resztki oddziałów zostały przydzielone do 3 Armii węgierskiej.
Dowódcy
gen. por. Gusztáv Jány – od 1 marca 1940 do 5 sierpnia 1943 (odznaczony niemieckim Krzyżem Kawalerskim 31 marca 1943 roku)
gen. por. Géza Lakatos – od 5 sierpnia 1943 do 1 kwietnia 1944 roku (otrzymał niemiecki Krzyż Rycerski 24 maja 1944 roku)
gen. Lajos Veress von Dálnoki (Dálnoki Veres Lajos) – od 1 kwietnia 1944 do 16 października 1944 roku
gen. Jenő Major – od 16 października 1944 do 13 listopada 1944 roku
Przypisy
Bibliografia
J M: Dramat Węgrów nad Wołgą. Warszawa: Polska Zbrojna, styczeń 1993. Brak numerów stron w książce.