Wydarzenia muzyczne w 1930 roku.
== Wydarzenia ==
Bing Crosby odchodzi z zespołu The Rhythm Boys, rozpoczynając karierę jako solista.
== Urodzili się ==
1 stycznia
Żanna Kołodub, radziecka i ukraińska kompozytorka, pianistka oraz pedagog muzyczny.
Ack van Rooyen, holenderski trębacz jazzowy (zm. 2021).
2 stycznia – Julius La Rosa, amerykański piosenkarz (zm. 2016).
3 stycznia
Benon Hardy, polski organista i kompozytor (zm. 2022).
Włodzimierz Obidowicz, polski pianista, profesor (zm. 2016).
5 stycznia – Frederick C. Tillis, amerykański kompozytor, saksofonista jazzowy, poeta oraz pedagog muzyczny (zm. 2020).
7 stycznia
Jan Chwałek, polski duchowny katolicki, muzykolog oraz organmistrz, doktor habilitowany i profesor nadzwyczajny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (zm. 2018).
Jack Greene, amerykański piosenkarz country (zm. 2013).
12 stycznia
Włodzimierz Kamiński, polski muzykolog i instrumentolog (zm. 1993).
Glenn Yarbrough, amerykański piosenkarz folkowy (zm. 2016).
13 stycznia – Zdzisław Szostak, polski kompozytor i dyrygent (zm. 2019).
14 stycznia
Joy McKean, australijska piosenkarka country (zm. 2023).
Kenny Wheeler, kanadyjski trębacz jazzowy (zm. 2014).
17 stycznia – Dick Contino, amerykański akordeonista i piosenkarz (zm. 2017).
20 stycznia – Józef Ścibor, polski muzykolog i duchowny katolicki, specjalista w zakresie muzyki średniowiecznej, profesor KUL (zm. 2017).
23 stycznia – Teresa Żylis-Gara, polska śpiewaczka (sopran liryczny), pedagog (zm. 2021).
27 stycznia
Bobby Blue Bland, amerykański piosenkarz bluesowy (zm. 2013).
Usko Meriläinen, fiński kompozytor i dyrygent (zm. 2004).
28 stycznia
Jasraj, indyjski wokalista muzyki hindustańskiej (zm. 2020).
Luis de Pablo, hiszpański kompozytor (zm. 2021).
29 stycznia – Norio Ōga, japoński śpiewak operowy, przedsiębiorca, dyrektor generalny Sony Corporation (zm. 2011).
30 stycznia – Buddy Montgomery, amerykański wibrafonista i pianista jazzowy (zm. 2009).
5 lutego
Kalina Jędrusik, polska aktorka i piosenkarka (zm. 1991).
Ulf Söderblom, fiński dyrygent (zm. 2016).
7 lutego – Ikutaro Kakehashi, japoński inżynier i założyciel Roland Corporation (zm. 2017).
8 lutego – Barbara Hesse-Bukowska, polska pianistka, pedagog (zm. 2013).
9 lutego – Zbigniew Droszcz, polski dyrygent (zm. 1997).
12 lutego – Gerhard Rühm, austriacki pisarz, kompozytor oraz rysownik.
14 lutego
Dwike Mitchell, amerykański pianista (zm. 2013).
Kazimierz Pustelak, polski śpiewak operowy (tenor) (zm. 2021).
20 lutego – Nikołaj Briatko, rosyjski śpiewak operowy (bas) (zm. 2020).
22 lutego
Marni Nixon, amerykańska sopranistka (zm. 2016).
Malcolm Troup, kanadyjski pianista i pedagog (zm. 2021).
26 lutego
Ruth-Margret Pütz, niemiecka śpiewaczka operowa (sopran koloraturowy), pedagog muzyczny (zm. 2019).
Doug Sandom, angielski muzyk rockowy, pierwszy perkusista The Who (zm. 2019).
1 marca
Pierre Max Dubois, francuski kompozytor, pianista i dyrygent (zm. 1995).
Donald Hazelwood, australijski skrzypek, koncertmistrz (zm. 2025).
2 marca – Roman Kraszewski, polski pianista, kompozytor, krytyk muzyczny i pedagog.
6 marca – Lorin Maazel, amerykański dyrygent, skrzypek i kompozytor (zm. 2014).
9 marca
Vic Ash, brytyjski saksofonista i klarnecista jazzowy (zm. 2014).
Ornette Coleman, amerykański saksofonista jazzowy (zm. 2015).
Derek Garside, angielski kornecista (zm. 2024).
Thomas Schippers, amerykański dyrygent (zm. 1977).
10 marca – Ronny, niemiecki piosenkarz, kompozytor i producent muzyczny (zm. 2011).
13 marca
Rosalind Elias, amerykańska śpiewaczka operowa (mezzosopran) (zm. 2020).
Blue Mitchell, amerykański trębacz jazzowy (zm. 1979).
Ryszard Tarasewicz, polski śpiewak operowy i operetkowy (tenor) (zm. 2003).
14 marca
Jan Kulaszewicz, polski dyrygent, chórmistrz (zm. 2019).
Dieter Schnebel, niemiecki kompozytor muzyki klasycznej (zm. 2018).
16 marca
Tommy Flanagan, amerykański pianista jazzowy, kompozytor, znany z akompaniowania Elli Fitzgerald (zm. 2001).
Józef Słodczyk, polski kapelmistrz (zm. 2019).
17 marca
Paul Horn, amerykański flecista jazzowy (zm. 2014).
Józef Klimanek, polski dyrygent (zm. 2002).
Allan Williams, angielski biznesmen, pierwszy menedżer The Beatles (zm. 2016).
18 marca
Pat Halcox, angielski trębacz jazzowy (zm. 2013).
Maurice Peress, amerykański dyrygent (zm. 2017).
20 marca – Rusty Warren, amerykańska komik i piosenkarka (zm. 2021).
22 marca
Lesław Lic, polski klarnecista i pianista, członek zespołu Melomani (zm. 2021).
Stephen Sondheim, amerykański scenarzysta musicali teatralnych, kompozytor oraz autor tekstów piosenek (zm. 2021).
Eythor Thorlaksson, islandzki kompozytor i gitarzysta (zm. 2018).
24 marca – Cristóbal Halffter, hiszpański kompozytor muzyki poważnej (zm. 2021).
25 marca
David Burge, amerykański pianista, kompozytor (zm. 2013).
Russell Sherman, amerykański pianista klasyczny oraz edukator muzyczny (zm. 2023).
28 marca – Robert Ashley, amerykański kompozytor, aktor, reżyser oraz producent filmowy (zm. 2014).
30 marca
Rolf Harris, australijski artysta estradowy, muzyk, piosenkarz, kompozytor, komik, aktor, malarz oraz osobowość telewizyjna (zm. 2023).
Tadeusz Kopacki, polski śpiewak operowy (tenor), długoletni solista Teatru Wielkiego w Łodzi.
4 kwietnia – Toni Stricker, austriacki skrzypek oraz kompozytor (zm. 2022).
5 kwietnia – Mary Costa, amerykańska śpiewaczka operowa (sopran) oraz aktorka.
10 kwietnia – Claude Bolling, francuski kompozytor oraz pianista jazzowy (zm. 2020).
11 kwietnia – Kazuo Fukushima, japoński kompozytor.
12 kwietnia – John Woolf, brytyjski skrzypek oraz promotor koncertów (zm. 2022).
15 kwietnia – Richard Davis, amerykański kontrabasista jazzowy (zm. 2023).
16 kwietnia – Herbie Mann, amerykański flecista jazzowy oraz saksofonista, klarnecista basowy, kompozytor oraz producent (zm. 2003).
17 kwietnia
Chris Barber, angielski muzyk jazzowy, puzonista, saksofonista, basista oraz kierownik zespołu (zm. 2021).
Al Schmitt, amerykański inżynier dźwięku oraz producent nagrań (zm. 2021).
18 kwietnia – Jean Guillou, francuski kompozytor, organista, pianista i pedagog (zm. 2019).
28 kwietnia – Wanda Warska, polska wokalistka jazzowa, wykonawczyni poezji śpiewanej, kompozytorka (zm. 2019).
29 kwietnia
Claus Ogerman, niemiecki kompozytor (zm. 2016).
Joe Porcaro, amerykański perkusista oraz perkusjonista jazzowy, pedagog (zm. 2020).
1 maja – Lew Kołodub, ukraiński kompozytor (zm. 2019).
3 maja – Jan Zagozda, polski dziennikarz radiowy oraz popularyzator muzyki (zm. 2018).
4 maja – Roberta Peters, amerykańska śpiewaczka operowa (sopran) (zm. 2017).
6 maja – Stanisław Gałoński, polski dyrygent oraz muzykolog.
7 maja – Warner Williams, amerykański gitarzysta bluesowy (zm. 2021).
8 maja – Heather Harper, północnoirlandzka śpiewaczka operowa (sopran) (zm. 2019).
11 maja
Xiomara Alfaro, kubańska piosenkarka oraz śpiewaczka (sopran) (zm. 2018).
Gordon Langford, brytyjski kompozytor muzyki klasycznej (zm. 2017).
14 maja – Władysław Słowiński, polski kompozytor, dyrygent oraz animator życia muzycznego (zm. 2024).
16 maja – Friedrich Gulda, austriacki pianista i kompozytor (zm. 2000).
18 maja – Mike Zwerin, amerykański puzonista jazzowy (zm. 2010).
22 maja – Kenny Ball, angielski trębacz jazzowy (zm. 2013).
24 maja – Hans-Martin Linde, szwajcarski flecista pochodzenia niemieckiego.
27 maja – Eino Tamberg, estoński kompozytor oraz pedagog (zm. 2010).
2 czerwca – Vic Firth, amerykański producent pałek perkusyjnych (zm. 2015).
3 czerwca – Dakota Staton, amerykańska wokalistka jazzowa (zm. 2007).
4 czerwca
Morgana King, amerykańska piosenkarka jazzowa oraz aktorka (zm. 2018).
Paz Undurraga, chilijska piosenkarka (zm. 2019).
5 czerwca – Jukka Haavisto, fiński wibrafonista oraz akordeonista, autor tekstów (zm. 2023).
11 czerwca – Roy Fisher, brytyjski poeta oraz pianista jazzowy (zm. 2017).
12 czerwca
Alojzy Andrzej Łuczak, polski popularyzator muzyki, dyrektor Filharmonii Poznańskiej im. Tadeusza Szeligowskiego (zm. 2011).
Jim Nabors, amerykański aktor oraz piosenkarz (zm. 2017).
17 czerwca
Cliff Gallup, amerykański gitarzysta (zm. 1988).
Romuald Twardowski, polski kompozytor oraz pedagog (zm. 2024).
22 czerwca
Leoncjusz Ciuciura, polski kompozytor muzyki współczesnej (zm. 2017).
Roy Drusky, amerykański piosenkarz, kompozytor, producent, aktor oraz DJ (zm. 2004).
23 czerwca – Elza Soares, brazylijska piosenkarka (zm. 2022).
26 czerwca – Peter Feuchtwanger, niemiecki pianista, kompozytor oraz pedagog muzyczny (zm. 2016).
30 czerwca – Tata Güines, kubański muzyk grający na kongach (zm. 2008).
2 lipca
Ahmad Jamal, amerykański pianista jazzowy (zm. 2023).
Jadwiga Mackiewicz, polska muzykolog.
3 lipca
Pete Fountain, amerykański klarnecista jazzowy (zm. 2016).
Carlos Kleiber, argentyński dyrygent pochodzenia austriackiego, syn Ericha Kleibera (zm. 2004).
6 lipca – Donald McKayle, amerykański tancerz oraz choreograf (zm. 2018).
8 lipca – Jerry Vale, amerykański piosenkarz włoskiego pochodzenia (zm. 2014).
9 lipca – Buddy Bregman, amerykański aranżer, producent oraz kompozytor (zm. 2017).
10 lipca
Kozma Lara, albański kompozytor (zm. 2019).
Josephine Veasey, brytyjska śpiewaczka operowa (mezzosopran) (zm. 2022).
11 lipca – Mojmir Sepe, słoweński kompozytor oraz dyrygent (zm. 2020).
13 lipca – Na’omi Szemer, izraelska kompozytorka, autorka tekstów oraz piosenkarka (zm. 2004).
16 lipca – Guy Béart, francuski piosenkarz oraz autor piosenek (zm. 2015).
18 lipca – Stefan Kamasa, polski altowiolista.
20 lipca – Sally Ann Howes, angielska aktorka oraz piosenkarka (zm. 2021).
21 lipca – Helen Merrill, amerykańska wokalistka jazzowa.
25 lipca
Maureen Forrester, kanadyjska śpiewaczka operowa (alt) (zm. 2010).
Annie Ross, brytyjsko-amerykańska piosenkarka jazzowa oraz aktorka (zm. 2020).
27 lipca
Einar Iversen, norweski pianista oraz kompozytor jazzowy (zm. 2019).
Andy White, szkocki perkusista, znany z gry na pierwszym singlu The Beatles – „Love Me Do” (zm. 2015).
28 lipca
Firoza Begum, banglijska piosenkarka (zm. 2014).
Doudou N’Diaye Rose, senegalski perkusista oraz kompozytor (zm. 2015).
31 lipca – Pedro Lavirgen, hiszpański śpiewak operowy (tenor) (zm. 2023).
1 sierpnia – Walter Jagiełło, amerykański muzyk stylu folk oraz muzyki etnicznej, pochodzenia polskiego, obwołany królem polki (zm. 2006).
3 sierpnia – Mack McCormick, amerykański muzykolog oraz folklorysta (zm. 2015).
4 sierpnia – Götz Friedrich, niemiecki reżyser operowy (zm. 2000).
6 sierpnia – Abbey Lincoln, amerykańska pieśniarka jazzowa, kompozytorka oraz aktorka (zm. 2010).
7 sierpnia – Veljo Tormis, estoński kompozytor (zm. 2017).
9 sierpnia – Roman Berger, polski pianista, kompozytor, filozof muzyki oraz muzykolog (zm. 2020).
10 sierpnia – Jorma Panula, fiński dyrygent, kompozytor oraz pedagog.
12 sierpnia – Stan Greig, szkocki muzyk jazzowy, pianista, perkusista oraz bandleader (zm. 2012).
13 sierpnia – Don Ho, amerykański muzyk, piosenkarz oraz artysta estradowy (zm. 2007).
15 sierpnia – Jarosław Polański, polski dyrygent, muzykolog oraz pedagog (zm. 1994).
19 sierpnia – Józef Świder, polski kompozytor muzyki poważnej (zm. 2014).
24 sierpnia
Wiktor Babuszkin, radziecki i rosyjski kompozytor, twórca muzyki filmowej (zm. 1998).
Tony Davis, brytyjski piosenkarz folkowy (zm. 2017).
27 sierpnia – Andrzej Wojciechowski, polski trębacz jazzowy, członek zespołu Melomani (zm. 2018).
29 sierpnia – Roger Sprung, amerykański bandżysta (zm. 2023).
30 sierpnia – Maffy Falay, turecki trębacz jazzowy (zm. 2022).
2 września
Zdzisław Klimek, polski śpiewak operowy (baryton) (zm. 2023).
Andriej Pietrow, rosyjski kompozytor, autor oper, baletów, utworów symfonicznych, koncertów instrumentalnych, muzyki pop, piosenek oraz muzyki do licznych spektakli teatralnych i filmów (zm. 2006).
4 września
Jerry Ragovoy, amerykański kompozytor oraz producent muzyczny (zm. 2011).
Marek Sewen, polski kompozytor, dyrygent.
6 września – Daniele Barioni, włoski śpiewak operowy (tenor) (zm. 2022).
7 września
Peter Lagger, szwajcarski śpiewak operowy (bas) (zm. 1979).
Sonny Rollins, amerykański saksofonista jazzowy.
12 września – Caravelli, francuski kompozytor oraz dyrygent (zm. 2019).
13 września – Jan Adamczyk, polski śpiewak operetkowy oraz kompozytor (zm. 2022).
17 września – Theo Loevendie, holenderski kompozytor, klarnecista oraz saksofonista.
19 września – Muhal Richard Abrams, amerykański pianista jazzowy (zm. 2017).
20 września – Eddie Bo, amerykański piosenkarz oraz pianista (zm. 2009).
22 września – Joni James, amerykańska piosenkarka (zm. 2022).
23 września
Ray Charles, amerykański piosenkarz, pianista oraz kompozytor (zm. 2004).
Irene Reid, amerykańska piosenkarka jazzowa (zm. 2008).
26 września
Alice Harnoncourt, austriacka skrzypaczka (ur. 2022).
Fritz Wunderlich, niemiecki śpiewak operowy (tenor liryczny) (zm. 1966).
29 września
Richard Bonynge, australijski dyrygent oraz pianista.
Billy Strange, amerykański kompozytor, autor piosenek, producent muzyczny, gitarzysta oraz aktor (zm. 2012).
30 września – John Moriarty, amerykański dyrygent oraz reżyser operowy (zm. 2022).
2 października – Don Percival, brytyjski piosenkarz oraz producent muzyczny (zm. 2013).
4/9 października – Wiesław Gołas, polski aktor teatralny, filmowy i kabaretowy, wykonawca piosenki aktorskiej (zm. 2021).
4 października – József Soproni, węgierski kompozytor (zm. 2021).
5 października
Roderyk Lange, polski tancerz, antropolog tańca oraz wykładowca Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina (zm. 2017).
Seán Potts, irlandzki muzyk folkowy oraz współzałożyciel grupy The Chieftains (zm. 2014).
Arlene Saunders, amerykańska śpiewaczka operowa (sopran spinto) (zm. 2020).
7 października – Adam Brzozowski, polski kompozytor, aranżer, klarnecista, pedagog oraz dyrygent.
8 października
Pepper Adams, amerykański saksofonista jazzowy (zm. 1986).
Tōru Takemitsu, japoński kompozytor (zm. 1996).
10 października – Margreta Elkins, australijska śpiewaczka operowa (mezzosopran) (zm. 2009).
12 października – Czesław Gawlik, polski pianista oraz aranżer jazzowy (zm. 2017).
18 października
Jack Lesmana, indonezyjski muzyk jazzowy (zm. 1988).
Barry McDaniel, amerykański śpiewak operowy (baryton) (zm. 2018).
22 października – José Guardiola, hiszpański piosenkarz (zm. 2012).
24 października – Jiles Perry Richardson, amerykański muzyk oraz kompozytor rockowy, jeden z pionierów rock and rolla (zm. 1959).
28 października – Franco Migliacci, włoski autor tekstów piosenek, aktor oraz producent muzyczny (zm. 2023).
30 października – Clifford Brown, amerykański trębacz jazzowy (zm. 1956).
3 listopada – Mable John, amerykańska piosenkarka R&B (zm. 2022).
4 listopada – Armida Siguion-Reyna, filipińska aktorka i piosenkarka (zm. 2019).
9 listopada – Ivan Moravec, czeski pianista oraz pedagog muzyczny (zm. 2015).
11 listopada
Hank Garland, amerykański gitarzysta oraz autor tekstów (zm. 2004).
Vernon Handley, brytyjski dyrygent (zm. 2008).
12 listopada – Bob Crewe, amerykański autor tekstów piosenek, tancerz, piosenkarz, menedżer, producent muzyczny oraz artysta plastyk (zm. 2014).
13 listopada – Danuta Idaszak, polska muzykolog, długoletnia kierownik Biblioteki Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego (zm. 2011).
14 listopada – Peter Katin, brytyjski pianista (zm. 2015).
17 listopada
David Amram, amerykański kompozytor oraz multiinstrumentalista.
John Dobson, brytyjski śpiewak operowy (tenor) (zm. 2023).
18 listopada
Jerzy Artysz, polski śpiewak operowy (baryton), pedagog muzyczny (zm. 2024).
Kazimierz Kord, polski dyrygent (zm. 2021).
19 listopada – Anne Heaton, brytyjska tancerka baletowa oraz pedagog (zm. 2020).
20 listopada – Curly Putman, amerykański piosenkarz country, autor tekstów (zm. 2016).
22 listopada – Peter Hurford, brytyjski organista oraz kompozytor (zm. 2019).
28 listopada – Günther Theuring, austriacki dyrygent, chórmistrz, pedagog oraz profesor Konserwatorium Wiedeńskiego (zm. 2016).
1 grudnia – Matt Monro, właściwie Terence Edward Parsons, angielski piosenkarz balladzista (zm. 1985).
4 grudnia
Paul-Heinz Dittrich, niemiecki kompozytor (zm. 2020).
Jim Hall, amerykański gitarzysta jazzowy (zm. 2013).
Roman Ledeniow, rosyjski kompozytor (zm. 2019).
14 grudnia – Rosanna Carteri, włoska śpiewaczka operowa (sopran) (zm. 2020).
15 grudnia – Rodessa Barrett Porter, amerykańska piosenkarka gospel (zm. 2024).
16 grudnia – Sam Most, amerykański flecista oraz saksofonista jazzowy (zm. 2013).
20 grudnia – Valentina Kameníková, czeska pianistka oraz pedagog pochodzenia ukraińsko-żydowskiego (zm. 1989).
22 grudnia – Witold Antkowiak, polski piosenkarz, członek Duetu Egzotycznego (zm. 2022).
26 grudnia – Jean Ferrat, francuski piosenkarz, autor tekstów oraz poeta (zm. 2010).
27 grudnia – Lamara Czkonia, gruzińska śpiewaczka operowa (sopran) (zm. 2024).
28 grudnia – Franzl Lang, alpejski jodler z Bawarii w Niemczech (zm. 2015).
30 grudnia
Alvin Patterson, jamajski perkusjonista reggae, członek zespołu The Wailers (zm. 2021).
Nancy Van de Vate, austriacka kompozytorka, altowiolistka oraz pianistka (zm. 2023).
31 grudnia – Odetta, afroamerykańska piosenkarka folkowa, również gitarzystka, keyboardzistka oraz autorka tekstów piosenek (zm. 2008).
== Zmarli ==
2 stycznia – Therese Malten, niemiecka śpiewaczka operowa (sopran) (ur. 1855).
24 stycznia – Mario Sammarco, włoski śpiewak operowy (baryton) (ur. 1868).
27 stycznia – Jean Huré, francuski kompozytor, pianista oraz organista (ur. 1877).
28 stycznia – Ema Destinnová, czeska śpiewaczka operowa (sopran liryczno-dramatyczny) (ur. 1878).
13 lutego – Conrad Ansorge, niemiecki pianista, kompozytor oraz pedagog (ur. 1862).
23 lutego – Mario Ancona, włoski śpiewak operowy (baryton) (ur. 1860).
4 marca – Józef Śliwiński, polski pianista oraz dyrygent (ur. 1865).
1 kwietnia – Cosima Wagner, żona Richarda Wagnera, córka Ferenca Liszta (ur. 1837).
3 kwietnia – Emma Albani, kanadyjska śpiewaczka operowa (sopran) (ur. 1847).
17 czerwca – Arnold Schattschneider, niemiecki muzyk, pedagog, założyciel oraz pierwszy dyrektor Bydgoskiego Konserwatorium Muzycznego (ur. 1869).
15 lipca – Leopold Auer, węgierski skrzypek oraz pedagog, kompozytor i dyrygent pochodzenia żydowskiego (ur. 1845).
28 lipca – Feliks Konopasek, polski kompozytor, dyrygent oraz pedagog muzyczny (ur. 1860).
4 sierpnia – Siegfried Wagner, niemiecki kompozytor oraz dyrygent (ur. 1869).
29 września – Adelajda Bolska, polska śpiewaczka operowa (sopran) oraz pedagog (ur. 1863).
1 października – Riccardo Drigo, włoski kompozytor muzyki baletowej oraz operowej, dyrygent orkiestr teatralnych i pianista (ur. 1846).
3 października – Friedrich Ludwig, niemiecki muzykolog (ur. 1872).
5 listopada – Icchak Szlosberg, żydowski dyrygent, aranżer oraz kompozytor (ur. 1877).
14 listopada – Edmund Meisel, niemiecki kompozytor oraz dyrygent (ur. 1894).
17 grudnia – Peter Warlock, brytyjski kompozytor oraz krytyk muzyczny (ur. 1894).
20 grudnia – Hermann Dostal, austriacki kompozytor oraz aranżer (ur. 1874).
24 grudnia – Oskar Nedbal, czeski altowiolista, kompozytor oraz dyrygent muzyki klasycznej (ur. 1874).
== Wydane utwory ==
== Muzyka poważna ==
=== Opera ===
== Musicale ==
== Film muzyczny ==
20 kwietnia – miała miejsce premiera filmu Król jazzu.
29 grudnia – odbyła się premiera filmu Reaching for the Moon w reżyserii Edmunda Gouldinga.
== Nagrody ==
== Linki zewnętrzne ==
== Przypisy ==